Ο ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΘΡΑΚΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
R.F. Hoddinott, «Οι Θράκες»
Τα τελευταία χρόνια όλοι έχουμε διαβάσει ή έχουμε ακούσει µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχετικά µε την ιστορία του αρχαίου Ελληνικού κόσμου . Την ιστορία του πολιτισμού που αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την δημιουργία του σύγχρονου κόσμου . Αλλά δεν νομίζω πως θα έχετε και έλλειψη γνώσεων όσον αφορά τους επιμέρους πολιτισμούς που απαρτίζουν αυτό που σήµερα ονομάζουμε Ελληνικό πολιτισμό.
Σίγουρα θα έχετε διαβάσει ορισμένα πράγματα για την αρχαία Μακεδονία, για τα µμυστικά του Μινωικού πολιτισμού, τα θαύματα και τα επιτεύγματα του Μυκηναϊκού πολιτισμού, καθώς και τα διάφορα ιστορικά στοιχεία που έχουνε προκύψει τελευταία σχετικά µε της Ελληνιστικής εποχής . Είναι όμως σίγουρο πως σχεδόν ποτέ δεν έχουμε ακούσει κάτι στοιχειώδες για τον πολιτισμό και την ιστορία της µυστηριώδους γης του Ορφέα και των Ηρώων, της κατά τον Όμηρο « αµπελόεσσας » Θράκης .
Πριν από τρεις περίπου χιλιετίες άκμασε στην περιοχή αυτή ένας πολιτισμός χωρίς προηγούμενο, αλλά και χωρίς µμεγάλη συνέχεια . Μέχρι και το τέλος του 19 ου αιώνα τα µμοναδικά στοιχεία που διαθέταμε γι‘ αυτόν τον πολιτισμό δεν ήταν άλλα από τις αναφορές των αρχαίων συγγραφέων αλλά και τις διηγήσεις της αρχαίας µυθολογίας, ενώ σε δεύτερη µοίρα υπήρχανε και ορισμένα όχι και τόσο µμεγάλης σημασίας αρχαιολογικά ευρήματα . Βέβαια οι περισσότεροι ερευνητές των περασμένων αιώνων απέδιδαν τις όποιες µμεγαλοπρεπείς αναφορές της µυθολογίας σχετικά µε τον πολιτισμό αυτό σε απλά ερεθίσματα της φαντασίας εκείνης της εποχής .
Ωστόσο σαν να έπαιρνε « εκδίκηση » η ίδια η ιστορία, αυτές οι εκδοχές άρχισαν σταδιακά να διαψεύδονται από την ίδια την αρχαιολογική σκαπάνη αλλά και από µία µμακρόχρονη και βαθιά ιστορική έρευνα . Αρχικά, τα ίχνη του πολιτισμού αυτού άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια µε την ανακάλυψη διαφόρων τύµβων, ντολµέν, και ταφικών µνηµείων σε διάφορα σημεία της οροσειράς της Ροδόπης, αλλά και παρά του ποταμού Έβρου και των πεδιάδων τις οποίες διασχίζει.
Αργότερα στον «κατάλογο» των µνηµείων – δειγμάτων του µμεγάλου αυτού πολιτισμού ήρθαν να προστεθούν µμεγαλύτερης σημασίας αρχαιολογικές ανακαλύψεις, όπως η Σευθέπολη του µμεγάλου βασιλιά των Οδρυσών, η κοιλάδα των Θρακών βασιλέων στην πεδιάδα της οροσειράς του Αίμου, ιερά και κτίσματα που µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνδέονται με την λατρεία και την ζωή του ίδιου του Ορφέα, καθώς και ένας σημαντικός αριθμός βασιλικών τύµβων που σχετίζονται µε µμεγάλους ηγεμόνες των αρχαίων Θρακών . Ο πολιτισμός αυτός ονομάστηκε διόλου τυχαία Θρακικός, από το όνομα της περιοχής πάνω στην οποία εμφανίστηκε και διαδραμάτισε την μετέπειτα εξέλιξη του.
