Εκανε γνωστές τις θηριωδίες των ναζί

Ο γερµανός καθηγητής της Ιστορίας του ∆ικαίου Κριστόφ Σµινκ-Γκουστάβους µιλάει στο «Βήµα»


Οι έλληνες φίλοι του τον φωνάζουν Χριστόφορο. «Ελληνοποίησ αν το γερµανικό µου όνοµα» λέει µιλώντας εξαιρετικά ελληνικά στο «Βήµα» ο 69χρονος Κριστόφ Σµινκ-Γκουστάβους, οµότιµος πλέον καθηγητής της Ιστορίας του ∆ικαίου (υπήρξε και κοσµήτωρ των Νοµικών Σπουδών) στο Πανεπιστήµιο της Βρέµης. Πριν από λίγες ηµέρες ο εκδοτικός οίκος Ισνάφι από τα Ιωάννινα εξέδωσε το τρίτο και τελευταίο µέρος της πολυετούς ερευνητικής τριλογίας του για τα εγκλήµατα των ναζιστών στην Ηπειρο «Μνήµες Κατοχής III, Οι Λυγκιάδες στις φλόγες».


Σε αυτό το βιβλίο περιγράφει πώς οι γερµανοίστρατιώτες συγκέντρωσαν το 1943 τους κατοίκους του µικρού χωριού (βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του βουνού Μιτσικέλι, απέναντι από τα Ιωάννινα) στην πλατεία, τους χώρισαν σε οµάδες 10-15 ατόµων, τους οδήγησαν στα κελάρια των σπιτιών τους και τους δολοφόνησαν µε αυτόµατα όπλα. Εν συνεχεία έβαλαν φωτιά στα σπίτια για να εξαφανίσουν τα ίχνη του εγκλήµατος των «αντιποίνων» τους.


Το βιβλίο έρχεται να συµπληρώσει άλλα δύο που προηγήθηκαν. Ο πρώτος τόµος (2007) αφορούσε το χωριό Ασπράγγελοι και τις µαρτυρίες κατοίκων τα σπίτια των οποίων επιτάχθηκαν την περίοδο της Κατοχής από υψηλόβαθµους Γερµανούς. Στον δεύτερο κατά σειρά (2008) παρουσιάζεται η καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων και το πώς οι εβραίοι της περιοχής εστάλησαν µέσα σε βαγόνια για ζώα κατευθείαν σε στρατόπεδο εξόντωσης στο Αουσβιτς. Τώρα ετοιµάζεται η γερµανική έκδοση του τρίτου τόµου.
Ο αναγνώστης του κ. Σµινκ Γκουστάβους έχει την αίσθηση ότι παρακολουθεί ένα ντοκυµαντέρ σκληρό και ευαίσθητοταυτόχρονα. Οι προσωπικέςιστορίες των ανθρώπων (µε την ντοπιολαλιά τους) και το αποκαλυπτικό φωτογραφικό υλικό συναντούν την επίσηµη τεκµηρίωση τωνκρατικών αρχείων. Η ιστορία γίνεται ελκυστική όταν τον λόγο παίρνειο «κοσµάκης».


– Κύριε καθηγητά, πότεξεκίνησε το ερευνητικό σας ενδιαφέρον για την Ελλάδα;
«Πρώτη φορά ήρθα στην Ελλάδα, στην Ηπειρο, το 1978.Ενας φίλος µου στο πανεπιστήµιοείχε προβλήµατα στα γερµανικά µε τις ακαδηµαϊκές εργασίες του και εγώ τον βοήθησα. Για να µε ευχαριστήσει µε κάλεσε στο χωριό του στα Κάτω Πεδινά (είναι κοντά στα Γιάννινα, στα σύνορα µε την Αλβανία). Εκεί για πρώτη φορά άκουσα για αυτόν τον πόλεµο. Ακουσα φρικτά πράγµατα για τον πόλεµο και την Κατοχή σε εκείνη την περιοχή. Αυτόήταν το πρώτο κίνητρο για µένα να ενδιαφερθώ για αυτέςτις θηριωδίες,που τότε ήταν εντελώς άγνωστες στη Γερµανία. Απόιστορικούς είχαµε µόνο τον Χάγκεν Φλάισερ που ασχολούνταν µε τοαντικείµενο, αλλά γενικώς αυτά τα ζητήµατα ήταν στο περιθώριο του ενδιαφέροντος. Το 1990,όταν ήρθα και πάλι στην Ελλάδα, είχα πλέον αποφασίσει να κάνωαυτή την έρευνα για την ιταλογερµανική κατοχή στην Ηπειρο. Είχα δύο χρόνια άδεια από το πανεπιστήµιο. Εν τω µεταξύ µέσα σε δύοχρόνια έµαθα και ελληνικά».


