ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΠΑΛΑΜΑ ΣΤΟΝ ΚΩΣΤΗ ΜΟΣΚΩΦ

Τελικά θα πρέπει να δούμε αυτή την εκπληκτική συναύληση του λαϊκού με το λόγιο στοιχείο – το πάρα πολύ λόγιο στοιχείο και το εξαιρετικά λαϊκό στοιχείο – το οποίο πέτυχε αυτή η πόλη εδώ, τουλάχιστον κατά τα τελευταία 800 χρόνια. 

του ΚΩΣΤΑ ΖΟΥΡΑΡΗ

Θα σας πω βέβαια το εξής, για να τελειώνουμε, για να προχωρήσουμε λίγο πάρα πέρα. Πριν από τέσσερα-πέντε χρόνια, στο Νομαρχιακό Συμβούλιο, ο Τρεμόπουλος, ο οποίος ως αξέστως ανεπίξεστος –είναι φοβερό το τι αγραμματοσύνη υπάρχει– νομίζει ότι μπορεί να λέει ότι θέλει, πρότεινε, επειδή ο Κεμάλ Ατατούρκ –είχε ένα στατιστικό επιχείρημα, το οποίο έδειχνε και σωστό– είναι ο πιο γνωστός Θεσσαλονικεύς όλων των εποχών, ασχέτως αν ήταν και ο μεγαλύτερος σφαγεύς, πρέπει να του αφιερώσουμε κάτι, ξέρω εγώ ένα απορριμματοφόρο.

Του γράφω λοιπόν τότε το εξής: «Προσπαθήστε τουλάχιστον εσείς να μάθετε και κανένα γράμμα. Να σου πω το εξής στατιστικά (αυτά τα μπακάλικα): ο πιο γνωστός Θεσσαλονικεύς τα τελευταία 2300 χρόνια –γιατί ο Μέγας Αλέξανδρος δεν είναι μάλλον Θεσσαλονικεύς– ποιος είναι; Οι εξής δύο: Κύριλλος και Μεθόδιος.


Πρώτον, δια το «ασήμαντο» γεγονός ότι 350.000.000 Σλάβων, εδώ και 1200 χρόνια, έχουν τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο ως κτητορικούς ιδρυτές της αυτογνωσίας τους – κατά σύμπτωση τους έκαναν και την γλώσσα, το κυριλλικό αλφάβητο, ο ένας απ’ τα δύο αρχοντόπουλα της Θεσσαλονίκης, γιος του στρατιωτικού διοικητού της Θεσσαλονίκης. Όσο και από συνέδρια –γιατί εγώ έχω πάει σε τέσσερα πέντε συνέδρια, κατά τη διάρκεια της ζωής μου, που με είχαν καλέσει για τον Κεμάλ Ατατούρκ, όταν ήμουν στο Παρίσι (τα οποία τα οργάνωνε το γενικό επιτελείο στρατού της Τουρκίας, με κρατικά χρήματα τουρκοφασιστικά) είναι τουλάχιστον τρεισήμισι χιλιάδες τα συνέδρια που γίνονται τα τελευταία 100-150 χρόνια για τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο και υπάρχουν πάνω από 100.000 ανακοινώσεις και μονογραφίες. Για να τελειώνει αυτή η σαχλαμάρα. Ο πιο γνωστός Θεσσαλονικεύς είναι οι εξής δύο: ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος. ΤΕΡΜΑ.» Ξαναγυρίζουμε στα καθ’ ημάς. Ξεκινώ και ορίζω το πλαίσιο όπως μας το δίνει ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. Διαβάζω τα λόγια του Ντίνου. «Άπαξ και δεχτεί κανείς την περισσή ακτινοβολία αυτής της πόλης, δεν μπορεί πλέον να γράφει για άλλα πράγματα.