Τα ίχνη του πολιτισμού αυτού εντοπίζονται ακόμη και στην πρώιμη εποχή του σιδήρου, καθώς µία µμεγάλη σειρά τάφων, ιερών, κογχών και γενικά κτισμάτων που έχουνε βγει στην επιφάνεια από την αρχαιολογική σκαπάνη, ανάγονται σε εκείνη την εποχή . Χαρακτηριστικός είναι ο τάφος που βρέθηκε το 1965 στην κοιλάδα του ποταμού Άρδα στην σημερινή νότιο – ανατολική Βουλγαρία, που αποτελεί και ένα από τα κυριότερα δείγµατα της αναπτυγμένης τεχνοτροπίας που χρησιμοποιούσαν οι Θράκες.
Ένα άλλο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτής της άποψης µας σχετικά µε την προχωρηµένη τεχνογνωσία αυτού του πολιτισμού είναι και ο ιερός βράχος του Διονύσου, που φαίνεται να ξεκινά την λειτουργία του ως ιερό µετά το τέλος της πρώιμης εποχής του χαλκού . Αυτό όμως που κάνει εντύπωση σε όλους τους αρχαιολόγους και τους ερευνητές είναι ο τρόπος µε τον οποίο κατάφεραν οι τεχνίτες εκείνης της εποχής να λαξεύσουν ένα τόσο πολύπλοκο αρχιτεκτονικά ιερό, µε έναν τόσο μεγάλο αριθμό αιθουσών, καθώς η κατασκευή ενός αντίστοιχου κτίσματος, ακόμη και στην σύγχρονη εποχή όπου η τεχνολογία βρίσκεται στο ζενίθ της ανάπτυξης της, δεν θα ήτανε και τόσο εύκολη .
Έχοντας λάβει υπόψη το ιδιαίτερο βάρος, αλλά και τον µμοναδικό χαρακτήρα που κατέχει αυτός ο ανεκτίμητος πολιτισμός της αρχαιότητας, θα προσπαθήσουμε µμέσα από ορισμένες σελίδες να παρουσιάσουμε περιληπτικά ορισμένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά που τον διέπουν . Αν και οι αναλύσεις µμαζί µε τις αναφορές σχετικά µε τον χαρακτήρα του θρακικού πολιτισμού, θα µπορούσαν να αναλυθούν σε ολόκληρους τόνους, ωστόσο θα αρκεστούμε στο να δώσουμε στον αναγνώστη µία σύντομη αλλά διαφωτιστική εικόνα γι’ αυτόν, όπως µας τον παρουσιάζουν μέσα από τις αναφορές τους οι ιστορικοί της Ελληνικής αρχαιότητας, αλλά και οι νεότεροι ερευνητές.
�ΙΕΡΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΓΝΩΣΤΗ ΓΗ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ
Σε όλο τον αρχαίο Ελληνικό κόσμο η Θράκη ασκούσε µία ξεχωριστή γοητεία για τις πνευματικές παραδόσεις µε τις οποίες συνδεόταν . Αρκετοί είναι αυτοί που την θεωρούσαν ως τελευταίο πέρασμα του Ελληνιστικού κόσμου και εν γένει του Ελληνικού πολιτισμού προς τον βορρά και τις σκοτεινές του χώρες όπου κυριαρχούσαν δοξασίες και πρακτικές ιδιαίτερα αντίθετες προς τον Ελληνικό τρόπο σκέψης, αλλά και προς την ανατολή όπου και εκεί οι πνευματικές παραδόσεις θεωρούνταν ξένες προς τα Ελληνικά ήθη .
Έτσι λοιπόν εφόσον η Θράκη αποτελούσε ένα υποτυπώδης σύνορο µμεταξύ των δύο αυτών «κόσμων» (του Ελληνιστικού και του Βαρβαρικού) δεν θα µπορούσε να µην έχει κρατήσει και ορισμένα ξένα για τον Ελληνικό πολιτισμό γνωρίσματα, που σε συνδυασμό µε τις δικές της δοξασίες την κατέστησαν κάτι σαν κοιτίδα πνευματικών δοξασιών που στα µάτια των υπόλοιπων Ελλήνων φάνταζε εξωτική, ή ακόμη και βαρβαρική.
Βέβαια ο αναγνώστης πρέπει να λάβει υπόψη ότι Θράκη κατά την περίοδο της αρχαιότητας όσον αφορά την έκταση της δεν έφερε ουδεμία σχέση µε την Θράκη που γνωρίζουμε εμείς σήµερα, δηλαδή µε τα βόρεια παράλια του αιγαίου που βρίσκονται µμεταξύ του Έβρου και του Νέστου, και από εκεί µέχρι τις αρχές της οροσειράς της Ροδόπης .
