ΤΟ ΙΕΡΑΤΕΙΟ ΤΩΝ ΕΛΕΥΣΙΝΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ 
ΙΕΡΟΦΑΝΤΗΣ
Από τον οίκο των Ευμολπιδών ελαμβάνετο ο Ιεροφάντης, ο πρώτος τη τάξει στην Ελευσινιακή ιεραρχία, ισότιμος με τον pontificem maximum των Ρωμαίων. Προίστατο των μυστηρίων ως υπέρτατη αρχή . Η Αθηναϊκή πολιτεία παρείχε στους Ιεροφάντες τις ίδιες τιμές με αυτές των ανώτατων πολιτικών αρχόντων, και μάλιστα ανώτερες από αυτές των ιερέων των αρχαίων επιχωρίων θεοττήτων.Στους δε καταλόγους των αεισίτων, και των σιτουμένων στο πρυτανείο, πρώτοι αναγράφονταν οι ιερείς της Ελευσίνας, ενώ οι ιερείς της Πολιούχου ούτε καν μνημονεύονται.
Στον καθημερινό βίο και στην μυσταγωγική λειτουργία ο Ιεροφάντης φέρει, χιτώνα ποδήρη και επενδύτη με φαρδιά ημιβραχιόνια,αξίωμα του Δαδούχου, το οποίο διετηρείτο στον ίδιο οίκο διατηρουμένων επί δύο αιώνες κατ΄εναλλαγ ζωσμένο με ζώνη περιεστραμμένη και δεμένη πίσω σε κόμπο. Η μακριά κόμη έχει δεθεί σε κρωβύλο, συνεχόμενο με περίδεσμο. Η αρχαιότροπη αυτή περιβολή και η διάταξη της κόμης, δεν υπήρχαν πιά στα χρόνια του Θουκυδίδη, ωστόσο διατηρήθηκαν στα μυστήρια και στην ορχήστρα και γι΄αυτό δεν είναι αλήθεια αυτό που λέγεται από τον Αθήναιο ότι οι ιερείς της Ελευσίνας έλαβαν τον τύπο της στολης τους από τη θεατρική περιβολή του Αισχύλου. Στα μεγάλα μυστήρια και μάλιστα στα εποπτικά έφερε βαρύτιμη πορφυρή περιβολή κατάστικτη από χρυσά άστρα.
Το αξίωμα του Ιεροφάντη ήταν ισόβιο, όπως μαρτυρούν οι επιγραφές και κληρονομικό εντός του γένους των Ευμολπιδών, όπως μπορούμε να εικάσουμε και από τογεγονός ότι για δύο αίώνες εναλλάσονται δύο ονόματα αυτά του Ιππονίκου και Καλλίου.
Από πολλές αρχαίες μαρτυρίες βεβαιούται ότι ο Ιεροφάντης είχε αυστηρή υποχρέωση να είναι έγγαμος, μνημονεύονται γιοί και θυγατέρες αυτών, αλλά αφ΄ετέρου ώφειλε κατά την περίοδο των εορτών να αγνεύει και να απέχει από τα αφροδίσια, καταστέλλοντας με κώνειο κάθε σαρκική διέγερση και περιερχόμενος σε κατάσταση ανικανότητας.
Ο Ιεροφάντης κατά την περίοδο των μυστηρίων γινόταν ιερώνυμος, αποβάλλοντας το κοσμικό όνομα και προσαγορευόμενος δια του τίτλου του ή καλούμενος ίσως Ποσειδώνιος ( ο Εύμολπος θεωρείτο γιός του Ποσειδώνα) όπως συνάγεται από επιγραφή συν δε Ποσειδάωνι φερώνυμος ευ παρεκλήθη.Προς ακριβέστερο καθορισμό πρσετίθετο το όνομα του πατρός μεταξύ του τίτλου και του δημοτικού, Ιεροφάντης Ευστρόφου Πειραιεύς - Ιεροφάντης Μενεκλείδου Κυδαθηναιεύς κ.λπ.
