Πόσο πραγματική είναι... η πραγματικότητα?

Δομές πολιτισμών -
Το "σύστημα" και η ανάπτυξη του ελεύθερου ανθρώπου

της Βίκυς Χρυσού


Στα συρτάρια μου βρισκόταν εδώ και αρκετό καιρό ένα ντοκιμαντέρ, το οποίο περίμενε "υπομονετικά" να έρθει η ώρα της προβολής του και να γίνει αιτία μιας αλυσιδωτής αντίδρασης που οδηγούσε σε αποκαλύψεις, διαπιστώσεις και επιγνώσεις...

Πρόκειται για το "Ο Πυθαγόρας και η μουσική των Αριθμών", ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ από τη Janson Media, το οποίο έχει αποσπάσει σπουδαία διεθνή βραβεία.

Στο συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ γίνεται λόγος για το μέγεθος της επίδρασης του Πυθαγόρα σε ολόκληρο το δυτικό πολιτισμό.

Η αρχιτεκτονική, η μουσική, η γεωμετρία, τα μαθηματικά και γενικότερα οι επιστήμες βασίζονται και εξελίσσονται πάνω στη σκέψη του Πυθαγόρα. Δεν γίνεται λόγος βέβαια, για το Πυθαγόρειο θεώρημα, που λίγο πολύ είναι γνωστό σε όλους, αφού αυτό αποτελεί μια σταγόνα μπροστά στον ωκεανό γνώσης που προσέγγιζαν οι ιδέες του Πυθαγόρα σχετικά με την ουσία και τη φύση των αριθμών.

Πίστευε, πως οι αριθμοί εξηγούν ολόκληρη τη δομή της φύσης και του σύμπαντος, του "Κόσμου", όπως ο ίδιος το ονόμασε, επειδή ακριβώς διέπεται από μαθηματική συνέπεια και ακρίβεια...

Πάνω στην Πυθαγόρεια σκέψη προχώρησε αργότερα και ο Πλάτωνας. Με το έργο του ολοκληρώνεται ένα ακόμη σημαντικό βήμα στο δυτικό κόσμο, η επίδραση του οποίου διαποτίζει όλα όσα βρίσκονται γύρω μας ακόμη και σήμερα! Πως?
Το ίδιο το μυαλό μας, ο τρόπος με τον οποίο έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε, να λειτουργούμε και να αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα βασίζεται στο έργο και στη δομή της σκέψης αυτών των κολοσσιαίων μορφών της αρχαιότητας! Καμία επιστήμη, κανένα τεχνολογικό επίτευγμα δεν θα είχε προοδεύσει αν αυτοί οι δύο κορυφαίοι μας φιλόσοφοι, δεν προέτρεπαν στη μελέτη και στην ανακάλυψη μαθηματικών σχέσεων πραγματικά παντού. Ούτε ακόμη και η κοινωνία μας δεν θα είχε την οργάνωση και τη δομή που τη διέπει σήμερα...

Μοιάζει απίστευτο το γεγονός, πως η βάση πάνω στην οποία στηρίζεται ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο διέπετται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τον τρόπο σκέψης δύο μόλις ανθρώπων... κι όμως είναι αληθινό... αφού οι μαθηματικές σχέσεις, που στη διάρκεια των αιώνων απασχόλησαν τον άνθρωπο, είναι εμφανέστατες σε κάθε μας βήμα, όπου και αν βρισκόμαστε: στη γεωμετρία ενός κτιρίου... στην αρμονία της μουσικής... στις επιστήμες... στην οργάνωση της κοινωνίας... στη δομή του κόσμου...

Όμως ο λόγος που θέλησα να γράψω επ' αυτού, δεν είναι για να επισημάνω την αναμφισβήτητα τεράστια αξία των έργων και της σκέψης των δύο αυτών Διδασκάλων, αλλά το γεγονός, πως -όπως χαρακτηριστικά τονίζεται και στο ντοκιμαντέρ-" .. ζούμε σε ένα κόσμο που προοδεύει δίχως κατεύθυνση. Ζούμε σε ένα κόσμο... που δεν είναι πραγματικός." Ζούμε σε ένα κόσμο, όπου νομίζουμε πως ζούμε ελεύθεροι, πως ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία/πολιτεία, αλλά απλά νομίζουμε...

Εμείς οι ίδιοι βρισκόμαστε αλυσοδεμένοι μέσα στη σπηλιά που περιέγραφε ο Πλάτων στο παράδειγμα του και κοιτάζουμε τις σκιές στα τοιχώματα της θεωρώντας τα... πραγματικότητα...

Κι εδώ έρχεται να κουμπώσει η θεωρία που αναπτύσσει ο Παναγιώτης Τραϊανού στην τριλογία του "ΥΔΡΟΧΟΟΣ": η ανθρωπότητα από την πρώτη οργανωμένη μορφή πολιτισμού που σχημάτισε μέχρι σήμερα ακολουθεί μια σειρά από πολιτιστικές δομές. Κάνει βήματα στα πλαίσια αυτών των δομών μέχρι να έρθει ένα σημείο, όπου η δομή δεν επιδέχεται άλλες αναπροσαρμογές. Τότε η υπάρχουσα δομή πολιτισμού καταρρέει-ανατρέπεται και κάνει χώρο για κάτι καινούργιο. Όμως δεν χάνεται. Τμήματα κάθε δομής παραμένουν και στο επόμενο μοντέλο πολιτισμού που αναπτύσσει η ανθρωπότητα και με μια μακριά αλυσίδα από τέτοιους κρίκους φτάνουν μέχρι της μέρες μας, δίνοντας σχήμα σε αυτό που "εξασκηθήκαμε" να θεωρούμε πραγματικό.

Ας δούμε όμως τη θεωρία αυτή από κοντά και ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε

• σε τι είδους πολιτισμό ζούμε,
• πως προέκυψε η σημερινή του δομή και
• πόσο ελεύθεροι ήμαστε μέσα σε αυτό το σύστημα...

Μια κοινωνία χαρακτηρίζεται από κάποια γνωρίσματα.
Εδώ θα σταθούμε:

• στον τρόπο με τον οποίο ασκείται η εξουσία στα μέλη της
• στον τρόπο με τον οποίο αυτή αλλάζει χέρια
• στον τρόπο δημιουργίας και λειτουργίας της οικογένειας -του κυττάρου της- στα πλαίσια της

Ακολουθώντας τη σκέψη του κ. Τραϊανού, το πρώτο μοντέλο πολιτισμού δημιουργήθηκε στη Βαβυλώνα -τη μεγάλη "πόρνη"- που είναι ένα μοντέλο δομής που αναπαράγεται μέχρι σήμερα.
Συγκεκριμένα η Βαβυλώνα υπήρξε η πιο σκληρή μορφή κοινωνίας, που εμφανίστηκε ποτέ στη Γη. Για πρώτη φορά στην ιστορία, μια κοινωνία χώρισε τους ανθρώπους σε ελεύθερους και δούλους. Στην πατριαρχική αυτή κοινωνία και κάτω από απολυταρχικό καθεστώς, οι πλούσιοι απολάμβαναν τα πάντα , ενώ οι φτωχοί ζούσαν μονίμως στα όρια της εξαθλίωσης. Επίσης το κόστος σε ανθρώπινο αίμα δεν είχε καμία αξία προκειμένου να επιτευχθούν κάποιοι στόχοι. Υπήρξε μάλιστα τόσο άρτια οργανωμένη, που μοιάζει σαν να μην έχει κάνει η ανθρωπότητα ούτε ένα βήμα από τότε...

Η αρχική συγκέντρωση των ανθρώπων με στόχο να αντιμετωπίσουν από κοινού τα προβλήματα που προέκυπταν από τις πλημμύρες του Ευράτη, φέρνει μεγάλα επιτεύγματα. Στην πορεία όμως κάποιοι κάτοχοι ειδικών γνώσεων αντιλαμβάνονται, πως μπορούν να εξασφαλίσουν για τους ίδιους και τα παιδιά τους ειδικά προνόμια και αρχίζουν να εφαρμόζουν "πνευματικά δικαιώματα", χωρίζοντας τους ανθρώπους σε σημαντικούς και ασήμαντους.

Η γνώση και τα δικαιώματα δίνονται από την κορυφή προς τη βάση σε τέτοια ποσότητα που να εξυπηρετεί την κεντρική εξουσία και δημιουργείται έτσι η πρώτη δομή πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας. Με το ένα πρόσωπο στην κορυφή φυσικά επικρατούσε το απόλυτο σκοτάδι...

Έτσι ολόκληρη η κοινωνία υπηρετεί πλέον συγκεκριμένα άτομα. Οι υπόλοιποι είναι στο έλεος της εξουσίας. Δημιουργείται πλούτος και μ' αυτόν χρηματοδοτείται μισθοφορικός στρατός. Αργότερα η επιστράτευση των ανδρών γίνεται Δωρεάν από τον ίδιο το λαό... Η εξουσία στηρίζεται πλέον στο στρατό, με τον οποίο ελέγχει τον ίδιο το λαό, αλλά και στο ιερατείο, το οποίο φοβίζει το λαό "εν ονόματι του Θεού"... Βαρύτατες φορολογίες και τράπεζες συμπληρώνουν την εικόνα. Ο άνθρωπος μέσα σε αυτή τη δομή, σε αυτό το σύστημα, βρίσκετε να του κλέβουν όχι μόνο υλικά αγαθά, αλλά και την ίδια την ψυχή του, καθώς μετατρέπεται σε ένα δούλο...

Αυτό είναι το βασικότερο μοντέλο που διαιωνίζεται μέχρι τις μέρες μας, αλλού φανερά και αλλού πιο συγκαλυμμένα, και εύκολα το αναγνωρίζει κανείς σε κοινωνίες του πλανήτη μας. Εξάλλου, σύμφωνα πάντα με τον κ. Τραϊανού,

"Κάθε κοινωνία, μικρή ή μεγάλη,
σε κάθε στιγμή, μπορεί να μετατραπεί σε κοινωνία τύπου Βαβυλώνας. Αρκεί να υπάρχει ένα οποιοδήποτε πρόβλημα
και να υπάρχουν άνθρωποι,
οι οποίοι κρατούν τα πνευματικά δικαιώματα των λύσεων αυτών,
που είναι και τα κλειδιά της εξουσίας."

Αργότερα ακολούθησε το σύστημα της Αιγύπτου, όπου κυρίαρχο χαρακτηριστικό γίνεται η οργανωμένη μετάδοση της γνώσης και εκεί επιβεβαιώνεται ακόμη πιο έντονα πως η γνώση δημιουργεί πάντα εξουσία...
Η ανυπέρβλητη, σχεδόν μυστηριώδης γνώση των Ιερέων, ήταν τεράστια και πιθανότατα ξεπερνά ακόμη και όλη τη σημερινή γνώση. Έτσι αφού κράτησαν οι ιερείς και οι βασιλιάδες τόση "κρυφή γνώση" όση ήταν απαραίτητη για την εξουσία τους, δημιούργησαν το πρώτο οργανωμένο σύστημα παιδείας στον κόσμο.

Η γνώση όμως ήταν ταυτόχρονα και το μέσο εκμετάλλευσης του ανθρώπου. Πέρα από τη σωματική εκμετάλλευση που υπήρχε ήδη, προστέθηκε και η πνευματική . Οι ίδιοι οι άνθρωποι που είχαν εκπαιδευτεί από το σύστημα, αναλάμβαναν να διεκπεραιώνουν όλη την κοπιαστική εργασία που απαιτούσε γνώσεις γραφής και ανάγνωσης. Έτσι εμφανίζονται για πρώτη φορά οι υπάλληλοι του κράτους ως φαινόμενο.

Για την εξασφάλιση της εξουσίας και την αποφυγή τυχών επαναστάσεων, μέσω της γνώσης που αποκόμιζαν οι άνθρωποι, γίνεται για πρώτη φορά χρήση της πειθαρχίας, ως βασικό συστατικό του συστήματος. Θεωρητικά για την καλή σχολική λειτουργία οι δάσκαλοι έχουν δικαίωμα να χτυπούν τους μαθητές.

"Όταν ένα παιδί μαθαίνει να φοβάται
και να μην έχει άποψη μπροστά στο δάσκαλο του, τότε μπορεί να θεωρηθεί ότι δημιουργήθηκε ένα τέλειο σύστημα παραγωγής δούλων, που είναι έτοιμοι να εκτελέσουν τις επιθυμίες των κρατούντων.
Οι σύγχρονες κοινωνίες, σε εποχές που παρουσιάζουν δυσλειτουργίες, προσπαθούν πάντα να περάσουν την άποψη ότι τα κοινωνικά προβλήματα έχουν τις ρίζες τους στη χαλάρωση της πειθαρχίας του συστήματος παιδείας."

Από ένα σημείο και μετά άρχισε να δημιουργείται και μια ενδιάμεση τάξη: αυτή των ευγενών. Αυτοί βρίσκονται δίπλα στην εξουσία σαν φύλακες της και περιφρουρούν τη γνώση, αγωνιζόμενοι να μείνει ο λαός στο σκοτάδι. Αυτοί αποκτούν κάποια δικαιώματα και καλύτερες συνθήκες ζωής, αλλά είναι και οι πρώτοι που θα χάσουν τα δικαιώματα τους σε περίπτωση που η γνώση αφεθεί ελεύθερη. Όταν τολμούν μέσω της γνώσης που έχουν κατακτήσει να απειλήσουν το σύστημα, χάνουν τα δικαιώματα τους. Η αντικατάσταση τους είναι εύκολη υπόθεση και οι επόμενοι έχουν και το φόβο να μην έχουν την ίδια κατάληξη.

Το σύστημα πειθαρχημένης τάξης είναι έτοιμο.
Η προσφορά του πολιτισμού αυτού, ως "σύστημα" ήταν ακριβώς το γεγονός, πως

"δίδαξε μαζικά τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το αν αυτοί που διδάχτηκαν επωφελήθηκαν υλικά εις βάρος του λαού."

Μήπως αρχίσατε να αναγνωρίζεται ήδη κάποια από τα στοιχεία της παραπάνω πολιτισμικής δομής στη σημερινή πραγματικότητα?

Μήπως άρχισαν να ξεσκεπάζονται κάποιες καλά ριζωμένες αντιλήψεις-"δεδομένα", τα οποία κατ ουσίαν δεν θα έπρεπε να είναι δεδομένα, καθώς απλά εξυπηρετούν την διασφάλιση της εξουσίας μιας μικρής ολιγαρχίας, που αυθαίρετα διεκδικεί τη διαιώνιση αυτού του μοντέλου, εις βάρος των λαών?
Και που τα μέλη της κοινωνίας κακώς δεν αμφισβητούν?

Μήπως γίνεται κατανοητό γιατί η παιδεία -υπό τις υπάρχουσες συνθήκες- δεν πρόκειται ποτέ να γίνει αυτό που οφείλει, επειδή αποτελεί ένα από τα κλειδιά της εξουσίας και κακώς αναμένουμε "βελτιώσεις" της?

http://vickytoxotis.blogspot.com/2008/09/blog-post_26.html