– Ο τρόπος μετον οποίο δουλεύετε παρουσιάζει ενδιαφέρον. Λέτε ότι σας ενδιαφέρει να ακούγεται ο «κοσμάκης»…
«Η δουλειά µουξεκίνησεµε έναν τρόποαυθόρµητο.Ηθελα να µάθω ιταλικά και ελληνικά για να κάνω τις έρευνές µου. Ετσι, για να µιλήσω µε τουςέλληνες µάρτυρες έπρεπε ναµάθω τη γλώσσα. Αυτό έγινε ακόµη πιο εύκολο εξαιτίας της θετικήςσυµπεριφοράς τους, της φιλοξενίας και της υποµονής που επέδειξαν. Ιδιαίτερα οι γέροντες και οι γερόντισσες είχαν µεγάλη υποµονή να ακούσουν, να µε καταλάβουν, να µου εξηγήσουν. Ετσι ξεκίνησεαυτή η µεγάλη έρευνα. Βέβαια, ακούς και ιστορίες στις οποίες ορισµένα πράγµατα δεν αληθεύουν. Είµαι νοµικός και γνωρίζω ότι η µαρτυρία είναι ένα στοιχείο που πολλές φορές είναι αµφισβητήσιµο και όχι ιδιαίτερα πειστικό. Επρεπε να ψάξω για τις διαβεβαιώσεις, να αποσαφηνίσω πληροφορίες και να τις διασταυρώσω ερευνώντας σε κρατικά αρχεία. Αυτά που µου έλεγαν οι µάρτυρεςσε ορισµένεςπεριπτώσεις ήταν τόσοεξωφρενικά, που σκέφτηκα ότι δεν θα µπορούσα να προχωρήσωχωρίς τεκµηρίωση από επίσηµες πηγές. Ακολούθησα έναν ιδιαίτερο τύπο ιστορικής έρευνας.Οι ιστορικοί δεν κάνουν συνήθως έτσι τη δουλειά τους. Οι περισσότεροι καταφεύγουν στα αρχεία. Ακόµη και όταν επιλέγουν νακάνουν συνεντεύξεις προτιµούννα κάνουν µε (ή να ψάξουν) τους πρωταγωνιστές της επίσηµης ιστορίας. Εµένα αυτό δεν µε ενδιέφερε».



– Σας άσκησαν κριτική για αυτή τη μέθοδό σας;
«Αρκετοί µε ονόµασαν “ξυπόλυτο ιστορικό”. Εγώ όµως αυτή την κριτική την εκλάµβανα ως κοµπλιµέντο και καµάρωνα. Επρεπε να βρω τηναλήθεια µεταξύ των δύο εκδοχών. Ετσι, σκέφτηκα, πρέπει να ακούσεις τους ανθρώπους, να σου πουν πώς αυτοί έζησαν τα γεγονότα και νατα αντιπαραβάλεις µε τα επίσηµα έγγραφα. Ηταν µια αυστηρά προσωπική επιλογή. Αυτή η µέθοδος έρευνας, η λεγόµενη “oralhistory”, τώρα έγινε µόδα. Σας είπα, είµαι νοµικός και µπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι και σταεπίσηµα αρχεία υπάρχουν πολλά ψέµατα. Αν δούµε, για παράδειγµα, τα ηµερολόγια των αλπινιστών στην Ηπειρο αντιλαµβανόµαστε ότι είναι γεµάτα ψέµατα. Οι Λυγκιάδες, έγραφαν, καταστράφηκαν “επειδή υπήρξε αντίσταση του εχθρού”και άλλες τέτοιεςτερατώδεις ανακρίβειες. Αυτά έγραφαν οι αξιωµατικοί ενώ είχαν σκοτώσει γυναικόπαιδα και γέρους».

Ο µεγαλύτερος οφειλέτης χρεών η Γερµανία

– Πώς κρίνετε το κλίμα που επικρατεί σήμερα στη Γερμανία απέναντι στην Ελλάδα;
«Η Ελλάδα δεν είναι πλέον τόσο μακριά από το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στη Γερμανία, όπως στη δεκαετία του 1990. Ειδικότερα τώρα, με την οικονομική κρίση, καθίσταται ακόμη πιο επιτακτικό να γνωρίσουν οι γερμανοί πολίτες ότι η χώρα τους τον περασμένο αιώνα είχε τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα έπειτα από δύο παγκόσμιους πολέμους που η ίδια προκάλεσε.
Η Γερμανία έπρεπε να πληρώσει για αποζημιώσεις και επανορθώσεις στους άλλους λαούς της Ευρώπης και, στον βαθμό που το έπραξε, το έκανε με αμερικανικά δάνεια.


Η Γερμανία έφθασε δύο φορές πολύ κοντά στη χρεοκοπία κατά τον προηγούμενο αιώνα (1929, 1953).
Αποδείχθηκε ο μεγαλύτερος οφειλέτης και παραβάτης σε υποθέσεις χρεών της νεότερης οικονομικής ιστορίας. Το 1953 (μετά τη Συμφωνία του Λονδίνου για τα γερμανικά εξωτερικά χρέη) είχε φθάσει σε ένα “κούρεμα” των χρεών της, με τη βοήθεια των Αμερικανών, όπου δεν πλήρωσε σχεδόν τίποτε. Ετσι η Γερμανία “ανέβαλε” τις υποχρεώσεις της και την επιστροφή των κατοχικών δανείων όχι μόνο προς την Ελλάδα, αλλά και προς άλλες χώρες των Βαλκανίων. Αποκαταστάθηκε η ίδια, αλλά οι υπόλοιποι βίωσαν τις συνέπειες της γερμανικής κατοχής».