Η Θεσσαλονίκη σε κερδίζει με πολλούς τρόπους. Την ιστορική της μνήμη, την ζωντανή της παράδοση, την γοητευτική τοπογραφία της, την πολυεθνική διαστρωμάτωση, τον πολιτισμό της, το ακατάβλητο πείσμα της για συμβίωση, για επιβίωση. Την ανεξάντλητη ικανότητά της για ανανέωση». Εγώ δεν μπορώ να μιλήσω για την ζωντανή της παράδοση διότι έχουμε εδώ μαζί μας τον Ντίνο τον Χριστανόπουλο, αλλά επειδή κι εγώ έχω πάρα πολύ θυμώσει ειδικά με τους Αθηναίους που έρχονται, το Άρδην κ.λπ., και λένε για μια «παρακμή στη Θεσσαλονίκη», θα πω ότι, αυτή τη στιγμή, η Θεσσαλονίκη έχει την μεγαλύτερη αναμόχλευση της αργόσυρτης διάρκειας στη μουσική μας –εκτός από την τρομερή δουλειά που έχει κάνει ο Ντίνος– αλλά για την λογία παράδοση, με το συγκρότημα του Κυριάκου Καλαϊτζίδη, το «Εν χορδαίς». Το «Εν Χορδαίς είναι παγκόσμιο μουσικό συγκρότημα, ψάχνει στα αρχεία του Βατικανού, στα αρχεία της Κωνσταντινουπόλεως, στο αρχείο της μονής Ιβήρων, 5.000 μουσικά κομμάτια που δεν έχουν ακόμη μελετηθεί (και τα φτιάχνει ο Κυριάκος). Το συγκρότημά του, που έχει βυζαντινούς, δηλαδή Τούρκους, Ρουμάνους, δικούς μας Ρωμιούς, μουσικούς, είναι πλέον παγκοσμίως αναγνωρισμένο ως μουσική πρόταση για τη μεγάλη αργόσυρτη διάρκεια της διαχρονικής ελληνικής μουσικής, και εν πάση περιπτώσει, διά του «Εν χορδαίς» και μόνον, η Θεσσαλονίκη είναι αυτή τη στιγμή ένα παγκόσμιο μουσικό κέντρο. – Αλλά το Άρδην πρέπει να τα μάθει αυτά. Μου φαίνεται πως και πάλι δεν θα μου δημοσιεύσουν τον λόγο μου… Ίσως με κάποιες περικοπές!

Θα ξεκινήσω από τον Ντίνο και πάλι, «ψωριάρες φτωχογειτονιές που βρήκατε τόσο παχιά ομοιοτέλευτα», του Ντίνου Χριστιανόπουλου, θα σου χαρίσω μερικά καταπληκτικά ομοιοτέλευτα αυτής της πόλης, τα οποία τελικώς σε γέμισαν, με γέμισαν και επιστρέφουμε σ’ αυτά. Τέσσερα ομοιοτέλευτα: Το ουσιοποιόν, το ζωοποιόν, το λογοποιόν και το θεοποιόν, μαζί με ένα πέμπτο, που είναι του Κωστή, το ενοποιόν. Ποια είναι αυτά; Ποια είναι η περίφημη επεξεργασία, που ξεκινάει από τους Πατέρες της εκκλησίας, για το πώς οι άκτιστες ενέργειες του θεού προσλαμβάνονται και γίνονται δεκτές από τον άνθρωπο, την κοινωνία και επομένως και τα άψυχα του ουσιοποιού και τα έμψυχα, τα ζώα που μετέχουν του ζωοποιού και ο άνθρωπος μετέχει του λογοποιού και άρα ο άνθρωπος μετέχει και του θεοποιού, γιατί μπορεί να γίνει κατά χάρη και ισόθεος, μπορεί να το κάνει πότε; Και σας δίνω το δεύτερο ζευγάρι με τα παχιά τα ομοιοτέλευτα του Ντίνου του Χριστιανόπουλου. Μπορεί να γίνει ισόθεος, μπορεί να γίνει λογοποιός ο άνθρωπος, όταν έχει το αυτεξούσιον, το αυτεπίκτατον, το εθελόφυτον, το εθελόρμητον και το αυτοδέσποτον, κι έχει και άλλα δεκαπέντε. Νάτα τα ομοιοτέλευτα της Θεσσαλονίκης.