Το σπουδαιότατο από τα έργα του ήταν το φαίνειν τα ιερά, απ΄όπου είχε και το όνομα. κατά τον οργανικό νόμο των μυστηρίων ώφειλε με τον Δαδούχο να μεριμνά για την αθροώτερη προσέλευση των Ελλήνων στα μυστήρια, και για τις απαρχές κατά τα πάτρια και την μαντεία από τους Δελφούς και για τούτo έδινε συστατικές επιστολές στους σπονδοφόρους που καλούσαν τους ΄Ελληνες να μετέχουν στα μυστήρια "ως πας Ευμολπίδης και Κήρυξ εμύει μύστας και ο Ιεροφάντης, αμειβόμενος δι΄ οβολού καθ΄ημέραν". Επιμελείτο με όλους τους Ευμολπίδες για την εύκοσμη παραπομπή των ιερών από την Ελευσίνα στην πόλη και το αντίθετο. Μαζί με τον Δαδούχο συνέτασσε την πρόρρηση, την οποία εκήρυττε στην Ποικίλη στοά ο Ιεροκήρυξ. Εάν γεννιόταν αμφισβήτηση για το αποδεκτό κάποιου μύστη, έκρινε ο Ιεροφάντης. Ερμήνευε ως νομικός σύμβουλος της πολιτείας τους άγραφους θείους νόμους σύμφωνα με τις παραδόσεις που επιζούσαν από γενιά σε γενιά, και περιβάλλονταν από μυστήριο και ιερότητα και ευλάβεια, οι οποίες καλούνταν νόμοι, αρχαία νόμιμα, τα πάτρια Ευμολπιδών, τα ιερά και πάτρια. Το δικαίωμα αυτό δεν το είχαν οι Δαδούχοι. Επειδή η αισχροκέρδεια ωργίαζε στην πανήγυρη της Ελευσίνας, ασκούσαν αυστηρή εποπτεία με τους αρμόδιους άρχοντες στους δούλους ( αστυφύλακες της αγορανομίας) που είχαν ορισθεί να επιβλέπουν την ακρίβεια των μέτρων και σταθμών, για να μην δυσφημείται η πόλη και προκαλείται δυσαρέσκεια στους ξένους. Επιμελείτο με όλους τους Ευμολπίδες και Κήρυκες του ιερού της Ελευσίνας. ΄Οπως στους θεράποντες κάθε θεότητας, έτσι και στους ιερείς απαγορευόταν να περιβάλλονται και άλλο ιερατικό αξίωμα, στον δε Ιεροφάντη απαγορευόταν απολύτως να περιβάλλεται άλλα αξιώματα.Ο Ιεροφάντης είχε προεδρία στο Θέατρο και ο θρόνος του αποτελούσε διπλό θρόνο με τον Ιερέα του Δηλίου Απόλλωνα . Ευρισκοταν δε πολύ κοντά στο θρόνο του Ιερέα του Διονυσίου του Ελευθερέως και ήταν αέισιτος , μπορούσε δε να τύχει και αδριάντος στην Ελευσίνα.
Οι Ευμολπίδες διατήρησαν το αξίωμα αυτό μέχρι την κατάλυση των μυστηρίων πλην του τελευταίου Ιεροφάντη.
Με το βαθμό του Ιερφάντη αντιστοιχεί κι΄αυτός της Ιεροφάντιδος. Αυτές φαίνεται ότι ήταν δύο, η μεν της Δήμητρας , η δε της Κόρης. ΄Ηταν ισόβιες , από τον οίκο των Ευμολπιδών και ιερώνυμοι από τη στιγμή που αναλάμβαναν το αξίωμά τους, τουλάχιστον δε τους ύστερους χρόνους, μπορούσαν να είναι έγγαμοι, εφόσον μνημονεύονται τα τέκνα και οι απόγονοί τους. Από τους αδριάντες των Ιεροφαντίδων που βρέθηκαν στην Ελευσίνα, βλεπουμε ότι αξιούνταν αυτής της τιμής. Κατά τον Φώτιο, οι Ιεροφάντιδες φανέρωναν τα ιερά στους μυούμενων, μιάς δε από αυτές εξαίρεται το άσμα.' ΄Αλλη καυχάται ότι εμύησε τον Αδριανό, άλλη ότι έστεψε τον Αντωνίνο και τον Κόμμοδο.