– Η εφημερίδα «Welt am Sonntag» αναρωτιόταν πρόσφατα αν η Γερμανία οφείλει στους Ελληνες 70 δισ. ευρώ. Ακόμα και αν η Ελλάδα αποφασίσει να κινηθεί για νατα διεκδικήσει, θα έχει αποτέλεσμα; 
«Θα βρουν τρόπους να μην επιστρέψουν τα χρέη. Το ξέρουμε, έχουμε την εμπειρία από τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Το οικονομικό θαύμα της Γερμανίας οφείλεται εν πολλοίς στο ότι δεν πλήρωσε αυτά τα χρέη. Αυτό είναι που μου προκαλεί πίκρα. Σήμερα η Γερμανία είναι ευκατάστατη. Αντίθετα, όπως είδα στο χωριό Λυγκιάδες, τη δεκαετία του 1990, υπήρχαν ακόμη ερείπια και λαμαρίνες. Τίποτε δεν πληρώθηκε, τίποτε δεν επανορθώθηκε».



– Με άλλα λόγια, λέτε ότι εσείς κρίνετε δίκαιο η Ελλάδα να κινηθεί, εφόσον το αποφασίσει, ούτως ώστε να μην πληρώσει το χρέος της;
«Ναι, αυτό θα έπρεπε να γίνει. Αν η Γερμανία πλήρωνε στην Ελλάδα το κατοχικό δάνειο, η χώρα σας δεν θα είχε τόσα προβλήματα με το χρέος της. Το ναζιστικό καθεστώς ισχυρίστηκε τότε ότι θα πληρώσει μετά τον πόλεμο. Τα ποσά που οφείλει η Γερμανία είναι, μαζί με τους τόκους, πραγματικά τεράστια».



– Αν ήσασταν σήμερα Ελληνας, πώς θα αντιμετωπίζατε τη στάση της Γερμανίας;
«Με οργή και αγανάκτηση. Οχι απέναντι στους Γερμανούς συνολικά. Δεν μπορούμε να τους βάζουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι. Αντιτίθεμαι σε αυτές τις φωνές που προκαλούν την όξυνση. Σαν Γερμανός αισθάνομαι αγανάκτηση για τη διαχείριση της κατάστασης. Είναι θλιβερό, όταν μάλιστα γνωρίζεις ιστορία και πώς στήθηκε το οικονομικό θαύμα της Γερμανίας τη δεκαετία του 1950. Οι κάτοικοι της Ηπείρου έστειλαν εργατικά χέρια στη Γερμανία.



Οι εργάτες δούλευαν σε ορισμένες περιπτώσεις υπό άθλιες συνθήκες προκειμένου να τα βγάλουν πέρα. Αν είχαν γίνει οι επανορθώσεις, το εύρος της μετανάστευσης δεν θα ήταν τέτοιο. Πολλές οικογένειες έφυγαν από τους Λυγκιάδες για να βρουν ψωμί να φάνε στη χώρα εκείνων που κατέστρεψαν το χωριό τους και σκότωσαν γυναικόπαιδα. Φανταστείτε το! Πήγαν στη χώρα των δραστών των εγκλημάτων! Αυτό μου έκανε φοβερή εντύπωση. Οταν τα ξέρεις αυτά, αγανακτείς.
Οπως και με τις αποφάσεις για το δίστομο. Οτι δηλαδή πέρασαν πολλά χρόνια και δεν μπορούμε να δώσουμε αποζημιώσεις. Θλιβερά πράγματα…».



– Η Ελλάδα έχει τα δικά της προβλήματα. Συμφωνείτε με την εκτίμηση ότι γενικότερα βρίσκεται στο κρεβάτι του Προκρούστη της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους;
«Νομίζω ναι. Υπάρχουν σοβαρές φωνές στη Γερμανία που λένε το ίδιο. Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος όμως.
Στη Γερμανία η κοινή γνώμη δεν συμφωνεί με τέτοιου είδους επιχειρήματα. Πολλές φορές αγνοεί τα ιστορικά γεγονότα. Το ότι η Γερμανία δεν πλήρωσε τα χρέη της είναι άγνωστο σε πολλούς. Επικρατεί η εύκολη λαϊκίστικη ρητορική απέναντι στην Ελλάδα, τύπου “Focus” ή “Bild”.
Η κυρία Μέρκελ έχει πάρει μια επικίνδυνη στροφή και συμπορεύεται με τον λαϊκισμό. Οι υπόλοιποι είμαστε μια μικρή μειοψηφία, δυστυχώς».

Το Βήμα 

 

http://eleftheriskepsii.blogspot.com/2011/09/blog-post_9004.html