Η «άλλη Ελλάδα» που μας κρύβουν - ΣΕ ΔΥΟ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΤΩΝ

Χρήστος Προυκάκης, δημοσιογράφος

Η είδηση πέρασε εντελώς απαρατήρητη, αν και είναι από τις λιγοστές στιγμές
που η Ελλάδα προβάλλεται θετικά στο εξωτερικό.
Το προεδρικό Βραβείο PECASE, απονεμήθηκε φέτος από τον ίδιο τον Πρόεδρο
Ομπάμα σε δύο Ελληνίδες καθηγήτριες, ζωντανή απόδειξη ότι η χώρα μας έχει
όλα τα εχέγγυα και τις εφεδρείες σε ανθρώπινο δυναμικό για να σταθεί στα
πόδια της.

Το βραβείο είναι η κορυφαία διάκριση για νέους επιστήμονες και οι Ελληνίδες
που τιμήθηκαν με αυτό είναι η κ. Δήμητρα Ευαγγέλου, καθηγήτρια στο
πανεπιστήμιο Purdue και η κ. Φωτεινή Κατωπόδη, καθηγήτρια περιβαλλοντολόγος
στους πολιτικούς μηχανικούς του Berkley.

Όπως εκτιμάται για τα πληθυσμιακά δεδομένα της Ελλάδας η επιλογή των δυο
διακεκριμένων Ελληνίδων αποτελεί κορυφαία διάκριση καθώς και μια νότα
αισιοδοξίας για το σκληρό παρόν και το αβέβαιο μέλλον που αντιμετωπίζουμε
στο τόπο μας.
Ακολουθεί η συνέντευξη που μου παραχώρησε λίγο πριν από τη βράβευσή της, την
προηγούμενη Παρασκευή, η κ. Δήμητρα Ευαγγέλου.
-Ως Ελληνίδα ποια σημασία θεωρείτε ότι έχει για εσάς και τον τόπο μας η
επιλογή της επιτροπής βραβευομένων της αμερικανικής κυβέρνησης να σας
συμπεριλάβει στο κατάλογο των 94 νέων ερευνητών;
Η διάκριση αυτή είναι σημαντική διότι αναδεικνύει μεν την ερευνητική
δραστηριότητα καθενός βραβευόμενου αλλά αυτό με κάποια έννοια είναι το
έλασσον.
Το πιο σημαντικό είναι ότι επιβραβεύει τις επιστημονικές περιοχές και τα
παιδιά που θεωρούνται σημαντικά για το μέλλον των επιστημών.
Ως Ελληνίδα, αλλά και ως αποδέκτης μιας παιδείας που περνά μέσα από τη
μεταπολίτευση στην Αθήνα δεν θα μπορούσα ίσως να φανταστώ πιο σπουδαία
αναγνώριση για μένα, αλλά και για το εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα που
καλλιέργησε σε όλους εμάς την κριτική σκέψη, την τόλμη των ιδεών και την
επιθυμία για γνώση.
Στην τελετή στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών των ΗΠΑ (NSF), θα έχω την ευκαιρία να
ευχαριστήσω όλους όσους θεωρώ πως σημάδεψαν με την παρουσία τους την πορεία
μου και περισσότερο από όλους τους φορείς των ιδεών που χαρακτήρισαν την
γενιά μου και υποστήριξαν τη μάθηση ως το υπέρτατο αγαθό.
Αυτό το χρωστώ συνολικά στην Ελληνική παιδεία.
-Πώς θα περιγράφατε το πλαίσιο μέσα από το οποίο το πανεπιστήμιο Purdue
προσεγγίζει την εκπαίδευση των νέων μηχανικών από την αρχή έως και το τέλος
των σπουδών τους και πως εσείς την υλοποιείτε;

