Ισπανία, η ‘αδύνατη αποστολή’

Για πρώτη φορά από τον περασμένο Δεκέμβριο οι αποδόσεις του ισπανικού 10ετούς ομολόγου πέρασαν ξανά πάνω από το 6%. Το κρίσιμο ερώτημα όμως είναι σε τι οφείλεται ο πανικός των αγορών: στο ότι η Ισπανία δεν θα καταφέρει να πιάσει τους στόχους του ελλείμματος ή μήπως στο ότι ενδέχεται να καταφέρει να τους πιάσει; Ίσως αυτό να είναι το πιο σημαντικό ερώτημα σήμερα για τους σχεδιαστές πολιτικής της Ευρωζώνης. Και η τελική έκβαση της κρίσης της Ευρωζώνης θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από την απάντηση που θα δοθεί σε αυτό το ερώτημα.

Ο Τύπος, τα πρακτορεία και τα τηλεοπτικά δελτία υποστηρίζουν ότι ο πανικός των αγορών οφείλεται στα ίδια τα ελλείμματα. Όμως αυτό είναι λάθος. Όπως επισημαίνουν οι ίδιοι οι παράγοντες των αγορών, η ανησυχία τους οφείλεται στο ότι η λιτότητα μπορεί να καταστρέψει την ισπανική οικονομία και να οδηγήσει την Ισπανία είτε εκτός ευρώ είτε  στις αγκάλες του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.

Η ορθόδοξη άποψη που κυριαρχεί στο Βερολίνο, τις Βρυξέλλες και τις περισσότερες εθνικές πρωτεύουσες – δυστυχώς και στη Μαδρίτη – είναι πως η λιτότητα και το μεγέθος της δεν αποτελούν σε καμιά περίπτωση πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι η αξιοπιστία. Έτσι όταν χάνεις έναν στόχο, πρέπει να υπερβάλλεις σε λιτότητα ώστε να τον πιάσεις την επόμενη φορά. Ο στόχος είναι ο σκοπός – ο μοναδικός σκοπός.

Η άποψη αυτή όμως δεν συμφωνεί με την μέχρι στιγμής εμπειρία της κρίσης της Ευρωζώνης και ιδιαίτερα με ό,τι έχουμε δει στην Ελλάδα. Δεν συμφωνεί επίσης με ό,τι γνωρίζουμε από την οικονομική θεωρία και με ό,τι γνωρίζουμε από την οικονομική ιστορία. Δεν συμφωνεί ακόμη με την απλή αν και μη επιστημονική παρατήρηση ότι τα περιοδικά επεισόδια πανικού των αγορών έναντι της Ισπανίας και των κρατικών τίτλων της τείνουν πάντα να ακολουθούν ανακοινώσεις περί λιτότητας. Ο νέος κύκλος πανικού ξεκίνησε με τη συζήτηση που οδήγησε στο πρόσφατο σχέδιο προϋπολογισμού της Μαδρίτης που προβλέπει μείωση του ελλείμματος κατά 3.2% του ΑΕΠ μέσα στο 2012. Όταν την περασμένη βδομάδα ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι άρχισε να εξειδικεύει τις δημοσιονομικές περικοπές και για το έτος 2013, νέα κύματα πανικού σάρωσαν τις αγορές με αποτέλεσμα την άνοδο των ισπανικών αποδόσεων άνω του 6%. Ο στόχος της ισπανικής δημοσιονομικής προσαρμογής φτάνει στο 5.5% του ΑΕΠ μέσα σε περίοδο δύο ετών. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές προσαρμογές που επιχειρεί ποτέ μεγάλη βιομηχανική χώρα. Είναι εντελώς λογικό για τους επενδυτές να φοβούνται.

Οι Ευρωπαίοι σχεδιαστές πολιτικής τείνουν να διαχειρίζονται τη δημοσιονομική πολιτική σαν απλή λογιστική άσκηση, παραλείποντας όλες τις δυναμικές της επιπτώσεις. Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της ισπανικής εφημερίδας El Pais, ο Ισπανός οικονομολόγος Λουίς Γκαρικάνο υπολόγισε ότι για να μειωθεί το έλλειμμα από το 8.5% του ΑΕΠ στο 5.3%,  δεν απαιτούνται μειώσεις δαπανών ύψους 32 δις ευρώ (όπως απαιτούνται ονομαστικά για τη μείωση του ελλείμματος κατά 3.2% σε μια χώρα με ΑΕΠ περί το 1 τρις ευρώ), αλλά μειώσεις δαπανών από 53 δις ευρώ έως 64 δις ευρώ. Επομένως για να επιτευχθεί μείωση του ελλείμματος κατά 3.2%, πρέπει να σχεδιαστούν δημοσιονομικές περικοπές τουλάχιστον διπλάσιου ύψους.

Η προσπάθεια της Ισπανίας να μειώσει το έλλειμμά της δεν είναι απλά κακά οικονομικά, είναι ένα εγχείρημα φυσικώς αδύνατο. Είτε η Ισπανία θα χάσει το στόχο είτε η ισπανική κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να απολύσει τόσους πολλούς δασκάλους και νοσοκόμες που θα έρθει αντιμέτωπη με μια πολιτική εξέγερση.

Με την εξαίρεση της Ελλάδας, η ευρύτερη κρίση της Ευρωζώνης προκλήθηκε από τις χρηματοπιστωτικές ροές των  τραπεζών των κρατών του πυρήνα που χρηματοδότησαν φούσκες στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Η Ισπανία μπορεί να έχει και μια δυσλειτουργική αγορά εργασίας και οι πιθανές μεταρρυθμίσεις της να είναι άκρως επιθυμητές. Αν θεωρούμε πως αυτή είναι μια καλή συγκυρία από πολιτικής άποψης για να επιχειρηθούν αυτές οι αλλαγές, ας γίνουν. Αλλά δεν πρέπει να τρέφουμε την αυταπάτη ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα κάνουν καμιά σημαντική διαφορά. Η λιτότητα και οι μεταρρυθμίσεις δεν αποτελούν το μαγικό συνδυασμό που θέλουν να πιστεύουν οι σχεδιαστές πολιτικής.

Η αντιμετώπιση της ισπανικής κρίσης θα έπρεπε να αρχίσει από τις τράπεζες – κι αυτό ούτε ο ιδιωτικός τομέας θέλει να το αναλάβει ούτε η ισπανική κυβέρνηση μπορεί. Η μόνη ευνοϊκή  αποσπασματική λύση θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα διάσωσης για την Ισπανία που θα εστίαζε συγκεκριμένα στην ανακεφαλαιοποίηση και τη μείωση του ισπανικού χρηματοπιστωτικού τομέα. Η Ισπανία πρέπει επίσης να συγκρατήσει τον πληθωρισμό της κάτω από το μέσο όρο της Ευρωζώνης για πολλά χρόνια προκειμένου να ανακτήσει μέρος της χαμένης της ανταγωνιστικότητας. Και παράλληλα χρειάζεται προσοχή και όχι υπερβολές σε ό,τι αφορά τη λιτότητα.

Ένας συνδυασμός τέτοιων πολιτικών ενδεχομένως να είχε αποτελέσματα, αν και πάλι θα ήταν δύσκολο. Αυτό που δεν πρόκειται να έχει κανένα αποτέλεσμα είναι ο συνδυασμός αποπληθωρισμού, λιτότητας και απομόχλευσης του ιδιωτικού τομέα, όλα αυτά μαζί και ταυτοχρόνως, και για μια 10ετία...

Κι όμως, αυτή ακριβώς είναι η πολιτική που θα εφαρμοστεί – κανείς δεν αμφιβάλλει πλέον. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντισταθεί σε ένα πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας όσο πιο πολύ μπορεί. Οι Υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης θεωρούν ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα ενδέχεται να ξανανοίξει τη συζήτηση για το μέγεθος των κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού, μια συζήτηση που θέλουν να αποφύγουν με κάθε κόστος. Αλλά καθώς η ύφεση θα βαθαίνει και η ανεργία στην Ισπανία θα αρχίσει να προσεγγίζει το 30%, οι πιέσεις στη Μαδρίτη προκειμένου να ζητήσει βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας θα αυξάνουν. Στο τέλος θα γίνει κι αυτό. Αλλά ακόμη κι όταν γίνει, δεν θα φέρει το τέλος της κρίσης στην Ισπανία. Για να τερματιστεί η κρίση θα χρειαστεί κι ένα σύστημα αντιμετώπισης των προβλημάτων των τραπεζών σε επίπεδο Ευρωζώνης.

Πώς θα καταλήξει η Ισπανία; Δύο αποτελέσματα είναι πιθανά. Η κρίση θα καταλήξει είτε σε μια καταστροφική αποχώρηση της Ισπανίας από την Ευρωζώνη είτε σε μια παραλλαγή μιας δημοσιονομικής ένωσης που θα συμπεριλαμβάνει την από κοινού στήριξη της Ευρωζώνης προς το χρηματοπιστωτικό τομέα. Αν η ισπανική κυβέρνηση εφαρμόσει τη στρατηγική που ανακοίνωσε ως το πικρό τέλος της, το μακράν πιθανότερο αποτέλεσμα θα είναι η αποχώρηση της Ισπανίας από το ευρώ. 

http://www.banksnews.gr/portal/home-page/124-top-story/5420-2012-04-16-20-56-02