Η προδοσία των Κολοκοτρωναίων στον ληνό της Δημητσάνας, 1η Φλεβάρη 1806

Ο ληνός των των Κολοκοτρωναίων βρίσκεται λίγα μέτρα πριν το μοναστήρι της Αιμυαλούς. Μέσα σ' αυτόν βρήκαν τραγικό θάνατο την 1η Φεβρουαρίου 1806, μια ομάδα κλεφτών με επικεφαλής τον Γιάννο Κολοκοτρώνη ή Ζορμπά, τον αδελφό του αρχηγού της επανάστασης.

Ληνός είναι ένα παραδοσιακό μονώροφο ή διώροφο κτίσμα και είχε κατασκευαστεί για να εξυπηρετεί την εποχιακή κατοίκηση των μικροκαλλιεργητών της περιοχής. Τότε που στα χωράφια ή στα αμπέλια δούλευαν ήλιο με ήλιο, μετά τη δουλειά, έμεναν σ' αυτόν που ήταν μια πλήρης κατοικία. Όμως χρησίμευε και σαν βοηθητικός εργαστηριακός χώρος. Αποθήκευαν τα σταφύλια, τα πατούσαν ή έκαναν πρόχειρο βρασμό του μούστου. Εκτός από τους μικροκαλλιεργητές και οι κτηνοτρόφοι χρησιμοποίησαν τους ληνούς.

Η παράδοση αναφέρει πως όταν ζήτησαν φαγητό και καταφύγιο στο μοναστήρι, επειδή τους κυνηγούσαν οι Τούρκοι, ο καλόγερος που κλάδευε το αμπέλι του προσποιήθηκε να τους φέρει φαγητό, αφού είχαν βρει καταφύγιο στο ληνό. Εκείνος όμως πηγαίνοντας στη Δημητσάνα τους «μαρτύρησε» στους Τούρκους φοβούμενος τις συνέπειες από τη βοήθεια που θα τους προσέφερε, κάτι που απαγορευόταν.

Οι Τούρκοι κατεδίωκαν τους Κλέφτες εκείνη την περίοδο με σκοπό την εξόντωσή τους.. Σε λίγο Τουρκικό απόσπασμα πήγε στην περιοχή, πολιόρκησε τους Κλέφτες χωρίς αποτέλεσμα. Οι Τούρκοι βλέποντας πως δεν είναι εύκολη η αντιμετώπιση των Κολοκοτρωναίων, ανάμειξαν θειάφι με κερί, φτιάχνοντάς το μικρές μπάλες, που εκσφενδόνιζαν αναμμένες στο ληνό προκαλώντας πυρκαϊά. Έτσι τους ανάγκασαν σε ηρωική έξοδο όπου βρήκαν τραγικό θάνατο.

Τα δυο κυπαρίσσια κοντά στο ληνό, με τις κομμένες κορυφές, θέλει ο λαός να συμβολίζουν τα δυο αδέρφια του Κολοκοτρώνη που σκοτώθηκαν εκεί. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, λέει η παράδοση, αγνάντευε το θάνατο των παλικαριών από το απέναντι βουνό, την Κλινίτσα, όπου σε ανάμνηση του γεγονότος έχει στηθεί ένας μεγάλος σταυρός. Η λαϊκή μούσα έγραψε γι αυτό το δημοτικό τραγούδι:

Καλόγερος εκλάδευε στης Αιμιαλούς τ’ αμπέλια
κι οι κλέφτες τον αγνάντευαν από ψηλή ραχούλα
από μακριά τον χαιρετάν κι από κοντά του λένε
Ψωμί κρασί καλόγερε να φάν τα παλικάρια
Κοπιάστε απάνου στο ληνό να κάμετε λημέρι
Τήρα καλά καλόγερε να μη μας μαρτυρήσεις
σου κόβει ο Γιώργης τα μαλλιά κι ο Γιάννης το κεφάλι
Και κείνος πείσμα το ‘βάλε, πολύ του ‘κακοφάνει
τους άφησε και ξένοιασαν και πάει στη Δημητσάνα
ευθύς ντελάλη έβαλε σε τρεις μεριές στη χώρα
Μεσ’ στο ληνό γιατάκιασα τους Κολοκοτρωναίους
μικροί μεγάλοι στ άρματα να πάμε για τους κλέφτες
Από μακριά τους έζωσαν κι από κοντά τους λένε
Εβγα Ζορμπά προσκύνησε μ’ όλη τη συντροφιά σου
να σου χαρίσω τη ζωή και σεν’ και τα παιδιά σου
Πως με περνάς Μπουλούμπαση, να βγώ να προσκυνήσω
που εγώ ‘μ’ ο Γιάννης ο Ζορμπάς κι αν σου βαστά ζυγώνεις
Δεν κόταγαν να πάν’ κοντά τους έτρωγε το φίδι
Μα όσα φτερά και πούπουλα έχει η μαύρη η κότα
τόσα ντουφέκια πέφτανε μες στου ληνού την πόρτα.
Ρίξαν φωτιά μες’ στο ληνό κουβάρια θειαφοκέρι
Πιάσαν οι κληματόβεργες κι ο Γιάννης τραγουδάει
Τώρα να δεις Μπουλούμπαση να ιδείς πως προσκυνάνε
δεν είναι μία δεν είναι δυό που σ έκαν’ άνω κάτω
που σ’ έκανα σαν το λαγό Μπουλούμπαση να τρέμεις
πολλές φορές τα γιόμισες πάλαι θα τα γιομίσεις
και το ντουφέκι τ άδειασε και κάνει ένα γιουρούσι
τρεις μπαταριές του ρίξανε και πέφτει λαβωμένος
και η φωτιά τον έζωσε και τ’ άρματα δεν πιάνουν
του ρίχνουν κι άλλη μπαταριά και μούγκριζε σα λύκος.
Αφήνω γεια συντρόφοι μου με φάγαν οι μουρτάτες
Ο Θοδωρής αγνάντευε ψηλά ‘πο την Κλεινίτσα
σήκω Φόρτο να φύγουμε στο Ζάκυνθο να πάμε
τι μας έζωσαν τα σκυλιά οι άπιστοι μουρτάτες.

Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης αναφέρει για τον αφορισμό της οικογένειάς του και των κλεφτών από την Εκκλησία:

«(...) Τὰ ἄλλα Ἑλληνικὰ στρατεύματα γράφονται καὶ πηγαίνουν εἰς τὴν Νεάπολη. Οἱ Τοῦρκοι βλέπουν αὐτὰ τὰ κινήματα καὶ γράφουν ἀναφορὰς εἰς τὸν Σουλτάνον, καὶ τοῦ ἐξηγοῦν τὰς ὑποψίας των. Ὁ Σουλτάνος λαμβάνει τὴν ἰδέαν νὰ κόψει τὸν λαόν. Ὁ Πατριάρχης κάμνει παρατηρήσεις καὶ λέγει: ''Τί πταίει ὁ λαός; Νὰ σκοτώσωμεν τοὺς πρωταιτίους, τοὺς κακούς''. Καὶ τὸν ἀντισκόβει. Ἡ ἀναφορὰ τῶν Τούρκων συμφωνεῖ μὲ τὰς πληροφορίας τοῦ Καμπινέτου τῆς Γαλλίας, ὅτι νὰ χαλάσουν τοὺς Καπεταναίους, τοὺς λεγομένους κλέφτας, καὶ τοὺς Καπεταναίους τῶν καραβιῶν, διατὶ μία ἡμέρα ἠμποροῦν νὰ κάμουν ἐπανάστασιν. Τότε κάμνει ἕνα φερμάνι ὁ Σουλτάνος νὰ σκοτώσουν τοὺς κλέφτας.

Ἀφοριστικὸ ἔρχεται τοῦ Πατριάρχου διὰ νὰ σηκωθεῖ ὅλος ὁ λαός, καὶ ἔτζι ἐκινήθηκεν ὅλη ἡ Πελοπόννησος, Τοῦρκοι καὶ Ρωμαῖοι, κατὰ τῶν Κολοκοτρωναίων. Τὸν Αὔγουστον ὑπῆγα εἰς Ζάκυνθον. Τὸν Σεπτέμβρη ἐβγῆκα ἔξω, καὶ Ἰανουάριον 1806 ἦλθε τὸ διάταγμα καὶ μᾶς ἐκυνήγησαν. Ὁ Πετιμεζᾶς, ὁ Γιαννιᾶς καὶ ὁ Ζαχαριᾶς ἦτον χαϊμένοι πρωτύτερα, καὶ εὑρέθηκα μὲ μόνον 150».

Ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας μας αποτελεί η στάση του Πατριαρχείου απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση. Και πολλοί θα πουν, με αφορμή τα παραπάνω, ότι η Εκκλησία ενήργησε προδοτικά, αφορίζοντας τους κλέφτες και τους Κολοκοτρωναίους. Ωστόσο, αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε, είναι ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν χωρισμένη σε μιλέτια, δηλαδή σε διοικητικές ενότητες ανάλογα με τη θρησκεία. Έτσι, το Πατριαρχείο ήταν υπεύθυνο για τον ορθόδοξο πληθυσμό, τόσο για τη φορολόγηση όσο και για τα όσα δικαιώματα είχαν οι ορθόδοξοι ως «ραγιάδες», ως υπήκοοι της Υψηλής Πύλης. Ο σουλτάνος, όπως φαίνεται στο απόσπασμα από τη διήγηση του Κολοκοτρώνη, ήθελε να «κόψει» τον λαό. «Τι φταίει ο λαός;», απάντησε ο Πατριάρχης, και θέλοντας να προστατέψει τον πολύ κόσμο, συμφώνησε να τιμωρηθούν οι κλέφτες, οι «κακοί», όπως λέει, και τα ταραχοποιά στοιχεία.

Η συζήτηση είναι πολύ μεγάλη και θα επανέλθουμε.

(ΠΗΓΕΣ: inarcadia.gr, Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη)

Γαλανιάδη Εύα

 

http://www.arcadiaportal.gr/news/i-prodosia-ton-kolokotronaion-ston-lino-tis-dimitsanas-1i-flevari-1806