Το πανεπιστήμιο Purdue είναι ένα από τα πιο σημαντικά πολυτεχνεία της
Αμερικής και στα 150 χρόνια της ιστορίας του έχει συνδέσει το όνομα του όχι
μόνο με μια σειρά από σπουδαίες ανακαλύψεις, όπως αυτή της εκπαίδευσης των
αστροναυτών με το όνομα του Neil Armstrong να είναι πρώτο στην λίστα αυτή,
αλλά επίσης συχνά έχει ηγηθεί εκπαιδευτικών καινοτομιών που οδηγούν στην
αρτιότερη εκπαίδευση όλων των μηχανικών.
Η πρόσφατη καινοτομία στην οποία συμμετέχω αφορά την ίδρυση ξεχωριστής
σχολής που στόχο έχει να μελετήσει τις παιδαγωγικές συνθήκες μέσα από τις
οποίες η εκπαίδευση των μηχανικών μπορεί να βελτιωθεί κατά τρόπο ώστε όχι
μόνο να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις αλλά να τις καθοδηγεί και
ταυτόχρονα να τις διαμορφώνει.
Μέρος αυτής της νέας προσπάθειας είναι να κατανοήσει κανείς τις αρχικές
συνθήκες ανάπτυξης του ατόμου μέσα από την επαφή με τον κόσμο των
αντικείμενων, έναν κόσμο που κατ’ εξοχήν είναι προιόν των μηχανικών.
-Μέσα από ποιες επιλογές θεωρείτε ότι πρέπει να εμπλουτισθεί η γενική
εκπαίδευση στα σχολεία των ΗΠΑ και της Ευρώπης ώστε να προσελκυσθούν
περισσότεροι νέοι στο τομέα εκπαίδευσης μηχανικών;

Ο εμπλουτισμός της γενικής εκπαίδευσης στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, αλλά και
παντού, πρέπει να προκύψει από την επιστημονική κατανόηση του φαινομένου σε
δυο επίπεδα.
Πρώτον, να κατανοήσουμε καλύτερα τη σχέση του ατόμου με τον υλικό πολιτισμό,
και αυτό είναι που προσπαθούμε να κάνουμε στο δικό μας ερευνητικό
εργαστήριο.
Και δεύτερον, να κατανοήσουμε τους ατομικούς και κοινωνικούς λόγους που
οδηγούν τους νέους στην επιλογή αυτών των επιστημών μέσα από τις παρούσες
κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες καθώς και τα μεγάλα ανοιχτά ζητήματα που
επιζητούν λύσεις όπως οι ανάγκες για καθαρό νερό, ενέργεια, υγεία,
εκπαίδευση.
Όλα αυτά τα σύγχρονα ζητήματα απαιτούν τη συμμετοχή των μηχανικών μαζί και
άλλων επιστημόνων.
Ο εμπλουτισμός της εκπαίδευσης είναι σημείο εκκίνησης και ο σχεδιασμός των
εκπαιδευτικών προγραμμάτων πρέπει να βασιστεί στην εμπειρική κατανόηση των
δυο αξόνων που προανέφερα.
-Θεωρείτε ότι υπάρχει σημαντική διαφορά κουλτούρας ανάμεσα στη παιδεία των
Ευρωπαίων και Αμερικανών μηχανικών έτσι ώστε να διαφοροποιεί τον τρόπο με
τον οποίο προσεγγίζουν την καθημερινότητα της δουλειάς τους;

Ναι, είναι γνωστό και μελετώνται ήδη από πολλούς συναδέλφους οι διαδικασίες
μέσω των οποίων το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο διαμορφώνει το
τρόπο εκπαίδευσης των μηχανικών οδηγώντας σε τρόπους σκέψεις και επίλυσης
προβλημάτων με χαρακτηριστικά το δεδομένο πλαίσιο.
Για παράδειγμα, συχνά αναφέρεται στη βιβλιογραφία ότι οι Γάλλοι μηχανικοί
εξειδικεύονται όχι μόνο για να απασχοληθούν με τα τεχνολογικά ζητήματα της
εποχής τους αλλά φαίνεται να συνεισφέρουν με το σκεπτικό τους και στη
διαμόρφωση πολιτικής γύρω από αυτά τα ζητήματα κατέχοντας συχνά θέσεις
ηγετικές.
Κάτι παρόμοιο δεν συμβαίνει, για παράδειγμα, στην Αμερική όπου παρότι οι
μηχανικοί ηγούνται της ανάπτυξης η διαμόρφωση πολιτικής πραγματοποιείται
κυρίως μέσα από τη συνεισφορά τους στον ιδιωτικό τομέα των επιχειρήσεων.
-Επειδή συχνά αποτελεί ζήτημα διαφωνιών ποιος πιστεύετε ότι πρέπει να είναι
ο διακριτός ρόλος των μηχανικών στην έρευνα και στην εφαρμογή έτσι ώστε να
είναι αλληλοσυμπληρούμενοι τομείς προς όφελος της βιομηχανίας και της
οικονομίας;