ΚΗΡΥΚΕΣ
Οι κήρυκες ΄ανήκαν στα επιφανέστατα γένη των Αθηνών. Κατά τον Παυσανία γενάρχης των Κηρύκων ήταν ο Κήρυξ, νεώτερος γιός του Ευμόλπου του βασιλιά της Ελευσίνας. Αλλά οι Κήρυκες αυτοί, μη αναγνωρίζοντας την γενεαλογία αυτή, ανήγαν το γένος τους στον Κύρυκα γιό του Ερμή και την ΄Αγραυλο ή ΄Ερση ή Πάνδροσο, κόρες του βασιλιά των Αθηνών Κέκροπα. Πολλοί αρνήθηκαν την εξ Ελευσίνος καταγωγή τους, δεχόμενοι ότι κατά την πολιτική ένωση της Ελευσίνας με την Αθήνα οι Κήρυκες, Αθηναίοι, δόθηκαν με την συνθήκη από την Αθήνα σε ιερά , αντίρροπο των Ευμολπιδών και της Ελευσίνας. Τϊποτα δεν είναι βέβαιο. Τα μέλη του γένους , έχοντας δικό τους άρχοντα, συσκέπτονταν στην Ελευσίνα στον οίκο των Κηρύκων, συνεδριάζοντας πολλές φορές δε έκαναν κοινές συσκέψεις με τους Ευμολπίδες. Πολιτικά αξιώματα είχαν οι Κήρυκες κατά τους τελευταίους αυτοκρατορικούς χρόνους. Ο οίκος των Κηρύκων είχε τα περισσότερα ιερατικά αξιώματα. Ενώ οι Ευμολπίδες κατά προνόμιο περιβάλλονταν μόνο τον πρώτο βαθμό της ιεραρχίας, οι Κήρυκες περιβάλλονταν τρία ιερατικά αξιώματα, του Δαδούχου, του Ιεροκήρυκα και του ιερέα επί τω βωμώ.
ΔΑΔΟΥΧΟΣ.
Ο Δαδούχος ήταν ο πρώτος στην τάξη μετά τον Ιεροφάντη και πολλές φορές μνημονευόταν μαζί του. Ονομαζόταν έτσι επειδή έφερνε δάδες στα χέρια , ρύθμιζε τον φωτισμό και σκοτισμό του Τελεστηρίου. Εφερε την ίδια στολή με τον Ιεροφάντη και κρωβύλο και στρόφιο και είχε ποικίλα προνόμια και ιερά καθήκοντα. Συμμετείχε στις καθαρτήριες και ιλαστήριες θυσίες, χρησιμοποιώντας το ιός κώδιο και έχει βοηθό την ιέρεια την δαδουχούσα. Το δικαίωμα της προρρήσεως κοινό με τον Ιεροφάντη, την διάκριση της ιερωνυμίας, αλλά σε πολύ περιορισμένο μέτρο. Ανέπεμπε ευχές. Καλούσε με τον Ιεροφάντη τους ΄Ελληνες στην προσφορά απαρχών. ¨Ηταν αείσιτος και με τον ιερέα του Πυθίου Απόλλωνα είχε διπλό θρόνο στο Διονυσιακό θέατρο. Στον απολογισμό δε του ιερού μνημονεύεται και κατοικία του Δαδούχου. Το αξίωμα ήταν κληρονομικό και ισόβιο, ανήκε στον ίδιο οίκο, του οποίου τα μέλη τα δικαιούμενα σε διαδοχή έφεραν εναλλάξ τα ονόματα Καλλίας και Ιππόνικος.