Σε όλη τη διάρκεια των 2.000 ετών, μετά την αρχαία Ελλάδα, συντήρησαν και συνδιαμόρφωσαν την λαϊκή εγρήγορση της ελευθερίας, της προσωπικής αξιοπρεπείας και της προσωποπαγούς ευθύνης απέναντι στην ελευθερία μας· τα οποία συντήρησαν, λίγα χρόνια μετά την διατύπωσή τους από τον Γρηγόριο τον Παλαμά, τα πρώτα αντάρτικα κινήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα αντάρτικα και η πρώτη κλεφτουριά, εκτός από τα οργανωμένα κινήματα στην κάτω Ελλάδα, σχηματίζονται στον Όλυμπο, στο Βέρμιο και στα Πιέρια, αμέσως κατά την διάρκεια της τουρκικής κατοχής, πριν καταληφθεί η Θεσσαλονίκη από το 1430 έχουμε αντάρτικα, γιατί ακριβώς έχει καταλάβει τον κάμπο η Τουρκιά. Αυτά συντήρησαν και τη λαϊκή εγρήγορση γιατί είχαν το πρόταγμα της προσωπικής ελευθερίας με το εθελόρμητον, το εθελόφυτον το αυτοδέσποτον, το αυτεπίτακτον, που μπορεί να σε πάει γίνεις ισόθεος, λογοποιός και συ. Κι αυτό βοήθησε μετά τους Κολυβάδες, όπου διαχέεται αυτό στο λαϊκό καθημερινό στρώμα, και αυτό το πράγμα δημιουργεί κατευθείαν στον Μοσκώφ: για πρώτη φορά στην ιστορία της λογίας παραδόσεως: διαπιστώνει και αποτυπώνει εσαεί αυτό που θα σας διαβάσω.

Οι δυό κεκοιμημένοι μας ο Κωστής Μοσκώφ και ο Γρηγόριος ο Παλαμάς, συνεχίζουν αυτή τη μεγάλη παράδοση της ελευθερίας και η οποία δημιούργησε το αντάρτικο, την ανταρσία, την αναχώρηση πέρα από κάθε ποδηγέτηση. Δέστε τι γράφει ο Μοσκώφ. Είναι από το ταλαίπωρο το βιβλίο του με το οποίο προσπαθούσε να εκσυγχρονίσει το ΚΚΕ και δεν κατάλαβαν τίποτα· τον βρίζανε και οι άλλοι οι ακροδεξιοί, οι εκσυγχρονιστές, γενικώς ήταν μια συμφορά, όλοι αυτοί οι εγγράμματοι που υποτίθεται ότι ήταν η εγγράμματη Ελλάδα. Είναι η «Η Μεγάλη Πέμπτη, Σταύρωση και Διαλεκτική από το Λαϊκισμός ή Πρωτοπορία, Δοκίμιο 3: «Στην παραδομένη μας ιδεολογία που διαπιστώνει την πράξη της ιστορίας με την θεολογική γλώσσα». Προσοχή, δύο ισχυρότατες στιγμές στην οργάνωση της λογικής αλληλουχίας της φράσεως «Στην παραδομένη μας ιδεολογία διατυπώνεται η πράξη αυτή της ιστορίας με την θεολογική γλώσσα· και αυτό για 2000 χρόνια, «που είναι η βασική ως πρόσφατα κοινή λαϊκή συμβολική.» Ένα το κρατούμενο, ακροτελεύτιο και εναρκτήριο:

Η λαϊκή κοινή συμβολική του Ελληνισμού, μετά ουσιαστικά την πτώση των ελληνίδων πόλεων και την κατάκτηση των ελληνιστικών βασιλείων από τη ρωμαιοκρατία, η ελληνική κοινή λαϊκή συμβολική εκφράζεται με τα τσουρέκια, εκφράζεται με τις λαϊκές λιτανείες για την ξηρασία, για την βροχή, με «τα σα εκ των σων σοι προσφέρω κατά πάντα και δια πάντα» και εκφράζεται επομένως μέσα από μια θεολογική γλώσσα διάσπαρτη, διάχυτη, που μπαίνει στον δεκαπεντασύλλαβο, που ξαναμπαίνει στην λαϊκή ζωγραφική μας, μπαίνει στα κιλίμια μας, μπαίνει στους τζετζερέδες μας μέσα, και διαμορφώνει το αντάρτικο που μας επέτρεψε να… ξαναγυρίσουμε στην Κατοχή του μνημονίου!

ΑΝΤΙΦΩΝΟ