Η Θράκη εκτεινόταν κατά την περίοδο της Ελληνικής αρχαιότητας, δηλαδή κατά την προ – ομηρική και Ομηρική εποχή, γενικά από τον ποταμό Πηνειό µέχρι τον Εύξεινο Πόντο και από τις ακτές του Ίστρου (δηλ. . του σημερινού Δούναβη) µέχρι τις ακτές του βορείου Αιγαίου πελάγους, ενώ στοιχεία του Θρακικού πολιτισμού εντοπίζονται και αρκετά βορειότερα του Δούναβη . Βέβαια αυτό που σήµερα δεν είναι ευρέως γνωστό είναι πως στην Θράκη συμπεριλαμβανόταν και η βόρεια Θεσσαλία, δηλαδή η Περραιβία, η περιοχή που βρίσκεται γύρω από τον Όλυμπο, µέχρι και η νότια Μακεδονία, δηλαδή η περιοχή της σηµερινής Πιερίας.
Αυτό βέβαια που µας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση σήµερα είναι πως η Θράκη πάντα υπήρχε στο ενδιαφέρον των γνωστών λογίων της Ελληνικής αρχαιότητας, και εκτός αυτού – όπως θα δούμε στην συνέχεια – είχε και µία ιδιαίτερη σημασία για αρκετούς από αυτούς . Εδώ γεννήθηκε η μουσική, η ιερή παράδοση του Ορφισμού, αλλά και τα μυστήρια, τα οποία λέγεται πως ο Ορφέας αποκάλυψε πρώτος στους ανθρώπους.
Ο Όμηρος λοιπόν αποκαλεί την Θράκη «εριβώλακα» δηλαδή γόνιμη, ενώ ο Ξενοφών την χαρακτηρίζει τραχεία και ψυχρή αλλά παρόλα αυτά δεν παραλείπει να αναφέρει και το χαρακτηριστικό των γόνιμων εδαφών της, λέγοντας συγκεκριµένα πως οι Θρακικές πόλεις του βασιλείου των Οδρυσών ήταν πάντοτε πλήρεις σε σίτο και σε οίνο.
Κατά τον Ηρόδοτο, το έθνος των αρχαίων Θρακών ήταν το µεγαλύτερο έθνος του τότε γνωστού κόσμου µετά από τους Ινδούς . Και σύμφωνα πάντα µε τον ίδιο συγγραφέα εάν είχε υπάρξει κάποιος ικανός ηγεμόνας που θα µπορούσε να κυβερνήσει και να ενώσει όλες µμαζί της Θρακικές φυλές σε µία ενιαία δύναμη, τότε θα ήταν το ποιο ισχυρό απ’ όλα τα έθνη και κανείς δεν θα µπορούσε να το νικήσει .
Αλλά η ενότητα αυτή ουδέποτε πραγματοποιήθηκε, και αυτός ήταν και ο λόγος που οι Θράκες κατά την αρχαιότητα υπήρξαν στρατιωτικά και γεωπολιτικά αδύνατοι και ανίσχυροι, µε την περιοχή τους να µένει ουσιαστικά «ανοιχτή» µπροστά στο µένος των όποιων κατακτητών.
Παρόμοια άποψη φέρει και ο μεγάλος περιηγητής της Ελληνικής αρχαιότητας Παυσανίας, ο οποίος λέει πως κανένα άλλο έθνος αν το εξετάσουμε χωριστά δεν είναι πολυπληθέστερο από τους Θράκες, αν τους λάβουμε ως σύνολο, εκτός των Κελτών .
Και πράγµατι, στο σύνολο της η αρχαία ιστορία µας διδάσκει πως το θρακικό έθνος ήταν µέγιστο, ισχυρότατο, µμαχητικότατο και πολυπληθέστατο, και αυτό γίνεται ακόμη ποιο αντιληπτό εάν λάβουμε υπόψη µας πως ουσιαστικά δεν αποτελούσε ένα ενιαίο και συμπαγές έθνος, αλλά αποτελούνταν από είκοσι δύο φυλές που ζούσανε υπό την µορφή ηµι – οργανωμένων κοινωνιών .
