Αυτοκτονίες ή δολοφονίες;

Γράφει ο Σίμος Ματεντζόγλου, Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Με βάση τα στοιχεία που δόθηκαν και διαβιβάστηκαν στην Βουλή στα πλαίσια του κοινοβουλευτικού ελέγχου από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη για την περίοδο από το 2009 έως το τέλος Αυγούστου του 2012, δραματικές διαστάσεις έχει προσλάβει το φαινόμενο των αυτοκτονιών – τελεσθείσες ή και απόπειρες – στην Ελλάδα της κρίσης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι τελεσθείσες  αυτοκτονίες ή απόπειρες ανήλθαν στο διάστημα της κρίσης σε 3.124 πανελλαδικά.
Περιστατικά αυτοκτονιών παρατηρούνται σε μακροχρόνια άνεργους και ανασφάλιστους, σε υπερχρεωμένους, σε επιχειρηματίες που οδηγήθηκαν ξαφνικά στην καταστροφή και σε συνανθρώπους μας που αναγκάζονται να ζουν σε πέρα από τα όρια άθλιες συνθήκες διαβίωσης λόγω ραγδαίας μείωσης του εισοδήματός τους. Πέρα από τα κάθε άλλο χρήσιμα στατιστικά στοιχεία, το κύριο είναι ο προσδιορισμός της οντολογικής υφής του φαινομένου  των αυτοκτονιών αυτών, η αναζήτηση των γενεσιουργών αιτιών του και η ερμηνεία του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τοποθέτησή του στην Βουλή κατά την παρουσίαση των ανωτέρω στατιστικών καταγραφών, ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης κ.Δένδιας έσπευσε να επισημάνει ότι «δεν υπάρχει μόνο ένας καθολικός αποδεκτός παράγοντας που προκαλεί τέτοιας ακραίας μορφής αυτοκαταστροφικές τάσεις, αλλά είναι ένα φαινόμενο πολυπαραγοντικό που σχετίζεται με εξωγενείς παράγοντες (κοινωνικό, επαγγελματικό, οικογενειακό κλπ), αλλά και με παράγοντες ατομικούς-εσωτερικούς».
Εξέφρασε με άλλα λόγια την κυρίαρχη αστική άποψη περί αυτοκτονιών που δίνει έμφαση στην ατομική ψυχιατρική προσέγγιση η οποία ερμηνεύει την αυτοχειρία ως μία καθαρά ατομική πράξη που συνδέεται με ψυχοπαθολογικά αίτια, δηλαδή αφορά κυρίως άτομα ψυχικά πάσχοντα, συνήθως από κατάθλιψη και στα οποία τα κοινωνικά αδιέξοδα που οδηγεί η οικονομική κρίση δρουν απλά ως «επιβαρυντικοί παράγοντες» ή «επιταχυντές».
Όπως δηλαδή υποστηρίζεται, η οικονομική κρίση απλώς βγάζει στην επιφάνεια υπαρξιακά, προσωπικά και ψυχοπαθολογικά προβλήματα και για τον λόγο αυτό δεν θα μπορούσε να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι όλοι άνεργοι ή οι έμποροι θα καταφύγουν στην λύση του να δώσουν τέλος στην ζωή τους.
Η άποψη αυτή μεταφέρει την εύθυνη για την αύξηση του φαινομένου των αυτοκτονιών στα ίδια τα άτομα που φτάνουν στο απονενοημένο διάβημα και όχι στους κοινωνικούς παράγοντες που το προκαλούν και παρουσιάζει το φαινόμενο ως αναμενόμενο και άρα, φυσιολογικό.
Εμβαθύνοντας περισσότερο, η προσέγγιση αυτή αρνείται την άμεση σχέση οικονομικής κρίσης και αυτοκτονιών. Αντίθετη όμως με αυτήν την θέση είναι η εξέλιξη των αυτοκτονιών στην χώρα μας. Πριν ξεκινήσει η οικονομική κρίση, η Ελλάδα είχε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών παγκοσμίως (2,8 στους 100.000 κατοίκους). Την περίοδο όμως που διανύουμε, την συγκεκριμένη δηλαδή περίοδο της οικονομικής κρίσης, των βάρβαρων μέτρων και πολιτικών των Μνημονίων και της συνεπακόλουθης χρεοκοπίας των περισσότερων νοικοκυριών, υπήρξε από το 2009 έως το 2011 αύξηση της τάξης του 37 % στα περιστατικά αυτοκτονιών.
Όπως άλλωστε δήλωσε πρόσφατα η ψυχίατρος κ.Μπεκιάρη από την ΜΚΟ Κλίμακα «αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι ούτε καταθλιπτικοί ούτε ψυχωτικοί. Οι περισσότεροι από αυτούς που μας καλούν δεν έχουν κάποια διαταραχή. Ο καθένας μπορεί να φτάσει σε ένα σημείο που να σκεφτεί την αυτοκτονία. Για μία ευάλωτη προσωπικότητα, η πραγματική ή επαπειλούμενη απώλεια της δουλειάς ή του εισοδήματος μπορεί να είναι αρκετά τραυματική».
Σε μία έρευνά τους με τίτλο “The public health effect of economic crises and alternative policy responses in Europe: an empirical analysis” για το περιοδικό “The Lancet” (2009), οι David Stucker, Sanjay Basu, Marc Suhrcke, Adam Coutt, Martin McKee παρατήρησαν ότι αύξηση 1% στην ανεργία συνδέεται με αύξηση 0,79% στις αυτοκτονίες των ατόμων κάτω των 65 ετών, ενώ μια αύξηση πάνω από 3% έχει πρόσθετη μεγαλύτερη επίδραση στις αυτοκτονίες.
Η συσχέτιση λοιπόν οικονομικής κρίσης και αυτοκτονιών εν μέσω της επίπτωσης των κοινωνικών-περιβαλλοντικών συνθηκών της εκπτώχευσης, της οικονομικής ανέχειας και της ανεργίας στον ανθρώπινο ψυχισμό είναι μία πέρα για πέρα αποδεδειγμένη στατιστική αλήθεια.
Υπό αυτό το πρίσμα, οι περιπτώσεις αυτοκτονιών στην Ελλάδα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου της οικονομικής κρίσης με τις πολλαπλές κοινωνικές συνέπειές της συνάδουν με το πρότυπο της «ανομικής αυτοκτονίας» που εντόπισε ο Γάλλος κοινωνιολόγος Durkheim στην μελέτη του με τίτλο «Αυτοκτονία» (1897). Ο Durkheim ανέφερε την «ανομική αυτοκτονία» σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το άτομο βρίσκεται απρόσμενα σε μία κατάσταση όπου η καθιερωμένη σχέση του με την κοινωνία και τους θεσμούς της «καταρρέει», κάτι που συνήθως σχετίζεται με διαταραχές στην κοινωνική ισορροπία.
Η ανεργία, η πτώχευση, η μετανάστευση αποτελούν καταστάσεις που θέτουν εξαιρετικά απότομες αλλαγές στη σχέση του ατόμου με τις κοινωνικές δομές, δημιουργώντας αποδιοργάνωση, αυτο-υποβίβαση, έντονο στρες και πιθανή απώλεια ελέγχου.
Εντέλει, το κύμα αυξημένων περιστατικών αυτοκτονιών στην χώρα μας τα τελευταία τρία χρόνια αποτελεί ένα φαινόμενο κοινωνικά προσδιορισμένο με έντονο πολιτικό χαρακτήρα και με αυτήν την έννοια, τείνει να εξελιχθεί σε ένα κοινωνικοπολιτικό ζήτημα. Εντάσσεται στο πλαίσιο της κοινωνικής σύγκρουσης που παράγει το καπιταλιστικό σύστημα με τις ταξικές του αντιθέσεις και η πολιτική του εξουσία.
Ο καπιταλισμός ως συλλογικός εργοδότης την περίοδο αυτή με τα Μνημόνια, τα αλλεπάλληλα πακέτα ακραία επώδυνων μέτρων, την πολιτική της τρόικας και των ελληνικών κυβερνήσεων οξύνει στο έπακρο την επιθετικότητά του σε βάρος των  εργαζόμενων και πλατιών λαϊκών μαζών και κορυφώνει την αντιλαϊκή και αντεργατική βαρβαρότητά του.
Με βάση τα παραπάνω, είναι πέρα για πέρα μία μεγάλη αλήθεια ότι οι αυτοκτονίες που σημειώνονται την τελευταία τριετία στην χώρα μας αποτελούν έμμεσες δολοφονίες, με ηθικό αυτουργό, που πρέπει να αναζητηθεί όχι μόνο στο κοινωνικό, αλλά και στο πολιτικό επίπεδο.
Ο ηθικός αυτουργός είναι αυτός που οδηγεί έναν άνθρωπο στην διάπραξη ενός εγκλήματος ή μίας αποτρόπαιας πράξης, στην προκειμένη περίπτωση αυτήν της αυτοχειρίας. Η δράση κατά μία έννοια ενδέχεται να είναι και η αντίδραση (αυτοκτονία) σε μία άλλη δράση (ακολουθούμενες μνημονιακές πολιτικές).
Email : simosmat@gmail.com


http://www.hxo.gr/index.php