ΙΕΡΟΚΗΡΥΞ
΄Ετσι καλείται στους κλασσικούς χρόνους και τους Ρωμαϊκούς και από τον Ξενοφώντα ο των μυστών Κήρυξ. Επίσης στο Διονυσιακό θέατρο θρόνος επιγράφεται Ιεροκήρυκος. Στην εκλογή αυτού υπολογιζόταν πρωτίστως η διαύγεια και η οξύτης της φωνής. Αυτός εκήρυττε την πρόρρηση κατά τον αγυρμό, κατά δε την έναρξη επέτασσε ιερά σιγή.Στην τελετή υποδυόταν τον Ερμή, που στέλλεται από τον Δία στον ΄Αδη. Ελάμβανε ως μυσταγωγός από κάθε μύστη καθημερινά μισό οβολό. Κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους εδικαιούτο να λαμβάνει και υψηλά αξιώματα. Το αρχείο του στην Ελευσίνα ονομαζόταν Κηρύκειο.
Ο ΕΠΙ ΤΩ ΒΩΜΩ ΙΕΡΕΥΣ.
Για πρώτη φορά μνημονεύεται σε γνωστό ψήφισμα των κλασσικών χρόνων. Αργότερα καμμία μνεία δεν γίνεαι γι΄αυτόν και μόνο στους αυτοκρατορικούς χρόνους μνημονεύεται συχνότερα. Ανήκε στο γένος των Κηρύκων, και είχε ως έργο να θυσιάζει τα θύματα στον περίβολα του ιερού. Αλλά στην Ρωμαϊκή κυριαρχία φαίνεται ότι προσέλαβε αίγλη, γιατί το αξίωμα αυτό το έφεραν σπουδαίοι άνδρες. Ο Λ. Μέμμιος καυχάται ότι εμύησε τρεις αυτοκράτορες Ρωμαίους, τον Μ. Αυρήλιο και τον Κόμμοδο. Σαν μυσταγωγός λάμβανε αμοιβή . Και οι τρεις α υτοί βαθμοί είχαν προεδρία στο θέατρο, ήταν αείσιτοι, τύγχαναν αδριάντων στην Ελευσίνα και τα αξιώματά τους ήταν ισόβια και κληρονομικά σε ορισμένη οικογένεια.
ΤΟ ΑΛΛΟ ΙΕΡΑΤΕΙΟ
Εκτός από τους προηγούμενους υπήρχε στην Ελευσίνα μεγάλος βαθμός και άλλων ιερατικών αξιωμάτων.
1) Η Ιέρεια της Δήμητρας , η οποία καλείτο και ιέρεια και στους αυτοκρατορικούς χρόνους ιέρεια της Δήμητρος και της Κόρης. Ανήκε στον οίκο των Φιλλειδών, κατοικούσε στην Ελευσίνα, στην Ιερά οικία, συντηρούμενη από τον ιερό θησαυρό, ήταν επώνυμη του έτους στην Ελευσίνα και ισόβια. ΄Οτι αυτή είναι επώνυμη και όχι ο Ιεροφάντης, μαρτυρεί ότι το πάλαι η λατρεία της Δήμητρας ήταν λατρεία γυναικών και η σεπτοτάτη πασών. Στα δρώμενα στα λειτουργικά δράματα , υπεδύετο την Κόρη και τη Δήμητρα, όπως ο Ιεροφάντης τον ΄Αδη και τον Δία. Στα ψηφίσματα μνημονεύεται με τον Ιεροφάντη και ενίοτε πριν απ΄αυτόν, φαίνεται δε ότι πολλές φορές είχε προστριβές με αυτόν και ρίξη για την αρμοδιότητα στη θυσία και στα γέρα.
2) Οι Σπονδοφόροι, αυτοί που έφερναν τις σπονδές ανά την Ελλάδα και καλούσαν στα μυστήρια λαμβάνονταν από τον οίκο των Ευμολπιδών και των Κηρύκων.
3) Ο ιερεύς παναγής, προνόμιο των Κυρύκων. Ο θρόνος του στο Διονυσιακό θέατρο επιγράφεται Κήρυκος παναγούς και ιερέως. Κάποια έργα τους τα αγνοούμε.
4) Ιέρειες παναγείς, είχαν το προνόμιο να αγγίζουν και να περιφέρουν τα ιερά. Αποτελούσαν κοινότητα θρησκευτική και ζούσαν κοινοβιακά, σε οικίες που συντηρούνταν από το ιερό, άγαμες, αφοσιωμένες στην λατρεία των δύο θεοτήτων. Δεν είναι αυτές που καλούνταν Μέλισσες, γιατί το όνομα αυτό έφεραν μόνο αυτές του Ιερού της Δήμητρας στην Πάρο.
5) Ο φαιδυντής, ο οποίος συνήθως καθάριζε τα αγάλματα των θεών, δια του ορθάπτου, πιλήματος φοινικού εξ΄ερίων.
6) Ο Ιακχαγωγός , ήταν ισόβιος, είχε προεδρία στο θέατρο και ασφαλώς θα ήταν Αθηναίος. Την 19η Βοηδρομιώνος άρχιζαν από πρωί οι προπαρασκευές για την επαναφορά των Ελευσινίων ιερών. Ο άρχοντας βασιλιάς ή ο άρχοντας των Ευμολπιδών σύμφωνα με επιγραφή του 200 μ. Χ, καλώντας εν καιρώ τον κοσμητή των εφήβων, παρήγγελλε να ετοιμάσει αυτούς, ώστε ένστολοι και με όπλα να συνοδεύσουν πάλι τα ιερά. Οι αρμόδιοι ιερείς παρελάμβαναν αυτά από το Ελευσίνιο στην πόλη, όπου είχαν αποτεθεί και με πομπή παρακολουθούμενοι από πολυάριθμο πλήθος πορεύονταν μέσω της αγοράς στο Ιακχείο, στο Δϊπυλο. Από εκεί αφού παραλάμβαναν το ξόανο του Ιάκχου, αντιπροσώπου της πόλεως, ο οποίος ταυτίστηκε αργότερα με τον Διόνυσο, φέρον δάδα, το τοποθετούσαν σε άμαξα, που συνόδευε ο ειδικός ιερέας , ( Ιακχαγωγός) και έπειτα αφού ευπρεπιζόταν όλη η πομπή, έβγαιναν από την Ιερά πύλη, την οποία προ ετών αποκάλυψε ο Bruckner, και από εκεί ξεκινούσαν για την Ελευσίνα από την Ιερά οδό της οποίας τα ίχνη ακολουθεί και η σημερινή ομώνυμη οδός.
7) Ο ιερεύς Θεού και Θεάς και Ευβουλέως. Εκτός από την θεική τριάδα Δήμητρα-Κόρη- τω θεώ και Τριπτόλεμος , υπήρχε και η τριάδα Θεός -Θεά και Ευβουλεύς (΄Αδης). Δεν γνωρίζουμε ποιοί ήταν . Εικάζεται ότι ήταν Πελασγικοί αρχαίοι Θεοί, διότι οι Πελασγοί είχαν ανώνυμους Θεούς άν δεχθουμε πως τα μυστήρια ήταν Πελασγικής προελεύσεως.
8) Ο Νεωκόρος, που κοσμούσε και επιμελείτο τον ναό της Δήμηρας, έχοντας σαν κατοικία το νεωκόριο στον περίβολο του ιερού.
9) Ο Υδρανός,ο οποίος είχε ως έργο τον καθαρμό του μύστη . Η κάθαρση αυτή αντιστοιχούσε προς το Χριστιανικό βάπτισμα και τελείτο με ραντισμό. Το όνομά του προέρχεται από το υδραίνειν, πλύνειν, ραντίζειν δια ύδατος.
10) Ο Λικνοφόρος ο οποίος έφερε το ιερόν Λίκνον (κόσκινο) το οποίο σειόμενο βοηθούσε στον καθαρμό όπως ακριβώς το κόσκινο σειόμενο αποχωρίζει από τον σίτο τα άρχρηστα και επιβλαβή. Τα νεογέννητα τοποθετούνταν σε λίκνο για να καθαριστούν από τους ρύπους του τοκετού. Και τα λικνιζόμενα βρέφη απομιμούνται τις καθαρτικές κινήσεις του κόσκινου. Δήμητρος γαρ καρπών το εργαλείον.
11) Ο Ιεραύλης, υμνωδοί και υμνήτριες.Κατά τις τελετές τα λεγόμενα εμψυχόνονταν με μουσική.Πολλές φορές αναφέρονται και ύμνοι που μεθούσαν με την μουσική τους μυούμενους, οδηγώντας τους σε γοητευτική ευλάβεια, μέσα τα οποία χρησιμοποιούμε και σήμερα. Ο Πολυδεύκης μεταξύ του ιερατείου μνημονεύει και τον Ιέραυλο,ο οποίος συνόδευε με τον αυλό τα άσματα συντονίζοντας τους Υμνωδούς και τις Υμνήτριες . Στοβ. Ανθ. φωναί και σεμνότητες ακουσμάτων ιερών.
12) Ο Πυρφόρος, παις που έφερε χλαμύδα και στρόφιο, ο οποίος διατηρούσε το πυρ και το έφερε στους βωμούς δια την τέλεση των μυστηρίων. ίσως να είναι ο
13) ο παις αφ΄εστίας.Εστία είναι στο κέντρο της πόλεως ή στο Πρυτανείο, όπου καιγόταν το άσβεστο πυρ, το οποίο λάμβαναν οι άποικοι, για να διαδηλώσουν τον ιερό σύνδεσμο της αποικίας με την μητρόπολη. Τον άρρηκτο σύνδεσμο της πόλεως προς τα ιερά στην Ελευσίνα παρίστανε σαν αντιπρόσωπος της πόλεως μυηθείς δημοσία δαπάνη στο πρωτανείο, ο παίς αυτός (ή κόρη), ο οποίος χωρίς να είναι ιερεύς τελούσε ιερατικά καθήκοντα, ευχόμενος όπως οι ιερείς υπέρ πάντων . Η μύηση του παιδός στην εστία της πόλεως γινόταν ίσως κατ΄απομίμηση της θεραπείας του βασιλόπαιδος Δημοφώντα στην εστία των ανακτόρων από την Δήμητρα και ίσως από τους Κροκωνίδες , οι οποίοι ειδικώς λάτρευαν και την Εστία. Κατά τα Ανέκδοτα του Bekker αυτός κληρονόταν από έναν αριθμό προεκλεγμένων παίδων ( ή κορών) και αντιστοιχεί στον Αναγνώστη, της Ορδόδοξης Εκκλησίας , ο οποίος και την Αποστολική περικοπή μπορεί να διαβάζει στο ναού και τους Ιερούς Ψάλτες να βοηθά και τον Ιερέα κατά την περιφορά των Αγιών.
Ο τίτλος ήταν τιμητικότατος και στον περίβολο του ιερου της Ελευσίνας βρέκθηκε εικοσάδα βάθρων ααδριάντων παίδων ή κορών, μυηθέντων, τους οποίους έφτιαξαν οι οικογένειές τους. Στην απονομή της τιμής αυτής προσετίθετο ενίοτε επικουρος και ο δήμος ή η βουλή ή ο ΄Αρειος Πάγος.
14) Ο Πολυδεύκης τέλος μνημονεύει και ιερέα δαειρίτην και ιέρειαν διειρίτιν, ιερείς της θεάς Δα(ε)ίρας, (δάειρα(δαήνται) ή γνώσεις (δαίειεν) η καίουσα (δαήρ) ή ανδραδέλφη) η οποία φαίνεται ότι ήταν χθονία θεότητα, παλαιά, εχθρική προς την Δήμητρα και την Κόρη, και γι΄αυτό η ιέρεια της Δήμητρας ούτε παρίστατο κατά την προς την Δάειρα θυσία , ούτε γευόταν από τα θύματα. Λέγεται από τον Παυσανία, θυγάτηρ του Ωκεανού, σύζυγος του Ερμή και μητέρα του επώνυμου της ιεράς πόλεως ήρωα Ελευσίνου ,και κατά τον Φερεκύδη, ήταν αδελφή της Στυγός. Κανένα ίχνος της λατρείας αυτής δεν βρέθηκε στις ανασκαφές, φαίνεται δε ότι ούτε οι αρχαίοι γνώριζαν πολλά γι΄αυτήν. εν τούτοις ετύχανε θυσιών και κατά τους χρόνους του Λυκούργου.
ΠΗΓΉ:
TA MΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ
Δημητρίου Ν.Γούδη
εκδόσεις ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
Πηγή...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου