Τα μέσα υψηλής στρατηγικής των Αθηναίων κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431 π. Χ. - 404 π. Χ.) Πηγή: diadrastiko: Τα μέσα υψηλής στρατηγικής των Αθηναίων κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431 π. Χ. - 404 π. Χ.) Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΙΑΚΟΥΡΗΣ, Αντιστράτηγος ε.α, τ. Καθηγητής της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων 
..Ας δούμε τώρα τα μέσα της στρατηγικής των Αθηνών. Η Υψηλή στρατηγική του Περικλή έκανε χρήση μιας σειράς μέσων. Συγκεκριμένα χρησιμοποίησε τα κλασσικά στρατιωτικά, αλλά και οικονομικά, διπλωματικά, τεχνολογικά και ψυχολογικά, τα οποία με σύγχρονους όρους θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποσκοπούσαν στην:
Αυτό αποτελούσε πρώτιστο μέλημα της Υψηλής Στρατηγικής του Περικλή. Επετυγχάνετο με χρήση της ισχύος τρίτων, με τη δημιουργία συμμαχιών, πέρα από την αθηναϊκή συμμαχία. Τέτοιοι σύμμαχοι για την Αθήνα ήταν οι ελεύθεροι σύμμαχοι, δηλαδή εκείνοι που δεν ήταν ενταγμένοι στις δύο αντίπαλες συμμαχίες, όπως η Κέρκυρα, οι Μακεδόνες, Θράκες, Συρρακούσσες κ.α, αλλά προσεταιρίσθηκαν από καιρό ή λίγο πριν από τον πόλεμο, όπως η Κέρκυρα. Από τις συμμάχους αυτές η Αθήνα προσποριζόταν πλοία σε περίπτωση πολέμου [17]
(εξωτερική εξισορρόπηση).Ανάλογες ενέργειες προσεταιρισμού συμμάχων ή φίλων παρατηρούμε στις σύγχρονες συμμαχίες ή συνασπισμούς, όπως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, στη συγκρότηση των κατά περίπτωση συμμαχιών στους πολέμους του Κόλπου, Αφγανιστάν κλπ. Επίσης και με κινητοποίηση των εσωτερικών δυνατοτήτων, υλικών και ηθικών.(εσωτερική εξισορρόπηση). Σκοπός όλων αυτών η επίτευξη των σκοπών της πολιτικής κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ανατρέχοντες στις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για θέσπιση από τον Θουκυδίδη αυτών που σήμερα ονομάζουμε αποφυγή της υπερεξάπλωσης, και που μαζί με την αρχή της άνισης μεγέθυνσης αποτελούσαν βάσεις της στρατηγικής των Αθηναίων.
Εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων των Αθηνών και μείωση των αντιστοίχων του αντιπάλου.
Ποία ήταν τα πλεονεκτήματα τα οποία έπρεπε να εκμεταλλευθεί η υψηλή στρατηγική της Αθήνας;
Σημαντικό πλεονέκτημα ήταν τα τείχη της Αθήνας και του Πειραιά. Το άλλο πλεονέκτημα της Αθήνας ήταν το ισχυρό όπλο της ο στόλος .