Σε όλες τις χώρες του κόσμου οι μηχανικοί και το έργο τους είναι άρρηκτα
συνδεδεμένο με την σύγχρονη ανάπτυξη αλλά και με τη συνολική πορεία του
ανθρωπίνου πολιτισμού.
Αυτή είναι μια σπουδαία διαπίστωση που αν την κατανοήσει κανείς διαπιστώνει
και τα τεράστια περιθώρια διαμόρφωσης μιας σύγχρονης κοινωνίας ισότητας και
προόδου όπου ο ρόλος των μηχανικών δεν οδηγεί μόνο την ατμομηχανή της
τεχνολογικής ανάπτυξης αλλά, επιπλέον, στηρίζει τον ανθρωπισμό και το
σεβασμό για το περιβάλλον.
Οι μηχανικοί, λόγω της κατάρτισης τους, που βασίζεται στις θετικές
επιστήμες, είναι σε θέση να θέτει σε κοινό έλεγχο τα ζητήματα της ανθρώπινης
ανάπτυξης σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο με όραμα τη βελτίωση των συνθηκών
της ζωής για όλους.

-Με δεδομένη την εμπειρία σας στο τομέα εκπαίδευσης νέων μηχανικών θεωρείτε
αναγκαία την απόλυτη εξειδίκευση σε ένα μόνο τομέα η μια γενικότερη παιδεία
που περιλαμβάνει αρκετούς τομείς;

Νομίζω ότι χρειαζόμαστε και τα δυο. Διαπιστώνουμε τα τελευταία χρόνια ότι
για να γίνει κάποιος μηχανικός περνάει από πολλά στάδια ανάπτυξης τα οποία,
με διαφορετικά στοιχεία κάθε φορά, καθορίζουν τη συμπεριφορά του.
Για παράδειγμα, μπορεί αρχικά να απαιτείται ένα επίπεδο προετοιμασίας αρκετά
γενικό ούτως ώστε με το πέρασμα του χρόνου και των συσσωρευμένων εμπειριών
να μπορεί κανείς να διαμορφώσει συγκεκριμένη πορεία γύρω από ενδιαφέροντα
και χώρους δουλειάς που συχνά αλλάζουν λόγω και της φύσης του αντικειμένου.
Άλλωστε η δουλειά των μηχανικών είναι από τη φύση της πολυσχιδής γι αυτό και
απαιτεί ευελιξία στη σκέψη.
-Με ποιο τρόπο θα επιχειρούσατε να μεταφέρετε αυτό το πνεύμα πρώιμης
προσέλκυσης νέων φοιτητών στο πλαίσιο σπουδών μηχανικού της Ελλάδας τόσο στη
κατεύθυνση ΑΤΕΙ όσο και στα πολυτεχνεία;

Στην Ελλάδα, από όσο μπορώ να γνωρίζω, οι πολυτεχνικές σχόλες διατηρούν το
υψηλό κύρος τους αφού μέσα από το σύστημα των εξετάσεων φαίνεται να
προσελκύουν φοιτητές που είναι πολύ καλά προετοιμασμένοι στις θετικές
επιστήμες, κάτι που δεν συμβαίνει στην Αμερική.
Αναρωτιέμαι τι θα συμβεί αν, όπως και σε άλλα ζητήματα, διαπιστώσουμε
σύντομα και στο τομέα αυτό μελλοντικά λιγότερα παιδιά να επιλέγουν αυτές τις
επιστήμες.
Προς το παρόν δεν φαίνεται να υπάρχει αυτό το πρόβλημα.
Σε μια τέτοια περίπτωση για ποιο λόγο να εισάγει κανείς έννοιες από την
επιστήμη του μηχανικού στην Ελλάδα;
Ο λόγος θα μπορούσε να αναζητηθεί στην εγγενή άξια που έχει ο τρόπος σκέψης
των μηχανικών επειδή αυτός χαρακτηρίζεται από δημιουργικότητα, τόλμη,
εξερευνητική διάθεση και εμπειρισμό.
Όλα αυτά τα στοιχεία που είναι αναγκαία στους μηχανικούς της σύγχρονης
κοινωνίας μπορούν να εισαχθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία από νωρίς, πάντα
με το κατάλληλα τρόπο.

-Θεωρείτε αναγκαίο να συμπεριληφθούν κάποια επιπλέον ειδικά στοιχεία στην
εκπαίδευση των νέων Ελλήνων μηχανικών ώστε η ειδικότητα τους να γίνει κατά
το δυνατόν πιο αποτελεσματική στο οικονομικό περιβάλλον της νότιας Ευρώπης;

Ζούμε σε έναν κατεξοχήν υλικό πολιτισμό και πολλοί ισχυρίζονται ότι και τα
ζητήματα μας είναι απόρροια αυτής της πραγματικότητας.
Συμφωνώ εν μέρει στο βαθμό που πιστεύω ότι το ανθρώπινο πνεύμα είναι ικανό
να αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της δράσης του και έχει τη γενναιότητα να την
αλλάξει όταν πρέπει.
Ο τρόπος οργάνωσης των σπουδών στον δυτικό κόσμο αλλά από ότι φαίνεται και
παντού, έχει αναθέσει πολλές από αυτές τις ευθύνες διαμόρφωσης των συνθηκών
στους μηχανικούς.
Πιστεύω ότι όσο καλλίτερα είναι καταρτισμένοι, όχι μόνο ως προς τα
τεχνολογικά ζητήματα, αλλά και ως προς τον κοινωνικό ρόλο που εμμέσως η
αμέσως έχουν, τόσο καλλίτερο θα είναι το αποτέλεσμα της συνεισφοράς τους.
Πρέπει δηλαδή να εμπλουτιστεί η κατάρτιση τους με την αντίληψη για τη
σπουδαιότητα του ρόλου τους και να τους δοθεί η δυνατότητα να αναλάβουν
ρόλους ηγετικούς στη διαμόρφωση της πολιτικής και της ανάπτυξης.

-Πώς κρίνετε το γενικότερο επίπεδο της παρεχόμενης παιδείας στην Ελλάδα και
ποιες είναι οι προτάσεις σας στο τομέα που διδάσκετε;

Το γενικότερο επίπεδο παιδείας στην Ελλάδα πιστεύω πως είναι καλό. Όμως,
όπως και σε άλλους τομείς, διάγουμε μια περίοδο αναζήτησης νέων τρόπων
προσέγγισης της γνώσης και αυτό έρχεται συχνά σε σύγκρουση με τον άλλο
σημαντικό στόχο της παιδείας που είναι η διαιώνιση αξιών και η διαμόρφωση
προσωπικότητας μέσα σε πολιτισμικά πλαίσια.
Μοιραζόμαστε δηλαδή και στην Ελλάδα τις αγωνίες της σύγχρονης παιδαγωγικής
διαδικασίας ενώ ταυτόχρονα θέλουμε να διαφυλάξουμε την Ελληνική ταυτότητα.
Δεν λέω πως δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης και στο Ελληνικό, όπως
και σε άλλα συστήματα, όμως υποστηρίζω πως πρέπει πάντα να υιοθετούμε
μακρόχρονη πολιτική γύρω από αυτά.
Μια σειρά από πρακτικά ζητήματα, όπως αυτά των υποδομών, θα έπρεπε να είχαν
λυθεί διότι αποτελούν τροχοπέδη στη μελέτη των πιο σπουδαίων ζητημάτων που
είναι το κατά περίπτωση επιστημονικό αντικείμενο και η κατάρτιση των
διδασκόντων.
Τα ζητήματα των υποδομών, όπως κτίρια και υλικοτεχνική υποδομή, οι
δυνατότητες να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία, καθώς και η ευελιξία στον
προγραμματισμό απαιτούν πολιτική βούληση.
Αν αυτά αντιμετωπισθούν, τότε οι Ελληνες εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων,
και οι ερευνητές της εκπαίδευσης, μπορεί να ασχοληθούν με τα ουσιαστικά
ζητήματα της επιστήμης και της εφαρμογής της.
Οι Έλληνες παιδαγωγοί όλων των βαθμίδων είναι παρόντες στην διεθνή
βιβλιογραφία και η παρουσία τους μπορεί να γίνει ισχυρότερη εάν το έργο τους
υποστηριχθεί σωστά.
Οι προϋποθέσεις της βράβευσης:
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αναρτηθεί στην σχετική ιστοσελίδα του
Λευκού Οίκου το βραβείο αυτό θεσπίσθηκε το 1996 από τον πρόεδρο Κλίντον με
σκοπό να βραβεύει κάθε χρόνο τους κορυφαίους επιστήμονες που ασχολούνται σε
νέες περιοχές έρευνας.
Κάθε χρόνο ο αριθμός των βραβευομένων είναι μεταξύ 80 έως 100 και η επιλογή
τους γίνεται με τον εξής τρόπο:
Οι συνολικά 16 εθνικοί φορείς έρευνας των Ηνωμένων Πολιτειών, που
δραστηριοποιούνται στο χώρο της βασικής έρευνας, προτείνουν υποψήφιους οι
οποίοι προέρχονται από μια ομάδα ειδικών που ήδη έχει επιλεγεί να
χρηματοδοτηθεί με δεδομένο ότι οι τομείς που ερευνούν είναι πρωτοπόρες.
Αυτό είναι και το πιο σημαντικό κριτήριο επιλογής που συνοψίζεται σε τρία
επί μέρους σημαντικά στοιχεία, την τόλμη, την πρωτοτυπία και τις περιοχές
έρευνας.
Ειδικότερα σε ότι αφορά την εργασία μου, αναφέρει η κ. Ευαγγέλου, ήδη είχα
λάβει αυτή την αναγνώριση πριν από δυο χρόνια λαμβάνοντας παράλληλα
σημαντική επιχορήγηση από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών των ΗΠΑ.
Έχοντας λάβει την επιχορήγηση αυτή έγινα υποψήφια για το βραβείο PECASE μέσω
συγκεκριμένης διαδικασίας που πραγματοποιείται μεταξύ των ερευνητικών φορέων
και της ειδικής επιτροπής του γραφείου του Λευκού Οίκου για την διαμόρφωση
πολιτικής σε θέματα επιστήμης και την τεχνολογίας.
Επειδή προφανώς η διαδικασία της αξιολόγησης γίνεται με όλες τις
προϋποθέσεις του απορρήτου, που είναι απαραίτητες σε κάθε τέτοια περίπτωση,
κανείς εξ όσων εργάζονται ερευνητικά στους τομείς αυτούς δεν γνωρίζει το
παραμικρό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ποσοστό επιτυχίας σε περιπτώσεις όπως της κυρίας
Δήμητρας Ευαγγέλου κυμαίνεται μόλις στο 2-3% στο σύνολο όσων έχουν λάβει
αρχικά την χρηματοδότηση «CAREER grant» του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών των
ΗΠΑ και 0,06% από όσους υποβάλλουν ερευνητικές προτάσεις στο πλαίσιο αυτό.
Η σημασία της βράβευσης εντοπίζεται στην επικύρωση νέων περιοχών έρευνας από
τον Λευκό Οίκο. Στη συνέχεια οι νέοι αυτοί τομείς θα υποστηριχθούν ευρύτερα
μέσα από την χάραξη επιστημονικής, τεχνολογικής και εκπαιδευτικής πολιτικής.
Όπως σχολιάζει ο διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών των ΗΠΑ (NSF ) δρ.
Subra Suresh η αξία του βραβείου PECASE επισφραγίζεται από το γεγονός ότι οι
αποδέκτες του θεωρούνται μελλοντικοί υποψήφιοι για το Νόμπελ.

http://amphiktyon.blogspot.com/2011/10/blog-post_171.html