Βέβαια, η ιδιοσυγκρασία και ο χαρακτήρας διαφοροποιούνταν ανάµεσα στα διάφορα φύλα των Θρακών (για τα οποία θα µμιλήσουμε αναλυτικά στην συνέχεια), καθώς τόσο ο γεωγραφικός τους προσδιορισμός, όσο και οι κατά καιρούς επαφές τους µε άλλους πολιτισμούς, ήτανε φυσικά αιτίες που επηρέαζαν άμεσα τον πολιτισμικό τους χαρακτήρα .
Βέβαια παρόλο το πλήθος των ιστορικών στοιχείων που έχουμε σήµερα για τους Θράκες, ο βαθύτερος χαρακτήρας του πολιτισμού τους παραμένει µέχρι σήµερα ουσιαστικά άγνωστος, και φυσικά δεν µπορούµε να γνωρίζουμε κατά πόσο αντιστοιχεί η εικόνα που έχουμε σχηματίσει σήµερα για αυτούς μέσα από τις όποιες έρευνες στον πραγματικό χαρακτήρα του πολιτισμού τους.
Ένας από τους λόγους που δεν γνωρίζουμε αρκετά πράγματα για τον πολιτισμό τους είναι το γεγονός ότι οι Θράκες ουδέποτε κατείχαν δική τους γραφή πριν παραλάβουν το Ελληνικό αλφάβητο, γεγονός που φυσικά είχε ως αποτέλεσμα και την παντελή έλλειψη γραπτών κειμένων, και έτσι οι όποιες πληροφορίες έχουν φτάσει σ’ εμάς σήµερα σχετικά µε τους Θράκες ανάγονται στους ιστορικούς και τους περιηγητές της Ελληνικής αρχαιότητας.
Όμως παρόλες του τις αδυναμίες και τα όποια γεοστρατιγικά του µμειονεκτήματα ο Θρακικός πολιτισμός κατά τα χρόνια της αρχαιότητας ήταν µία πραγματική αυτοκρατορία . Έστω και µόνο γεωγραφικά . Κάτι τέτοιο άλλωστε γίνεται ακόμη ποιο αισθητό εάν λάβουμε υπόψη ότι τα γεωγραφικά όρια της Θράκης εκτεινόταν από τον Βόσπορο µέχρι τους πρόποδες του Ολύµπου, και από τα βόρεια παράλια του Αιγαίου µέχρι την οροσειρά των Καρπαθίων .
Η πληθώρα οχυρωματικών κτισμάτων και η ποικιλία διαφορετικών όπλων που έχουνε εντοπιστεί και ανάγονται στην εποχή των Θρακών, µμαρτυρούν έναν λαό που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος µ ε τον πόλεμο . Άλλωστε κάτι τέτοιο επαληθεύει και ο τρόπος κατασκευής και διαρρύθμισης των σημαντικότερων πόλεων τους, που είχαν περιφρουρηθεί κατά τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να προστατεύονται από τις όποιες προθέσεις των κατακτητών που συνεχώς διασχίζανε την Θράκη.
Αλλά εκτός αυτού, δεν είναι λίγες και οι αναφορές των συγγραφέων της αρχαιότητας που θέλουνε τους Θράκες να είναι από την φύση τους πολεµοχαρής λαός που εκτός από τις τακτικές επιθέσεις που έκαναν στους γειτονικούς λαούς, δεν έλλειπαν και οι µμεταξύ τους διαμάχες, όπου τα διάφορα θρακικά έθνη συχνά πολεμούσαν το ένα εναντίον του άλλου, είτε για την κατάληψη ορισμένων σημαντικών για την περιοχή οχυρών, είτε για την κυριαρχία επάνω σε αντίστοιχα εδάφη.
Βέβαια, τα στοιχεία και οι πληροφορίες που θα µπορούσαµε να παραθέσουμε προς εξερεύνηση είναι τόσα πολλά που η εξιστόρηση τους και µόνο θα χρειαζότανε ολόκληρες σελίδες, ωστόσο ας αρκεστούμε στο να ερευνήσουμε ορισμένες επιµέρους ενότητες που αφορούν τα κυριότερα χαρακτηριστικά αυτού του µυστηριώδους πολιτισμού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου