Η Συνοµιλία Εγκεφάλου – Εντερικού Νευρικού Συστήµατος

 

Ένα Νέο Ολιστικό Σύστηµα Αποκαλύπτεται:
Σύµφωνα µε τους Ινδιάνους, οι λευκοί είναι όλοι τρελοί. Μόνο οι τρελοί επιβεβαιώνουν την σκέψη µε το κεφάλι τους. Αυτή η παρατήρηση µε άφησε έκπληκτο και ρώτησα τον ινδιάνο αρχηγό να µου πει µε τί σκεφτόταν αυτός. Μου απάντησε ότι σκεφτόταν µε την καρδιά» Κάρλ Γκούσταβ Γιούνγκ
Στην τελευταία πρόταση του Κάρλ Γκούσταβ Γιούνγκ να συµπληρώσουµε δίπλα στην καρδιά και το εντερικό σύστηµα. Σίγουρα θα αναρωτηθείτε το εντερικό σύστηµα; Ναι το εντερικό σύστηµα. Το εντερικό σύστηµα πέρα της γνωστής λειτουργίας του στην επεξεργασία και απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών της τροφής, νευρώνεται σχηµατίζοντας ένα πολύπλοκο νευρικό δίκτυο. Θεωρείται από τους επιστήµονες ως ο δεύτερος εγκέφαλος του οργανισµού.
Στην Ιαπωνία πριν την έλευση των ∆υτικών αν ρωτούσατε τους κατοίκους ποια είναι η περιοχή σκέψης του οργανισµού θα σας έδειχναν την ευρύτερη στοµαχική περιοχή.  Οι Ιάπωνες αλλά και άλλοι αρχαίοι πολιτισµοί καθώς και ο Ιπποκράτης έδωσαν µεγάλη έµφαση σε αυτή την περιοχή του οργανισµού. Τώρα, µια καινούργια µελέτη έρχεται να αναστατώσει τα επιστηµονικά δεδοµένα και να αναθεωρήσει την όλη αντίληψη της διχοτόµησης που υπάρχει όσον αφορά τις λειτουργίες του οργανισµού.

Ο οργανισµός είναι ένα ολιστικό σύστηµα. Ένα σύστηµα το οποίο λειτουργεί µε έναν ολιστικό τρόπο παρά σαν µια µηχανοποιηµένη οντότητα που αποτελείται από µηχανικά µέρη που επιτελούν λειτουργίες. Το εντερικό νευρικό σύστηµα σκέφτεται, νιώθει, αντιδρά και επικοινωνεί µε τον εγκέφαλο.

Αν  και αυτό φαντάζει απίστευτο η επιστηµονική κοινότητα κατάφερε να ρίξει φως στην σύνδεση και στην συνοµιλία που έχει ο εγκέφαλος µε το εντερικό νευρικό σύστηµα. Αυτό ανοίγει πόρτες για νέες θεραπείες, νέες ιδέες, νέες αντιλήψεις για το πώς πραγµατικά λειτουργεί ο οργανισµός µας. Φαίνεται ότι δεν είµαστε τόσο µηχανές, όσο θέλουν να µας παρουσιάζουν τον ανθρώπινο οργανισµό.
Όλοι έχουµε νιώσει αυτή την δυσάρεστη αίσθηση στην κοιλιακή περιοχή όταν ερχόµαστε αντιµέτωποι µε µια επικίνδυνη κατάσταση ή όταν τα επίπεδα του στρες ανεβαίνουν στο κατακόρυφο. Ερευνητές από τη Ζυρίχη απέδειξαν για πρώτη φορά ότι αυτή η ενστικτώδης αίσθηση που βιώνουµε στην στοµαχική χώρα όταν ερχόµαστε αντιµέτωποι µε ένα επικίνδυνο γεγονός, επηρεάζει τον τρόπο µε τον οποίο αντιδρούµε στην αντίληψη και την αίσθηση του φόβου. Αν και ο εγκέφαλος θεωρείται το κέντρο της αντίληψης όλων των αισθήσεων, υπάρχει µια νέα στόχευση στην κατανόηση του πώς αυτή η βασική ενστικτώδης αίσθηση  που δηµιουργείται στην στοµαχική χώρα επηρεάζει την αντιληπτικότητα και την αντίδραση στον φόβο.

Το πολύ ενδιαφέρον εύρηµα εδώ είναι ότι η επικοινωνία µεταξύ αυτών των δυο συστηµάτων δεν είναι µονοµερής. ∆ηλαδή, ο εγκέφαλος στέλνει εισόδους και πληροφορίες προς το εντερικό νευρικό δίκτυο και αντίστοιχα ο εγκέφαλος δέχεται εισόδους και πληροφορίες από το εντερικό νευρικό δίκτυο. Σε αυτή την επικοινωνία κεντρικό ρόλο διαδραµατίζει το πνευµογαστρικό νεύρο, το οποίο είναι υπεύθυνο για την µετάδοση της πληροφορίας προς τις δυο κατευθύνσεις – από τον εγκέφαλο προς το εντερικό νευρικό σύστηµα και τα άλλα εσωτερικά όργανα του οργανισµού (µέσω των ονοµαζόµενων απαγωγών νευρικών οδών) και από το εντερικό νευρικό σύστηµα προς τον εγκέφαλο (µέσω των ονοµαζόµενων προσαγωγών νευρικών οδών).
Στην µελέτη που πραγµατοποιήθηκε οι ερευνητές παρενέβησαν σε αυτήν την αµφίπλευρη επικοινωνία κόβοντας τους προσαγωγούς νευρικούς οδούς. Έτσι, δηµιούργησαν ένα σύστηµα το οποίο λειτουργούσε προς µια κατεύθυνση (οι πληροφορίες µεταδίδονταν πλέον  µόνο από τον εγκέφαλο στο εντερικό νευρικό σύστηµα, ενώ από την αντίθετη κατεύθυνση δεν υπήρχε µετάδοση της πληροφορίας).
Εξετάζοντας συµπεριφορικά την επίδραση αυτής της τροποποίησης είδαν ότι ο εγκέφαλος ήταν ικανός να στέλνει µηνύµατα προς την στοµαχική περιοχή, όµως δεν δέχονταν πλέον πληροφορίες από την στοµαχική περιοχή.
Στις συµπεριφορικές µελέτες, οι ερευνητές παρατήρησαν µειωµένο φόβο στην οµάδα των πειραµατοζώων τα οποία είχαν υποστεί αυτή την τροποποίηση στις συνδέσεις µεταξύ εγκεφάλου και του εντερικού νευρικού συστήµατος, σε σχέση µε τα ζώα αγρίου τύπου. Ο υπεύθυνος της έρευνας αυτής τόνισε ότι η έµφυτη απόκριση στον φόβο φαίνεται να επηρεάζεται από µηνύµατα τα οποία στέλνονται από το εντερικό νευρικό σύστηµα στις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου.
Παρόλα αυτά, τα πειραµατόζωα που είχαν υποστεί αυτή την τροποποίηση δεν ανεδείκνυαν παντελής έλλειψη φόβου.  Στην εξάρτηση φόβου (µια µορφή εξαρτηµένης µάθησης) τα πειραµατόζωα ήταν ικανά να συνδέουν ένα ουδέτερο ερέθισµα (συγκεκριµένα έναν ήχο) – µε µια δυσάρεστη εµπειρία. Στην συγκεκριµένη περίπτωση φαίνεται ότι η διατάραξη της σύνδεσης του εντερικού νευρικού συστήµατος και του εγκεφάλου δεν φαίνεται να επηρεάζει αυτή την µορφή εξαρτηµένης µάθησης.
Όµως, όταν οι ερευνητές  εξέθεσαν αυτή την οµάδα πειραµατοζώων σε µια ουδέτερη εµπειρία, παρατήρησαν ότι χρειάστηκε ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα για τα πειραµατόζωα να συσχετίσουν τον ήχο (ουδέτερο ερέθισµα) µε την ουδέτερη εµπειρία. Ουσιαστικά, αυτή η  οµάδα των πειραµατοζώων άργησε να ξε-µάθει την συσχέτιση του ήχου µε την αρνητική εµπειρία. Αυτό το εύρηµα έρχεται σε συµφωνία µε µια νέα µελέτη που έδειξε ότι η διέγερση του πνευµογαστρικού νεύρου που αναφέραµε παραπάνω, επηρεάζει τις διαδικασίες µάθησης.
Αυτή η παρατήρηση µπορεί να βοηθήσει πολύ το πεδίο της ψυχιατρικής, καθώς γνωρίζουµε ότι άτοµα που πάσχουν από µετατραυµατική διαταραχή άγχους έχουν µια υπερβολική απόκριση στον φόβο ακόµα και όταν έρχονται σε επαφή µε ουδέτερα γεγονότα. Έτσι, η ενεργοποίηση και η διέγερση του πνευµογαστρικού νεύρου µπορεί να βοηθήσει τα ασθενή άτοµα στο να µη συνδέουν ουδέτερα ερεθίσµατα µε δυσάρεστες καταστάσεις. Στο σηµείο αυτό να τονίσουµε ότι αυτή η µεθοδολογία εφαρµόζεται  στην επιληψία και σε µερικές περιπτώσεις στην κατάθλιψη.
Αν και φαίνεται αντιφατικό το γεγονός ότι ενώ µειώνεται η έµφυτη απόκριση στον φόβο, στις µορφές εξαρτηµένου φόβου βλέπουµε ότι αυτά τα πειραµατόζωα αργούν να αποβάλλουν αυτή την µορφή εξαρτηµένου φόβου όταν έρχονται σε επαφή µε ένα ουδέτερο ερέθισµα. Η εξήγηση σε αυτή την αντίφαση φαίνεται ότι έχει να κάνει µε το γεγονός ότι ο εξαρτηµένος φόβος σε σχέση µε τον έµφυτο φόβο κινητοποιεί διαφορετικά νευρο-σηµατοδοτικά µονοπάτια.
Η µελέτη αυτή έδειξε για πρώτη φορά πως η επιλεκτική διατάραξη της σύνδεσης µεταξύ εγκεφάλου και του εντερικού νευρικού συστήµατος µπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές σε πολύπλοκες συµπεριφορικές αποκρίσεις.
Το εντερικό νευρικό σύστηµα λοιπόν διαδραµατίζει έναν κεντρικό ρόλο στην απόκριση στον φόβο. ∆εν είναι µόνο ο εγκέφαλος υπεύθυνος για τις αποκρίσεις στον φόβο αλλά φαίνεται να εµπλέκεται ένα πολύπλοκο δίκτυο. Το πώς και ποια σηµατοδοτικά και νευροδιαβιβαστικά µονοπάτια εµπλέκονται χρειάζεται ακόµα περαιτέρω διερεύνηση.
Αυτό όµως που πρέπει να µείνει είναι ότι ο οργανισµός δρα σαν σύνολο στα περιβαλλοντικά ερεθίσµατα. Η πολυπλοκότητα των συστηµάτων εγείρει νέα ερωτήµατα στην αντιµετώπιση των ασθενειών. Εγείρονται νέοι προβληµατισµοί ως προς την κατεύθυνση που οφείλουµε να στοχεύσουµε στην αντιµετώπιση ασθενειών που µέχρι σήµερα είχαν περιοριστεί σε ένα όργανο και σε έναν συγκεκριµένο τύπο κυττάρων. Φαίνεται ότι οι ψυχιατρικές ασθένειες δεν περιορίζονται µόνο σε διαταραχές και βλάβες περιοχών του εγκεφάλου αλλά εκτείνονται και σε άλλα επίπεδα και όργανα του οργανισµού.
Είναι µια απόδειξη ότι το σύστηµα είναι ενιαίο και η κάθε προσπάθεια διχοτόµησης κατακερµατίζει την γνώση και οδηγεί αναπόφευκτα σε λάθη τα οποία κοστίζουν στην υγεία των ασθενών.
Ιωάννης-Αλέξανδρος Γαµπιεράκης – Βιολόγος
Βιβλιογραφία
1. http://www.neuroscientistnews.com/research-news/how-gut-feeling-shapes-fear
***
http://www.terrapapers.com/?p=57068&utm_source=feedburner&utm_medium=email&utm_campaign=Feed%3A+Terrapapers+%28TERRAPAPERS%29