Αποτροπή του αντιπάλου μέσω άρνησης της επιτυχίας του και επιδέξιας χρήσης αντιποίνων
Η «αποτροπή»,πάντοτε και σήμερα αποτελεί σημαντικό εργαλείο υψηλής στρατηγικής κάθε έθνους και έχει δύο σκέλη\διαστάσεις. Η μια είναι αυτό που με σημερινούς όρους αποκαλούμε «αποτροπή μέσω άρνησης» (deterrencebydenial)και η άλλη η«αποτροπή μέσω αντιποίνων». (deterrencebyreprisals). Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι και οι δύο μορφές αυτές της αποτροπής θεμελειώνονται στο έργο του Θουκυδίδη. Ειδικότερα:
Αποτροπή μέσω άρνησης
Κύριο εργαλείο για την υλοποίηση αυτής της αποτροπής ήταν τα τείχη και η ευκολία ανεφοδιασμού της Αθήνας από τη θάλασσα, που απέκλειε κάθε σκέψη για πολιορκία της Αθήνας, ως αναποτελεσματική. Επίσης κάθε προσπάθεια των Σπαρτιατών να εφελκύσουν τους Αθηναίους έξω από τα τείχη εφαρμόζοντας αυτό που αργότερα ονομάσθηκε «Φαβιανή τακτική»,[18]ή τακτική της καμένης γης, ήταν πολύ δύσκολη, όσες ζημιές και εάν η τακτική της δηώσεως και των καταστροφών στην Αττική και εάν προκαλούσε.[19]
Εκείνο που έπρεπε οι Αθηναίοι να κάνουν ήταν να μην παρασυρθούν και εξέλθουν και δώσουν μάχη εκ παρατάξεως στην ξηρά, όσο κόστος και εάν είχε αυτό για τους κατοίκους των περιοχών της καταστροφής. Ας αφήσουμε και το κείμενο του Θουκυδίδη να περιγράψει τις βάσεις της σύγχρονης θεωρίας της αποτροπής αρχικά μέσω άρνησης: «Ας εγκαταλείψουμε τα εξοχικά μας και τα κτήματά μας και ας στρέψουμε όλη μας την προσπάθεια στην υπεράσπιση της πολιτείας μας και της θαλασσοκρατορίας μας. Δεν πρέπει η αγανάκτηση που θα νοιώσουμε από τις καταστροφές που θα πάθουμε να μας παρασύρει και να αντιπαραταχθούμε σε μάχη εναντίον των Πελοποννησίων που είναι πολύ περισσότεροι. Αν τους νικήσουμε θα πρέπει πάλι ν’ αντιμετωπίσουμε άλλους τόσους αλλού, και αν νικηθούμε θα χάσουμε εκείνο που αποτελεί τη βάση της δύναμής μας, δηλαδή τους συμμάχους μας που δεν θα μείνουν αδρανείς αν δεν είμαστε σε θέση να εκστρατεύσουμε εναντίον τους. Δεν πρέπει να θρηνούμε τα σπίτια μας και τα κτήματά μας, αλλά τους ανθρώπους μας. Δεν είναι τα άψυχα που κάνουν τους ανθρώπους, αλλά οι άνθρωποι τα άψυχα».(Α 143)
Αποτροπή μέσω Αντιποίνων
Πάλι θα επικαλεσθούμε το κείμενο του Θουκυδίδη. Να τι αναφέρει έπ’ αυτού, μέσω αντιποίνων: « αν έλθουν να εισβάλλουν στο έδαφός μας, θα πάμε εμείς, με καράβια μας, στα δικά τους εδάφη. Και η λεηλασία ενός μέρους της Πελοποννήσου θα έχει πολύ σοβαρότερες συνέπειες από τη λεηλασία ολόκληρης της Αττικής».(Α 143).[20]
Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι τα αντίποινα αυτά ήταν κλιμακούμενα από ελαφρά σε διαρκώς σκληρότερα. Αυτή η κλιμάκωση είχε διπλό σκοπό. Αφ’ ενός έδινε στους Σπαρτιάτες τη δυνατότητα διαφυγής από την κρίση, στα αρχικά στάδια, που θεμελειώνει σημαντικό στοιχείο της σύγχρονης θεωρίας περί χειρισμού κρίσεων, αφ’ ετέρου δε τους απεδείκνυε ότι το ισοζύγιο κόστος ωφέλεια από τη συνέχιση του πολέμου, θα ήταν εις βάρος τους. Κάτι που το αντιλήφθηκαν, έστω αργά μετά τη Σφακτηρία και ζήτησαν ειρήνη.
Συνεχίζουμε τώρα με τους παράγοντες της Υψηλής Στρατηγικής της Αθήνας και θα αναλύσουμε την Προσεκτική διαμόρφωση «της εικόνας» που προβάλλεται \ παρουσιάζεται η υψηλή στρατηγική στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Πρόκειται για την εσωτερική και εξωτερική νομιμοποίηση,
σύμφωνα με τη σύγχρονη ορολογία. Όταν λέμε εσωτερική νομιμοποίηση εννοούμε το πώς οι πολίτες της χώρας εκλαμβάνουν\αντιδρούν στην εφαρμοζόμενη στρατηγική, κάθε φορά. Όπως έχουμε τονίσει η στρατηγική του Περικλή ήταν ελάχιστα δημοφιλής στο εσωτερικό της Αθήνας.
Το ότι ο Περικλής έπεισε τους συμπολίτες του, έστω και δύσκολα λαμβανομένου υπόψη και του ευμετάβλητου συστήματος λήψεως αποφάσεων, αποδεικνύει το μέγεθος του πολιτικού άνδρα και των πολιτικών και άλλων δυνατοτήτων του.
Επικαλούμεθα για μια ακόμη φορά το Θουκυδίδη, για να επιβεβαιώσουμε τον ισχυρισμό μας: «τους φάνηκε τρομερό-όπως ήταν φυσικό- να βλέπουν τη γη τους να καταστρέφεται μπροστά στα μάτια τους, πράγμα που οι νεότεροι δεν είχαν δει ποτέ και οι πιο ηλικιωμένοι από τα Μηδικά. Όλοι και προ πάντων η νεολαία, δεν μπορούσαν να το ανεχθούν και ήθελαν να βγουν να δώσουν μάχη».(Β 21). Από όλα αυτά καθίσταται σαφές ότι η εσωτερική νομιμοποίηση αποτελεί όρο «εκ των ων ουκ άνευ»,για την επιτυχία μιας στρατηγικής. Σε αυτό άλλωστε στόχευε και ο εκφωνηθείς Επιτάφιος του Περικλέους, έπ’ ευκαιρία της συμπληρώσεως ενός έτους από την έναρξή του και για να τιμήσουν, οι Αθηναίοι, τους νεκρούς τους. σαφώς εντασσόταν στα πλαίσια αυξήσεως της εσωτερικής νομιμοποίησης με χρήση ψυχολογικών επιχειρήσεων στο εσωτερικό. Η ενέργειά του αυτή αποτελεί κορυφαία εκδήλωση Ψυχολογικών επιχειρήσεων Στρατηγικού επιπέδου.
Η εξωτερική νομιμοποίηση για την Αθήνα δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή. Ο λόγος ήταν ότι αυτό που αρχικά ξεκίνησε ως συμμαχία μεταξύ ίσων, κατάληξε σε αθηναϊκή ηγεμονία \αυτοκρατορία. Αυτό είχε ως συνέπεια να έχει εξαφανισθεί κάθε ηθική έννοια νομιμοποίησης, και η διατήρηση της συνοχής της συμμαχίας εξασφαλιζόταν «εν πολλοίς» από τη δύναμη καταναγκασμού, κυρίως του αθηναϊκού στόλου. Ιδού τι λέει ο Θουκυδίδης:«Το μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης συμπαθούσε τους Λακεδαιμονίους οι οποίοι, άλλωστε, είχαν διακηρύξει ότι θα απελευθερώσουν την Ελλάδα, και κάθε πολιτεία και ιδιώτης ήταν πρόθυμος να τους βοηθήσει όσο μπορούσε, με λόγια ή έργα…»(Β 8).
Θα κλείσουμε την ανάλυσή μας σχετικά με την Υψηλή στρατηγική των Αθηναίων ότι μέσα από τον περίφημο διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων θεμελειώνεται από τον Θουκυδίδη η σύγχρονη θεωρία του πολιτικού ρεαλισμού με προεξάρχουσα τη διαπίστωσή του ότι το Δίκαιο του ισχυρότερου είναι η «Αρχή» που συνήθως εφαρμόζεται στις διεθνείς σχέσεις. Από την μελέτη των σχετικών χωρίων του Θουκυδίδη προκύπτει ότι επικρατεί ο φυσικός νόμος της επιβολής του δικαίου του ισχυρού στον αδύνατο. Άλλωστε αυτό ισχυρίζεται και ο Θρασύμαχος στην Πολιτεία του Πλάτωνα: «Δικαιοσύνη δεν είναι τίποτε άλλο από το συμφέρον του ισχυρότερου». Ο νόμος αυτός επιβάλλεται όταν και οσάκις απαιτείται με πόλεμο, όπως διαπιστώνουμε στο παρακάτω απόσπασμα από τον προαναφερθέντα διάλογο: «Σεις θα το αποφύγετε αυτό αν φανήτε λογικοί και αν δεν θεωρήσετε ντροπή να υποκύψετε στην ισχυρότερη ελληνική πολιτεία πού σας προτείνει μετριοπαθείς όρους, δηλαδή να γίνετε σύμμαχοι της υποτελείς, διατηρώντας το έδαφος σας. Σας προσφέρεται ή εκλογή μεταξύ του πολέμου και της σωτηρίας. Μην διαλέξετε, από πείσμα, το χειρότερο. Ακολουθούν την πιο σωστή πολιτική όσοι απέναντι των ίσων δεν υποχωρούν, απέναντι των ισχυρότερων συμπεριφέρονται με φρόνηση και απέναντι των κατωτέρων είναι……», όταν δε οι Μήλιοι αντέτειναν ως επιχείρημα το δίκαιο και την ηθική έλαβαν ως απάντηση, ένα μνημείο πολιτικού αμοραλισμού, που όμως, είτε μας αρέσει είτε όχι, κυριαρχεί στις διεθνείς σχέσεις στη διαδρομή της ιστορίας: «...αφού εξίσου γνωρίζουμε και οι δυο, ότι ....το επιχείρημα του δικαίου αξία έχει, όπου ίση υπάρχει δύναμη προς επιβολή του, ότι όμως ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμης του και ο ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του».[21]
Σημειώσεις
- Εξισορρόπηση της ισχύος του αντιπάλου.
- Εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων των Αθηνών και μείωση των αντιστοίχων του αντιπάλου.
- Αποτροπή του αντιπάλου.
- Υπονόμευση της διεθνούς βάσης ισχύος του αντιπάλου.
- Διαμόρφωση του εσωτερικού περιβάλλοντος του αντιπάλου προς όφελος της Αθήνας.[16]
Αυτό αποτελούσε πρώτιστο μέλημα της Υψηλής Στρατηγικής του Περικλή. Επετυγχάνετο με χρήση της ισχύος τρίτων, με τη δημιουργία συμμαχιών, πέρα από την αθηναϊκή συμμαχία. Τέτοιοι σύμμαχοι για την Αθήνα ήταν οι ελεύθεροι σύμμαχοι, δηλαδή εκείνοι που δεν ήταν ενταγμένοι στις δύο αντίπαλες συμμαχίες, όπως η Κέρκυρα, οι Μακεδόνες, Θράκες, Συρρακούσσες κ.α, αλλά προσεταιρίσθηκαν από καιρό ή λίγο πριν από τον πόλεμο, όπως η Κέρκυρα. Από τις συμμάχους αυτές η Αθήνα προσποριζόταν πλοία σε περίπτωση πολέμου [17]
(εξωτερική εξισορρόπηση).Ανάλογες ενέργειες προσεταιρισμού συμμάχων ή φίλων παρατηρούμε στις σύγχρονες συμμαχίες ή συνασπισμούς, όπως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, στη συγκρότηση των κατά περίπτωση συμμαχιών στους πολέμους του Κόλπου, Αφγανιστάν κλπ. Επίσης και με κινητοποίηση των εσωτερικών δυνατοτήτων, υλικών και ηθικών.(εσωτερική εξισορρόπηση). Σκοπός όλων αυτών η επίτευξη των σκοπών της πολιτικής κατά τη διάρκεια του πολέμου.Ανατρέχοντες στις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για θέσπιση από τον Θουκυδίδη αυτών που σήμερα ονομάζουμε αποφυγή της υπερεξάπλωσης, και που μαζί με την αρχή της άνισης μεγέθυνσης αποτελούσαν βάσεις της στρατηγικής των Αθηναίων.
Εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων των Αθηνών και μείωση των αντιστοίχων του αντιπάλου.
Ποία ήταν τα πλεονεκτήματα τα οποία έπρεπε να εκμεταλλευθεί η υψηλή στρατηγική της Αθήνας;
Σημαντικό πλεονέκτημα ήταν τα τείχη της Αθήνας και του Πειραιά. Το άλλο πλεονέκτημα της Αθήνας ήταν το ισχυρό όπλο της ο στόλος .
Αποτροπή του αντιπάλου μέσω άρνησης της επιτυχίας του και επιδέξιας χρήσης αντιποίνων
Η «αποτροπή»,πάντοτε και σήμερα αποτελεί σημαντικό εργαλείο υψηλής στρατηγικής κάθε έθνους και έχει δύο σκέλη\διαστάσεις. Η μια είναι αυτό που με σημερινούς όρους αποκαλούμε «αποτροπή μέσω άρνησης» (deterrencebydenial)και η άλλη η«αποτροπή μέσω αντιποίνων». (deterrencebyreprisals). Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι και οι δύο μορφές αυτές της αποτροπής θεμελειώνονται στο έργο του Θουκυδίδη. Ειδικότερα:
Αποτροπή μέσω άρνησης
Κύριο εργαλείο για την υλοποίηση αυτής της αποτροπής ήταν τα τείχη και η ευκολία ανεφοδιασμού της Αθήνας από τη θάλασσα, που απέκλειε κάθε σκέψη για πολιορκία της Αθήνας, ως αναποτελεσματική. Επίσης κάθε προσπάθεια των Σπαρτιατών να εφελκύσουν τους Αθηναίους έξω από τα τείχη εφαρμόζοντας αυτό που αργότερα ονομάσθηκε «Φαβιανή τακτική»,[18]ή τακτική της καμένης γης, ήταν πολύ δύσκολη, όσες ζημιές και εάν η τακτική της δηώσεως και των καταστροφών στην Αττική και εάν προκαλούσε.[19]Εκείνο που έπρεπε οι Αθηναίοι να κάνουν ήταν να μην παρασυρθούν και εξέλθουν και δώσουν μάχη εκ παρατάξεως στην ξηρά, όσο κόστος και εάν είχε αυτό για τους κατοίκους των περιοχών της καταστροφής. Ας αφήσουμε και το κείμενο του Θουκυδίδη να περιγράψει τις βάσεις της σύγχρονης θεωρίας της αποτροπής αρχικά μέσω άρνησης: «Ας εγκαταλείψουμε τα εξοχικά μας και τα κτήματά μας και ας στρέψουμε όλη μας την προσπάθεια στην υπεράσπιση της πολιτείας μας και της θαλασσοκρατορίας μας. Δεν πρέπει η αγανάκτηση που θα νοιώσουμε από τις καταστροφές που θα πάθουμε να μας παρασύρει και να αντιπαραταχθούμε σε μάχη εναντίον των Πελοποννησίων που είναι πολύ περισσότεροι. Αν τους νικήσουμε θα πρέπει πάλι ν’ αντιμετωπίσουμε άλλους τόσους αλλού, και αν νικηθούμε θα χάσουμε εκείνο που αποτελεί τη βάση της δύναμής μας, δηλαδή τους συμμάχους μας που δεν θα μείνουν αδρανείς αν δεν είμαστε σε θέση να εκστρατεύσουμε εναντίον τους. Δεν πρέπει να θρηνούμε τα σπίτια μας και τα κτήματά μας, αλλά τους ανθρώπους μας. Δεν είναι τα άψυχα που κάνουν τους ανθρώπους, αλλά οι άνθρωποι τα άψυχα».(Α 143)
Αποτροπή μέσω Αντιποίνων
Πάλι θα επικαλεσθούμε το κείμενο του Θουκυδίδη. Να τι αναφέρει έπ’ αυτού, μέσω αντιποίνων: « αν έλθουν να εισβάλλουν στο έδαφός μας, θα πάμε εμείς, με καράβια μας, στα δικά τους εδάφη. Και η λεηλασία ενός μέρους της Πελοποννήσου θα έχει πολύ σοβαρότερες συνέπειες από τη λεηλασία ολόκληρης της Αττικής».(Α 143).[20]
Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι τα αντίποινα αυτά ήταν κλιμακούμενα από ελαφρά σε διαρκώς σκληρότερα. Αυτή η κλιμάκωση είχε διπλό σκοπό. Αφ’ ενός έδινε στους Σπαρτιάτες τη δυνατότητα διαφυγής από την κρίση, στα αρχικά στάδια, που θεμελειώνει σημαντικό στοιχείο της σύγχρονης θεωρίας περί χειρισμού κρίσεων, αφ’ ετέρου δε τους απεδείκνυε ότι το ισοζύγιο κόστος ωφέλεια από τη συνέχιση του πολέμου, θα ήταν εις βάρος τους. Κάτι που το αντιλήφθηκαν, έστω αργά μετά τη Σφακτηρία και ζήτησαν ειρήνη.
Συνεχίζουμε τώρα με τους παράγοντες της Υψηλής Στρατηγικής της Αθήνας και θα αναλύσουμε την Προσεκτική διαμόρφωση «της εικόνας» που προβάλλεται \ παρουσιάζεται η υψηλή στρατηγική στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Πρόκειται για την εσωτερική και εξωτερική νομιμοποίηση,
σύμφωνα με τη σύγχρονη ορολογία. Όταν λέμε εσωτερική νομιμοποίηση εννοούμε το πώς οι πολίτες της χώρας εκλαμβάνουν\αντιδρούν στην εφαρμοζόμενη στρατηγική, κάθε φορά. Όπως έχουμε τονίσει η στρατηγική του Περικλή ήταν ελάχιστα δημοφιλής στο εσωτερικό της Αθήνας.Το ότι ο Περικλής έπεισε τους συμπολίτες του, έστω και δύσκολα λαμβανομένου υπόψη και του ευμετάβλητου συστήματος λήψεως αποφάσεων, αποδεικνύει το μέγεθος του πολιτικού άνδρα και των πολιτικών και άλλων δυνατοτήτων του.
Επικαλούμεθα για μια ακόμη φορά το Θουκυδίδη, για να επιβεβαιώσουμε τον ισχυρισμό μας: «τους φάνηκε τρομερό-όπως ήταν φυσικό- να βλέπουν τη γη τους να καταστρέφεται μπροστά στα μάτια τους, πράγμα που οι νεότεροι δεν είχαν δει ποτέ και οι πιο ηλικιωμένοι από τα Μηδικά. Όλοι και προ πάντων η νεολαία, δεν μπορούσαν να το ανεχθούν και ήθελαν να βγουν να δώσουν μάχη».(Β 21). Από όλα αυτά καθίσταται σαφές ότι η εσωτερική νομιμοποίηση αποτελεί όρο «εκ των ων ουκ άνευ»,για την επιτυχία μιας στρατηγικής. Σε αυτό άλλωστε στόχευε και ο εκφωνηθείς Επιτάφιος του Περικλέους, έπ’ ευκαιρία της συμπληρώσεως ενός έτους από την έναρξή του και για να τιμήσουν, οι Αθηναίοι, τους νεκρούς τους. σαφώς εντασσόταν στα πλαίσια αυξήσεως της εσωτερικής νομιμοποίησης με χρήση ψυχολογικών επιχειρήσεων στο εσωτερικό. Η ενέργειά του αυτή αποτελεί κορυφαία εκδήλωση Ψυχολογικών επιχειρήσεων Στρατηγικού επιπέδου.
Η εξωτερική νομιμοποίηση για την Αθήνα δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή. Ο λόγος ήταν ότι αυτό που αρχικά ξεκίνησε ως συμμαχία μεταξύ ίσων, κατάληξε σε αθηναϊκή ηγεμονία \αυτοκρατορία. Αυτό είχε ως συνέπεια να έχει εξαφανισθεί κάθε ηθική έννοια νομιμοποίησης, και η διατήρηση της συνοχής της συμμαχίας εξασφαλιζόταν «εν πολλοίς» από τη δύναμη καταναγκασμού, κυρίως του αθηναϊκού στόλου. Ιδού τι λέει ο Θουκυδίδης:«Το μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης συμπαθούσε τους Λακεδαιμονίους οι οποίοι, άλλωστε, είχαν διακηρύξει ότι θα απελευθερώσουν την Ελλάδα, και κάθε πολιτεία και ιδιώτης ήταν πρόθυμος να τους βοηθήσει όσο μπορούσε, με λόγια ή έργα…»(Β 8).
Θα κλείσουμε την ανάλυσή μας σχετικά με την Υψηλή στρατηγική των Αθηναίων ότι μέσα από τον περίφημο διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων θεμελειώνεται από τον Θουκυδίδη η σύγχρονη θεωρία του πολιτικού ρεαλισμού με προεξάρχουσα τη διαπίστωσή του ότι το Δίκαιο του ισχυρότερου είναι η «Αρχή» που συνήθως εφαρμόζεται στις διεθνείς σχέσεις. Από την μελέτη των σχετικών χωρίων του Θουκυδίδη προκύπτει ότι επικρατεί ο φυσικός νόμος της επιβολής του δικαίου του ισχυρού στον αδύνατο. Άλλωστε αυτό ισχυρίζεται και ο Θρασύμαχος στην Πολιτεία του Πλάτωνα: «Δικαιοσύνη δεν είναι τίποτε άλλο από το συμφέρον του ισχυρότερου». Ο νόμος αυτός επιβάλλεται όταν και οσάκις απαιτείται με πόλεμο, όπως διαπιστώνουμε στο παρακάτω απόσπασμα από τον προαναφερθέντα διάλογο: «Σεις θα το αποφύγετε αυτό αν φανήτε λογικοί και αν δεν θεωρήσετε ντροπή να υποκύψετε στην ισχυρότερη ελληνική πολιτεία πού σας προτείνει μετριοπαθείς όρους, δηλαδή να γίνετε σύμμαχοι της υποτελείς, διατηρώντας το έδαφος σας. Σας προσφέρεται ή εκλογή μεταξύ του πολέμου και της σωτηρίας. Μην διαλέξετε, από πείσμα, το χειρότερο. Ακολουθούν την πιο σωστή πολιτική όσοι απέναντι των ίσων δεν υποχωρούν, απέναντι των ισχυρότερων συμπεριφέρονται με φρόνηση και απέναντι των κατωτέρων είναι……», όταν δε οι Μήλιοι αντέτειναν ως επιχείρημα το δίκαιο και την ηθική έλαβαν ως απάντηση, ένα μνημείο πολιτικού αμοραλισμού, που όμως, είτε μας αρέσει είτε όχι, κυριαρχεί στις διεθνείς σχέσεις στη διαδρομή της ιστορίας: «...αφού εξίσου γνωρίζουμε και οι δυο, ότι ....το επιχείρημα του δικαίου αξία έχει, όπου ίση υπάρχει δύναμη προς επιβολή του, ότι όμως ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμης του και ο ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του».[21]Σημειώσεις
[16]Αθαν. Πλατιάς «Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική στο Θουκυδίδη», Αθήνα, 1998, βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, σελ 100.
Αθαν. Πλατιάς «Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική στο Θουκυδίδη», Αθήνα, 1998, βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ, σελ 100. [17]Σε αυτή την εξωτερική εξισορρόπηση ανήκει και η αρχή « ο εχθρός του εχθρού μου, είναι φίλος μου», που βοηθά στη δημιουργία αξόνων.
Σε αυτή την εξωτερική εξισορρόπηση ανήκει και η αρχή « ο εχθρός του εχθρού μου, είναι φίλος μου», που βοηθά στη δημιουργία αξόνων. [18]Ο όρος πήρε το όνομα από το Ρωμαίο στρατηγό Φάβιο, και αναφέρεται στη στρατηγική που αυτός εφάρμοσε εναντίον του Αννίβα το 218 π.Χ. Η στρατηγική αυτή προέβλεπε την αποφυγή της μάχης και τη φθορά της δύναμης των Καρχηδονίων μέσω μικρής κλίμακας συμπλοκών.
Ο όρος πήρε το όνομα από το Ρωμαίο στρατηγό Φάβιο, και αναφέρεται στη στρατηγική που αυτός εφάρμοσε εναντίον του Αννίβα το 218 π.Χ. Η στρατηγική αυτή προέβλεπε την αποφυγή της μάχης και τη φθορά της δύναμης των Καρχηδονίων μέσω μικρής κλίμακας συμπλοκών. [19]Κατά τον Liddell Hart, το σχέδιο του Περικλή που υπαγόταν στην υψηλή στρατηγική, είχε σκοπό να εξαντλήσει την αντοχή του εχθρού για να τον πείσει ότι δεν μπορούσε να κερδίσει αποτέλεσμα. LiddellHart, «Η Στρατηγική της έμμεσης προσέγγισης», Θεσσαλονίκη, Βάνιας 1995σελ, 43.
Κατά τον Liddell Hart, το σχέδιο του Περικλή που υπαγόταν στην υψηλή στρατηγική, είχε σκοπό να εξαντλήσει την αντοχή του εχθρού για να τον πείσει ότι δεν μπορούσε να κερδίσει αποτέλεσμα. LiddellHart, «Η Στρατηγική της έμμεσης προσέγγισης», Θεσσαλονίκη, Βάνιας 1995σελ, 43. [20]Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι υπάρχει διάκριση μεταξύ «αποτροπής» και «άμυνας», κάτι για το οποίο το επίπεδο του ακροατηρίου δεν χρειάζεται να επεξηγηθεί. Η συμπλήρωση της αποτροπής με επιθετική ενέργεια αποδεικνύει αυτό που τα εγχειρίδια της τακτικής διδάσκουν ότι μόνο με την άμυνα δεν επιτυγχάνεται η νίκη στον πόλεμου, κατ’ επέκταση δε και στη στρατηγική.Αυτό διότι επιβεβαιώνει την αξιοπιστία τη αποτροπής, καθώς πέρα από την αβεβαιότητα σχετικά με ην επιτυχία αποφασιστικού αποτελέσματος που εξασφάλιζε η αποτροπή, η επιθετική ενέργεια πρόβαλε την απειλή δημιουργίας σοβαρού κόστους για τη Σπαρτιατική συμμαχία. Εξ’ άλλου αυτή ακριβώς είναι και η έννοια του συνδυασμένης εφαρμογής της αρχής του πολέμου «Οικονομία Δυνάμεων» με τις αρχές «Συγκέντρωση» και «επιθετικό πνεύμα».
Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι υπάρχει διάκριση μεταξύ «αποτροπής» και «άμυνας», κάτι για το οποίο το επίπεδο του ακροατηρίου δεν χρειάζεται να επεξηγηθεί. Η συμπλήρωση της αποτροπής με επιθετική ενέργεια αποδεικνύει αυτό που τα εγχειρίδια της τακτικής διδάσκουν ότι μόνο με την άμυνα δεν επιτυγχάνεται η νίκη στον πόλεμου, κατ’ επέκταση δε και στη στρατηγική.Αυτό διότι επιβεβαιώνει την αξιοπιστία τη αποτροπής, καθώς πέρα από την αβεβαιότητα σχετικά με ην επιτυχία αποφασιστικού αποτελέσματος που εξασφάλιζε η αποτροπή, η επιθετική ενέργεια πρόβαλε την απειλή δημιουργίας σοβαρού κόστους για τη Σπαρτιατική συμμαχία. Εξ’ άλλου αυτή ακριβώς είναι και η έννοια του συνδυασμένης εφαρμογής της αρχής του πολέμου «Οικονομία Δυνάμεων» με τις αρχές «Συγκέντρωση» και «επιθετικό πνεύμα». [21]Θουκυδίδου Ιστορία Βιβλίο Ε, Κεφ. 89.
Θουκυδίδου Ιστορία Βιβλίο Ε, Κεφ. 89.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου