Απίστευτες κατασκευές. Μόνο ένας λαός, που ζεί ελεύθερος, μπορεί να δημιουργήσει αυτά τα καλλιτεχνήματα.

Μόνο ένας λαός,που ζεί ελεύθερος, μπορεί να δημιουργήσει αυτά τα καλλιτεχνήματα.
Να αφήσει την φαντασία του να καλπάζει, να γίνει αξεπέραστος στην τέχνη του και να προσπαθούν οι άλλοι να τον μιμηθούν, φτιάχνοντας άχαρα αντίγραφα.
Από τα αρχαϊκά χρόνια, έως και τους Ελληνιστικούς χρόνους, έχουμε χαράκτες, που κεντούν πάνω σε πολύτιμους λίθους, αυτά τα απίθανα γλυπτά.
Απορίας άξιον είναι βέβαια, πώς βρέθηκαν όλα να εκτίθενται,σε μουσεία όλου του κόσμου.
Φαίνεται ότι το κλέψιμο, για τους απανταχού ...φίλους μας... ήταν συνήθεια, γιατί ξέρουν να τα δικαιολογούν και με πλάγιους τρόπους, όπως όταν βρέθηκα κάποτε, στο μουσείο της Βασιλείας, όπου ένας όροφος ήταν μόνο με Ελληνικά γλυπτά, σε όσα δεν είχαν κάποιο έντυπο για να δικαιολογήσουν την κατοχή του, έγραφαν ως δικαιολογία το πώς κάποιος δούκας τους το δώρησε, και τέτοια παρόμοια..... οι κλέφτες.
Απολαύστε τα.

ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΚΑΙ ΔΑΚΤΥΛΙΟΛΙΘΟΙ... Τα αριστουργήματα των Ελλήνων

 Η τέχνη της σφραγιδογλυφίας και της λιθογλυφίας μεταφυτεύτηκε από τη μινωική Κρήτη στην ηπειρωτική Ελλάδα στην εξελιγμένη της μορφή και μ' ένα ήδη πλούσιο θεματολόγιο.-  Η Ελληνική  σφραγιδογλυφία, περί την αρχαϊκή εποχή και μετά , το καμέο, το έγγλυφο καμέο ή intaglio.

Περίφημοι Έλληνες καλλιτέχνες τεχνουργοί όπως οι, Πάμφιλος , Επιμήνης, Δεξαμενός, Ερμότιμος, Απολλώνιος, Κάλλιππος, Πρώταρχος, Νείσος, Αθηναίος, Διοσκουρίδης, Ύλλος, Ηρόφιλος, δημιούργησαν εξαίσιους  διακοσμημένους σφραγιδίλιθους 

Σφραγιδόλιθος ονομάζεται συνήθως πολύτιμος λίθος μικρού σχήματος που φέρεται σε δακτυλίδι ή αυτόνομα ως σφραγίδα.Ο σφραγιδόλιθος φέρει κυρίως έγγλυφες, και σπάνια ανάγλυφες, παραστάσεις με σύμβολα ή γράμματα και χρησιμοποιούνταν για τη σφράγιση επιστολών ή διαταγμάτων.  Τέτοιοι σφραγιδόλιθοι βρίσκονται από τη πρότερη αρχαιότητα  και στην προϊστορική Ελλάδα, στη Μινωική και Μυκηναϊκή εποχή. Ένδειξη γραφής εμφανίζεται σε σφραγιδόλιθο της 6ης ή 5ης χιλιετίας π.Χ. που βρέθηκε στα Γιαννιτσά. Κατά τους κλασικούς χρόνους οι σφραγιδόλιθοι φέρονταν πλέον σε δακτυλίους (δακτυλίδια).

Μυκηναϊκός σφραγιδόλιθος από ίασπι του 1500 π.Χ. από την Πύλο. Διάμετρος 2,4 εκ.

 Οι Διακοσμημένοι σφραγιδίλιθοι όπως και τα καμέο είναι λοιπόν μία ανάγλυφη παράσταση σκαλισμένη σε πέτρα. Τα καμέο συνήθως οι γλυπτογράφοι, τα χάραζαν σε πέτρες που είχαν δύο στρώσεις υλικού. Η κάθε μία στρώση είχε διαφορετικό χρώμα. Η χάραξη γινόταν συνήθως στο πιο ανοιχτόχρωμο υλικό, ώστε από κάτω το πιο σκουρόχρωμο υλικό να εμφανίζεται σαν βάθος πεδίου.
Στα καμέο, η σκαλιστή παράσταση είναι ανάγλυφη, δηλαδή υπερυψωμένη. Αν η παράσταση είναι εσώγλυφη (σκαμμένη, βαθουλωμένη) τότε το αντικείμενο λέγεται έγγλυφο καμέο ή intaglio.
Η τεχνική του intaglio είναι πολύ αρχαιότερη και ανάγεται στην 2η χιλιετία π.Χ., σε σφραγιδόλιθους ή δακτυλιόλιθους, ενώ τα καμέο άρχισαν να κατασκευάζονται κατά τους Αλεξανδρινούς όπου τότε και  εκεί, στην Αλεξάνδρεια επινοήθηκαν και κατόπιν Ρωμαϊκούς χρόνους, οπότε και χαράχτηκαν αριστουργήματα σε λίθους. Μετά την Ρωμαϊκή εποχή η κατασκευή καμέο ατόνησε, για να αναγεννηθεί στην Αναγέννηση μαζί με την λιθογλυφία (γλυπτογραφία) γενικώς. Κατά τη διάρκεια αυτής της νεώτερης περιόδου πο καλλιτέχνες προτιμούσαν σαν υλικά τα όστρακα και τα κοράλλια για τη χάραξη των καμέο, και η τεχνική αυτή γνώρισε μεγάλη άνθιση στη Νάπολη της Ιταλίας.

Το περίφημο cameo “Gemma Augusta”, του Διοσκουρίδη , δηλαδή το κόσμημα του Αύγουστου. Αριστούργημα της μικρογλυπτικής, κατασκευάστηκε κατά παραγγελία του Καίσαρα Οκταβιανού Αύγουστου, από τον περίφημο λιθογλύφο της εποχής, τον Διοσκουρίδη, και εξυμνεί την δόξα του Καίσαρα. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε είναι όνυχας δύο στρώσεων, άσπρο – μαύρο. Βρίσκεται στο μουσείο της Βιέννης.

Το όνομα προέρχεται από το λατινικό cameus, που πιθανά αναφέρεται στην Ελληνική λέξη «κάματος». Ίσως όμως η λέξη να οφείλεται στο όνομα του περίφημου λιθοξόου του μεσαίωνα Ντομένικο Ντε Καμεϊ. Ωστόσο δεν γνωρίζουμε πως αποκαλούνταν από τους συγχρόνους του . Μεγάλες συλλογές από Ρωμαϊκά και Μεσαιωνικά καμέο, υπάρχουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, και στα μουσεία Βιέννης, Φλωρεντίας και Αγίας Πετρούπολης. Σήμερα η χειροποίητη χάραξη καμέο τείνει να εκλείψει, γιατί υπάρχουν μηχανήματα (που λέγονται Ultrasonjc Mill αλλά και CNC) που χαράζουν παραστάσεις σε λίθους. Φτηνές απομιμήσεις καμέο γίνονται με χυτά γυαλιά.

Εγχάρακτο  κόσμημα  σφραγιδόλιθος - έγγλυφο καμέο ή intaglio- με άγαλμα της Αθηνάς (το Παλλάδιο) -Ελληνικό  Κλασική Περίοδος  400-350 π.Χ.

Εγχάρακτο ωοειδές πέτρινο κόσμημα . Μήκος 20 εκ. . Διατρυπημένο για χορδές από την άνω πλευρική επιφάνεια   Μοτίβο προσανατολισμένο κάθετα. Ένα άγαλμα της ένοπλης Αθηνάς ( Παλλάδιο), που βλέπει εμπρός, κρατώντας ασπίδα με το δεξί χέρι, δόρυ με ανυψωμένο αριστερό χέρι, φορώντας χιτώνα και ιμάτιο και τριπλό λοφιοφόρο κράνος. Κοτσίδες μαλλιών, κάθε μία από τις οποίες είναι από μια σειρά σφαιριδίων, κρέμονται από το κράνος σε κάθε πλευρά του προσώπου. Κορδόνια με φούντα στο κάτω μέρος κρέμονται από το δόρυ και το εσωτερικό της ασπίδας. Διάταξη στην ασπίδα: τροχός. Το άγαλμα βρίσκεται σε στάση, με δεξί πόδι μπροστά από το αριστερό. Άγαλμα που βρίσκεται σε στρογγυλή βάση, με τα ελληνικά γράμματα «άλφα» και «δέλτα». Στο πεδίο δεξιά, το κρανίο ενός ταύρου βουκράνιον, (bucranium).

Στα καμέο, η σκαλιστή παράσταση είναι ανάγλυφη, δηλαδή υπερυψωμένη, εδώ έχουμε το αποτύπωμα 

Καφεκόκκινος χαλκηδόνιος λίθος -Ελληνικό -ύστερη αρχαϊκή περίοδος  510-500 π.Χ. Το μοτίβο προσανατολίζεται κάθετα. Η Αθηνά που φέρει δόρυ και ασπίδα περπατώντας προς τα αριστερά σε μια γραμμή εδάφους. Φοράει ένα κράνος , χιτώνα και ιμάτιο πάνω από τα δύο χέρια. Ορατό το λοφίο της περικεφαλαίας   από κάθε πλευρά του ιματίου ξεπηδούν τα  φίδια της ,το κεφάλι του φιδιού που αναδύεται στο πίσω μέρος του αριστερού χεριού της Αθηνάς και αντιπροσωπεύει την αιγίδα της.

Καμέο Cameo με την θεά Αθηνά- Ελληνο-Ρωμαϊκή -Αρχή Ρεπουμπλικανικής ή Πρώιμη  Περίοδος του Αυγούστου (Οκταβιανού ) ,τέλη 1ου αι. π.Χ.-

Ωοειδές γαλαζοπράσινο θραύσμα από (Cameo) Καμέο. Το άνω μισό της θεάς Αθηνάς,(Παλλάδιον) που βλέπει μπροστά με το κεφάλι στα τρία τέταρτα προς τα δεξιά, έτοιμο να χτυπήσει με ένα δόρυ και ανασηκώνει την ασπίδα που φέρει αιγίδα. Φοράει χιτώνα και ένα κορινθιακό κράνος. Μόνο το άνω μισό διατηρείται. Αποστειρωμένη κοκκιώδης και ιριδίζουσα επιφάνεια.

Καμέο Cameo με την Αφροδίτη και τον Έρωτα- Ελληνικό -Ελληνιστική Περίοδος 2ος αιώνας π.Χ. Σαρδόνυχας (Sardonyx), λευκό σε καφέ, τοποθετημένο σε Μικρασιατικό χρυσό δαχτυλίδι .Παριστά  την θεά Αφροδίτη και τον Έρωτα. Γράφει  στα ελληνικά: ΠΡΩΤΑΡΧΟΣ ΕΠΟΙΗ, ....'Ο Πρώταρχος το έκανε'.

 Άρτεμης  σφραγιδογλύφημα από Αμέθυστο - Ημερομηνία: Δεύτερο μισό του 1ου αιώνα π.Χ. Καλλιτέχνης: Από τον Έλληνα χαράκτη Απολλώνιο . Προέλευση: Νάπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο  (Museo archeologico nazionale di Napoli)

Θέματα των κοσμημάτων σφραγιδόλιθων 

Οι περισσότεροι είναι αμυγδαλόσχημοι και φακόσχημοι, χωρίς να λείπουν και άλλα σχήματα, όπως οι πρισματικές και οι δισκοειδείς σφραγίδες, οι σκαραβαίοι ψευδοσκαραβαίοι κ.λπ. Έχουν βρεθεί σε διάφορα χρώματα, όπως πράσινο, καστανό, τεφρό, λευκό και είναι σμιλεμένοι σε στεατίτη. Ο μαλακός αυτός λίθος επέτρεπε την κατεργασία του με απλές μεταλλικές λεπίδες ή κοπίδια με μύτες διαφόρων σχημάτων αντί του τροχού και του τρυπανιού, που χρησιμοποιούσαν οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι, αλλά και όσοι σφραγιδογλύφες, στους αιώνες που ακολούθησαν, δούλευαν ημιπολύτιμους σκληρούς λίθους.Είναι πάντα διάτρητοι για να φοριούνται, περασμένοι σε χορδή, κορδόνι, στο λαιμό ή τον καρπό ή και για να δεθούν σε δαχτυλίδι. Καθώς κανένας σχεδόν νησιωτικός σφραγιδόλιθος δεν έχει βρεθεί με άλλα ευρήματα, η χρονολόγησή τους γίνεται συγκρίνοντας τον τρόπο επεξεργασίας τους, καθώς και τεχνοτροπικά στοιχεία στη σύγχρονή τους κεραμική και μικροτεχνία.
Το θεματολόγιο θυμίζει κυρίως αυτό των προϊστορικών και περιλαμβάνει παραστάσεις ζώων και τεράτων, όπως είναι τα λιοντάρια, τα άλογα (συνήθως φτερωτά), τα ελάφια, οι αίγαγροι, οι ταύροι, τα δελφίνια, πουλιά που πετούν, οι σκορπιοί, οι σφίγγες και οι χίμαιρες, σε ρυθμικές συνθέσεις.
Επίσης, δεν λείπουν τα μυθολογικά θέματα, όπως η αυτοκτονία του Αίαντα, ο Προμηθέας, ο Μινώταυρος και ο Κένταυρος, που απεικονίζονται σε στάσεις οι οποίες δείχνουν συνήθως κίνηση, καταλαμβάνουν όλη τη σφραγιστική επιφάνεια, στους δε πρωιμότερους, όπου υπάρχει κενό, χαράσσονται παραπληρωματικά κοσμήματα.

Πρόκειται για ένα αρχαίο ελληνικό  βαθυτυπικό intaglio που απεικονίζει ένα εξαιρετικά φτιαγμένο γλυπτό καβούρι,  χρονολογείται στον 3ο - 4ο αιώνα π.Χ. Το έμβλημα κόβεται από ένα πολύχρωμο πολύτιμο λίθο κρυστάλλου, καθιστώντας έτσι δύσκολη την αποτύπωση της αληθινής ομορφιάς και δεξιοτήτων που εμπλέκονται στο σχεδιασμό. Εδώ έχουμε  μια εντύπωση για να να  δοθεί μια ιδέα για την ποιότητα αυτού του πρώιμου κομμάτι της γλυπτικής τέχνης.Ο καλλιτέχνης που έφτιαξε αυτό το στολίδι, πέρασε πολύ καιρό μελετώντας τα καβούρια, για να συλλάβει ένα πλάσμα με τέτοια λεπτομέρεια. Αν κοιτάξετε προσεκτικά, έχει κόψει τα μικροσκοπικά φτερά γύρω από κάθε ένα από τα πόδια του καβουριού - κάτι που δεν εμφανίζεται στην πρώτη εντύπωση, αλλά θα μπορούσε να εκτιμηθεί από τον ιδιοκτήτη του δακτυλιδιού . Το καβούρι θα μπορούσε να είχε αστρολογική σημασία- Καρκίνος ή μια σχέση με τον Ποσειδώνα (θεός της θάλασσας) - ή μάλιστα για να δείξει ότι ο ιδιοκτήτης ήταν έμπορος καβουριών !!! Τέτοιες ακρότητες και λεπτομέρειές  που απεικονίζουν τη φύση ήταν στη μόδα κατά την Ελληνιστική περίοδο, όταν η εκτίμηση της φυσικής ομορφιάς ήταν ήδη και στην ανθρώπινη μορφή

Όλες οι όψεις και το αποτύπωμα του σφραγιστικού λίθου 

Μύθος και θεότητα

Οι σκηνές δράσης είναι σπάνιες ίσως στα θέματα εδώ  εκτός από τις περιπτώσεις όπου η ιστορία μπορεί να λεχθεί σε δύο «λέξεις ». Υπάρχουν αρκετές μελέτες μεμονωμένων θεών, οι οποίες είτε αντιπροσωπεύουν νοητικές θεότητες με σημασία για τον φέροντα είτε μερικές φορές για αφοσίωση.

Μπλε χαλκηδόνιος λίθος  Η Νίκη (Nike) στήνει   Τρόπαιον. Πρωταρχική εργασία του 4ου αιώνα, π.Χ.  Λονδίνο, Walters Νο. 601. 33mm. Αριθ. GGFR. 590.

Κόκκινος και άσπρος ίασπις από την Ελλάδα. Η Δανάη στέκεται δίπλα στο κρεβάτι της, κρατώντας το φόρεμά της για να πιάσει τη χρυσή βροχή που έστειλε ο Δίας για να την γονιμοποιήσει . Πρώιμη κλασική εποχή .-Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. 17mm. Αριθ. GGFR. 449.

Κορνεόλη ή Καρνεόλη - Carnelian ή Σάρδιος λίθος . Ένας νεαρός Ηρακλής, φορώντας λεοντή στο κεφάλι ,όπου το υπόλοιπο του δέρματος του λιονταριού κρέμεται από το χέρι του, κρατά ένα αρθρωτό τόξο και κλίνει ,γέρνει στο ρόπαλο του.-Ιδιωτική συλλογή. 20mm.

[Η Κορνεόλη ή Καρνεόλη πήρε το όνομά της από τη λατινική λέξη ‘’caro’’ που σημαίνει σάρκα κι αυτό λόγω τού ότι το χρώμα της ομοιάζει με το χρώμα τής σάρκας. Οι αρχαίοι έλληνες τον ονόμαζαν Σάρδιο Λίθο επειδή τον προμηθεύονταν από την πόλη Σάρδεις, τής Λυδίας στην Μικρά Ασία. Ο Θεόφραστος τον ονομάζει ‘’Σαρδλίνο’’ ενώ ο Επιφάνειος τον περιγράφει ‘’Σάρδιος ο Βαβυλώνιος, πορφυρωπός και αιματοειδής’’.]

Διάλογος Στεφάνου τοῦ Μελάνου

Ανοιχτός γαλάζιος χαλκηδόνιος λίθος  .Ο Πάν που κάθεται πάνω σε βράχους όπου παίζει δίαυλο . Ένα από τα πιό πρόωρα σφραγιδολιθικά με  πολύτιμους λίθους.Ιδιωτική συλλογή. 20mm. -Το όνομα, χαλκηδόνιος λίθος προέρχεται πιθανότατα από την πόλη της Χαλκηδόνας στη Μικρά Ασία .  Η ελληνική λέξη khalkedon (χαλκιδών) εμφανίζεται επίσης στο Βιβλίο της Αποκάλυψης

Σφραγιστικό κόσμημα με τον Διομήδη που φέρει το Παλλάδιο -  Ελληνικό -  Κλασική περίοδος, αρχές 4ου αι. π.Χ.- MFA Boston

Ελληνικό σφραγιστικό κόσμημα , καφεκίτρινος χαλκηδόνιος λίθος - Κλασική περίοδος 5ος προς 4 ο αιώνα π.Χ. Από τους Christie’s

Ελληνικό σφραγιστικό κόσμημα , χαλκηδόνιος λίθος, ο Πήγασος -Κλασική περίοδος 5ος προς 4ο αιώνα π.Χ. - από το  MFA Boston

Σφραγιστικό  κόσμημα από χαλκηδόνιο λίθο με δύο ορτύκια  - Ελληνικό, τέλη 5ου έως αρχές 4ου αι.  π.Χ. | Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη

Αιματίτης λίθος   Η Μούσα Τερψιχόρη θεά της μουσικής και του χορού . Ελληνικό κατά την ρωμαϊκή περίοδο, 1ος αιώνας - 2ος αιώνας. Αναγράφει περιμετρικά το όνομα της στα ελληνικά  [... ΤΕΡΨΙ  ΧΡΗ...] Αρχαία συλλογή Kemish, Καλιφόρνια, πριν από το 1975. Μια παρόμοια  διατηρείται στο μουσείο Alfred-Danicourt στην Peronne (Somme).

[ΑΙΜΑΤΙΤΗΣ  - ΧΡΩΜΑ: Μαύρο, ασημί, ασημοκόκκινο. Προέρχεται από τη λέξη «αίμα». Στο παρελθόν τον μπέρδευαν με την Αιματόπετρα και υπάρχει σύγχυση σε πολλά αρχαία κείμενα.Ο Πλίνιος αναφέρει τον Αζχαλία ένα σοφό της αυλής του Ποντίου Βασιλιά Μιθριδάτη, ο οποίος πίστευε ότι ο Αιματίτης είχε την ιδιότητα να εξασφαλίζει στον κάτοχο του την ευνοϊκή έκβαση στις νομικές του υποθέσεις και στις δοσοληψίες με τους ανωτέρους τους. Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν τον Αιματίτη ως τον κατεξοχήν λίθο του Άρη, και οι στρατιώτες πίστευαν πως αν τον έτριβαν πάνω στο κορμί τους θα γινόταν άτρωτοι κατά τη διάρκεια της μάχης. Πριν 2,2 δις χρόνια αναμείχθηκαν Αιματίτης και Ίασπις και έδωσαν το Μάτι Τίγρης και το Μάτι Ταύρου.]

Ο Δεξαμενός από την Χίο

Ο Δεξαμενός, δημιούργησε έργα περί το .450 - 425 π.Χ. 

Κόκκινος και κίτρινος ίασπις από την  Αττική. Το κεφάλι του πορτρέτου ενός άνδρα. Υπογραφή ΔΕΞΑΜΕΝΟΣ ΕΠΟΙΕ Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης, από το Καρά(;) της Αττικής. 22-20mm. Αριθ. GGFR. 466

Ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους Ἕλληνες σφραγιδογλύφους, ἀλλὰ και ένας ἀπὸ τοὺς κορυφαίους καλλιτέχνες τῆς Kλασικῆς περίοδου, εἶναι ὁ Δεξαμενός (περ. 450- 420 π.Χ.). τέσσερις ἐνυπόγραφοι λίθοι του σώζονται: δύο ἀπεικονίζουν ἐρωδιούς, ἕνας μία οἰκοδέσποινα μὲ τὴ θεραπαινίδα της καὶ ἕνας φέρει τὴ σπουδὴ μίας ἀνδρικῆς κεφαλῆς. Ἡ ὑπογραφὴ τοῦ καλλιτέχνη εμφανίζεται πότε ὡς «ΔEΞAMENOΣ EΠOIE» (=ὁ Δεξαμενὸς μὲ ἔφτιαξε), πότε περιορίζεται στο ὄνομά του, ἐνῶ μία φορὰ προσδιορίζεται καὶ ἡ ἐθνική του καταγωγή, ἀπὸ τὸ νησὶ τῆς Χίου.Υπάρχει και ένα χωρίς υπογραφή του.

Σφραγιδόλιθος από ζαφιρίνη Χαραγμένο  περ. 430 π.Χ.. Μια καθιστή σε Δίφρο (Δίφρος είδος αρχαιοελληνικού  σκαμνιού ) γυναίκα που παρακολουθεί τον εαυτό της στον καθρέφτη τον οποίο κρατά μια υπηρέτρια και η οποία κρατά και στέφανον ετοιμάζοντας να το δώσει  στην Μίκα που όπως αναφέρει η επιγραφή είναι το όνομα της αρχόντισσας ΜΗΚΗΣ και το όνομα του χαράκτη του (Δεξαμενός).  Cambridge, Μουσείο Fitzwilliam. 21mm.

Ὁ λίθος μὲ τὴ γυναικεία μορφὴ φέρει ἐπιγραφὴ μὲ τὸ ὄνομά της, Mίκα (στὴ γενική, καὶ στὴν Ἰωνικὴ διάλεκτο: MIKHΣ). Πρόκειται, ἴσως, γιὰ τὴν ἰδιοκτήτρια τοῦ λίθου. Δύο ἀπὸ τοὺς λίθους εἶναι κοκκινωποὶ ἰάσπιδες, οἱ ἄλλοι δύο γαλαζωποὶ χαλκηδόνιοι, ποικιλία ἰδιαίτερα δημοφιλὴς κατὰ τὴν Kλασικὴ περίοδο.

Ὁ τόπος εὐρέσεως τῶν δύο λίθων μὲ τοὺς ἐρωδιούς, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τάφους στὴν περιοχὴ τῆς Kριμαίας, ἀλλὰ καὶ ἡ ἐπιμονὴ τοῦ καλλιτέχνη νὰ δηλώσῃ τὴν καταγωγή του, ἔστω σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ σωζόμενα ἔργα του, φαίνεται νὰ ἐπιβεβαιώνουν τὴν ὑπόθεση ὅτι ὁ Δεξαμενὸς ἔζησε καὶ ἐργάστηκε μακριᾶ ἀπὸ τὴ γενέτειρά του. Ἡ τέχνη του, ὅμως, καὶ ἡ γραφή του, ἰδίως τὸ «X», μᾶς δείχνουν ὅτι μεγάλωσε καὶ ἔμαθε τὴν τέχνη του, στὴ Xίο.

Μπλε χαλκιδόνιος λίθος στο σφραγιστικό αυτό δακτυλίδι , από το Κερτς (Κριμαία). Ένας ιπτάμενος ερωδιός με την υπογραφή του Δεξαμενού -ΔΕΞΑΜΕΝΟΣ ΕΠΟΙΕ ΧΙΟΣ  - Αγία Πετρούπολη. 20mm. Αριθ. GGFR. 468.

Ἡ εδραίωση κοινῆς τεχνοτροπίας καὶ θεματογραφίας κατὰ τὴν Kλασικὴ ἐποχή, καὶ ἡ ἰδιαίτερη ἐμβέλειά τους, μᾶς ἐμποδίζει νὰ διακρίνουμε ἐπί μέρους ἐργαστήρια στὴν ἑλληνική σφραγιδογλυφία τῆς περιόδου. Tὰ ἀσφαλῆ στοιχεῖα (ὅπως ἡ μοναδικὴ ὑπογραφὴ τοῦ Δεξαμενοῦ, μὲ δήλωση τῆς ἐθνικῆς καταγωγῆς του) εἶναι σπάνια. Λίγοι εἶναι καὶ οἱ λίθοι ποὺ μποροῦν, βάσει τοῦ τόπου εὔρεσῆς τους, νὰ ἀποδοθούν στὴν καλλιτεχνικὴ παραγωγὴ τῆς Ἀνατολικῆς Ἑλλάδος.

Ποικιλόχρωμος ίασπις από την ελληνική πόλη Φαναγόρια (χερσόνησος Ταμάν). Σκηνή προθέρμανσης του ερωδιού και η σύλληψη μιας ακρίδας και ενός ιχθύ με το πόδι του, για τροφή Υπογράφηκε από τον Δεξαμενό.-  Αγία Πετρούπολη. 20mm. Αριθ. GGFR. 469.as

Γενικὰ τὸ ἐπίκεντρο βρίσκεται πιὰ στὴ Δύση, στὶς ἑλληνικὲς πόλεις τῆς Mεγάλης Ἑλλάδος, ὅπου τὸν τόνο δίνει ἡ ἄνθηση τῆς νομισματικῆς τέχνης. Στὴν Kάτω Ἰταλία καὶ τὴ Σικελία, Ἕλληνες χαράκτες δημιουργοῦν σημαντικὰ ἔργα τῆς ἑλληνικῆς σφραγιστικῆς τέχνης, τόσο σὲ πολύτιμους λίθους, ὅσο καὶ μετάλλινα δακτυλίδια καὶ νομίσματα.

Στὸν Δεξαμενὸ ἀποδίδεται ἡ χάραξη περισσοτέρων πολύτιμων λίθων λόγω τοῦ ὕφους καὶ τῶν λεπτομερειῶν ποὺ διαθέτει ἡ χάραξή τους. Στὴν παραπάνω εἰκόνα, βλέπουμε σκαραβαῖο ἀπὸ ὀρυκτὸ κρύσταλλο, ποὺ ἀπεικονίζει γυναίκα νὰ παίζει ἄρπα (τοξοειδὲς τρίγωνον). Εἶναι 32 χιλιοστὰ καὶ ἀποδίδεται στὸν Δεξαμενό. Βρίσκεται στὸ The Walters Art Museum τοῦ Λονδίνου.

Γυναίκες

Αν και τα ηρωικά θέματα δεν ξεχνιούνται , ο νέος ρόλος των πολύτιμων λίθων ως κοσμημάτων, χωρίς αμφιβολία συνήθως φοριούνται από τις γυναίκες, ενθαρρύνει πολλά νέα θέματα που απεικονίζουν γυμνές ή σχεδόν γυμνές γυναίκες, τους τύπους Αφροδίτης που μπορεί να κολακεύουν τον φέροντα.

Μπλε χαλκηδόνιος λίθος  σφραγιστικό ανάγλυφο. Μια γυμνή γυναίκα προσπαθεί να φορέσει το φόρεμά της. Οξφόρδη, Μουσείο Ashmolean 1892.1486, από τη Spezia.(Η Λα Σπέτσια είναι πόλη της βόρειας Ιταλίας, στην περιφέρεια της Λιγουρίας)  23mm. Αριθ. GGFR. 550.

Cornelian ή Σάρδιος λίθος. Μια γυμνή γυναίκα γονατιστή με τα χέρια περασμένα  πάνω από το στήθος της.- Ιδιωτική συλλογή. Πιθανώς δυτική ελληνική κατασκευή . 17x13x9mm. Δακτύλιος 20x23mm.

Χαλκηδόνιος λίθος -Μια γυμνή νύμφη παίζει με τον ερωδιό, ένα ιπτάμενο φτερωτό μυρμήγκι πάνω από αυτό το δρώμενο . Λονδίνο, Walters  Νο 531. 21mm. Αριθ. GGFR. 482

Ελληνικό - Κλασική περίοδος , στα μέσα του 5ου έως μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Σφραγιδόλιθος από Κορνεόλη ή Καρνεόλη -Carnelian ή Σάρδιος λίθος, με τον Ήρωα Θησέα σε πάλη με θηλυκό κάπρο .Τοποθετημένο σε μοντέρνο χρυσό πλαίσιο. Το μοτίβο κόπηκε στην κυρτή πλευρά του σκαραβαίου. Το μοτίβο προσανατολίζεται κάθετα. Θησέας , γυμνός σε πάλη με κάπρο Το καπέλο του ένας πέτασος  κρέμεται στο πίσω μέρος του λαιμού του. Το αριστερό του πόδι είναι στο έδαφος, ενώ πιέζει το δεξί του γόνατο στην πλάτη του κάπρου

Των ζώων
Υπάρχει ένα πλούσιο ρεπερτόριο κατοικίδιων και άγριων ζώων σε κλασικούς πολύτιμους λίθους, πιθανότατα κυρίως για διακοσμητικούς σκοπούς.

Πολύχρωμος λίθος . Μια ακρίδα σε ένα κλαδί απογυμνωμένο από φύλλωμα. Υπάρχει μια πλούσια ποικιλία ζωής των εντόμων που εμφανίζεται στους πολύτιμους λίθους τον 5ο αιώνα. Ιδιωτική συλλογή. 21mm.  Παρόμοια με το Λονδίνο, Walters, Νο. 512. 19mm. Αριθ. GGFR. 502

Διαφανής καφέ Χαλκηδόνιος λίθος  με κίτρινο ίασπη. παριστά ένα δελφίνι Ελληνικό, Κλασική περίοδος, 450-400 π.Χ

Ελληνικό,σφραγιστικό κόσμημα .Κλασική περίοδος τέλη 5ου - αρχές 4ου αι. π.Χ.-Διαφανές κίτρινο με αδιαφανή πορτοκαλί κηλίδες και ραβδώσεις λίθος . Το μοτίβο προσανατολίζεται οριζόντια. Γυμνό θηλυκό αιλουροειδές με κεκλιμένη κεφαλή, ανοιχτό στόμα και γλώσσα έξω.οι άνω κυνόδοντες είναι επίσης ορατοί . Τα μάτια υποδεικνύονται με σφαιρίδια 

Χαλκηδόνιος λίθος (Το αποτύπωμά του ) από τη Μεσσηνία. Ένα άλογο με χαλαρά ηνία. Καταγεγραμμένο ποτά . Το κομψό σκιασμένο περίγραμμα και η γείωση του με το έδαφος είναι μια αρχαϊκή υφή. Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. 20mm. Αριθ. GGFR. 473.

Λίθος κρυστάλλου . Ένα λιοντάρι επιτίθεται σε ένα ελάφι, με ένα διακοσμημένο σκαλιστό περίγραμμα . Λονδίνο, Walters όχι. 538. 20 mm. Αριθ. GGFR. 507

 Αχαλίνωτος τράγος ή αίγαγρος σε επιθετική στάση , με ένα διακοσμημένο σκάλισμα στο  περιγραμμα. - Ιδιωτική συλλογή. 22mm

Καπνάς αχάτης -. Ένας βάτραχος με τα πόδια που εμφανίζονται - όπως φαίνεται από πάνω, με ένα διακοσμημένο περιγραμμα. - London, ΒΜ 65.7-12.114. 12mm. Richter, GGE όχι. 471.

[Ο Καπνάς έχει ονομαστεί έτσι από το φαινόμενο καπνού που εμφανίζεται στο εσωτερικό του και οφείλεται στην παρουσία ελευθέρων ιόντων πυριτίου.]

Είδος -Δρώμενα 

Εκτός από τις σπουδές της γυναίκας, υπήρξαν και οι γενικές μελέτες, οι οποίες παρουσιάζουν ένα ελληνιστικό ενδιαφέρον, ανήκουν κυρίως στον 4ο αιώνα.

Αχάτης λίθος σφραγιστικό σε σχήμα βαρελιού. Ένας νεαρός πυγμάχος ρυθμίζει τους ιμάντες στον καρπό του. Καταλογίστηκε στον Δεξαμενό, για τη μορφή του κεφαλιού. Λονδίνο, Walters Νο. 562. 22mm. Αριθ. GGFR. 516.

[Αχάτης - Κατά τον Θεόφραστο, οι Έλληνες έδωσαν το όνομα σε αυτό το ορυκτό, από τον ποταμό Αχάτη (σήμερα ονομάζεται Drilio) τής Σικελίας, όπου τον εύρισκαν]

Χαλκηδόνιος λίθος  .Σφραγιστικό παρουσιάζει  πολεμικό πλοίο με οπλίτες να  στέκονται στο κατάστρωμα. Λονδίνο, Walters όχι. 491. 30mm. Αριθ. GGFR. 953

Ένα Intaglio.-Χαλκηδόνιος λίθος  Το Πολεμικό Ναυτικό των Ελλήνων , 4ος αι. π.Χ. Αρχαία Ελλάδα Από το Κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ: Ψηφιακή Συλλογή

Αρχαϊκός 525-500 π.Χ.- Ελληνικό- Χαλκηδόνιος λίθος-πολύτιμος λίθος με χαραγμένο  ένα πλοίο με κυβερνήτη, κωπηλάτες και πολεμιστές. - Διαστάσεις:πλάτος 1 3/16 ίντσες (3 cm)

Σφραγιστικό από Χαλκηδόνιο λίθο  . Ένα άρμα δύο αλόγων, όπως παρουσιάζονται για έναν αγώνα. Ελληνικό, Κλασσική περίοδος, τέλη 5ου-αρχές 4ου αι. π.Χ.- Βοστόνη, Μουσείο Καλών Τεχνών. 25mm. Αριθ. GGFR. 561

Χαλκηδόνιος λίθος από την Αχαΐα. (Το αποτύπωμά του ) Μια γυναίκα που γράφει σε πίνακα κεριού . Λονδίνο, Walters Νο. 533. 32 mm. Αριθ. GGFR. 632.

Ύστερη αρχαϊκή περίοδος Ελληνικό. Cornelian - Σάρδιος λίθος. Ένας σάτυρος γονατίζει για να τοξεύσει με  το τόξο του . ένας κάνθαρος  βρίσκεται  μπροστά του ένδειξη Διονυσιακής παρουσίας ή στοιχείου . Ένας πολεμιστής σάτυρος είναι σπάνιος, αλλά ξέρουμε ότι αγωνίζονται δίπλα στον Διόνυσο ενάντια στους Γίγαντες. Baltimore 42.461. 17mm. AGGems Νο.

Ωοειδές σφραγιστικό κόσμημα  με  Σιληνό να κρατάει ένα ασκό οίνου  Cornelian  - Σάρδιος λίθος  - Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη

Σκάλισμα.Ένας σφραγιστικός λίθος - Intaglio -Ελληνικό, Ύστερη Κλασική περίοδος, τέλη 5ου-αρχές 4ου αι. Π.Χ. Με τρύπημα για χορδές (οριζόντια). Το δρώμενο  προσανατολίζεται οριζόντια. Μια γυναίκα, καθισμένη σε ένα προστατευμένο με μαξιλάρι κρεβάτι, έχει έρθει σε συνουσία με έναν άνδρα ,τον εταίρο της . Το πρόσωπό και τα πόδια της φαίνονται σε προφίλ, ενώ ο κορμός της στρίβει προς τον θεατή σε μια οπτική γωνία μεταξύ τριών τετάρτων και μετωπιαία. Η γυναίκα φοράει ένα περιδέραιο με γλυφές, ένα βραχιόλι στο δεξί της χέρι, σκουλαρίκια και λεπτές παντόφλες. Τα μαλλιά της είναι δεμένα σε ένα μαντήλι, με μερικές μπούκλες μαλλιών να διαφεύγουν στο μέτωπο και στο στέμμα της από κορδέλα . Έχει μακρά μύτη και βαρύ πηγούνι. Αν και κάθεται σε ένα κρεβάτι, κρατά τον κορμό της μακριά από το κρεβάτι με τα χέρια της. μπορεί να στηρίζεται στον αριστερό αγκώνα της σε ένα από τα δύο μαξιλάρια / μαξιλάρια ορατά στο αριστερό άκρο του κρεβατιού. Ο σύντροφός της στέκεται μπροστά από το κρεβάτι και αρπάζει τα ανυψωμένα πόδια της στα γόνατα. Είναι γενειοφόρος και έχει κοντά μαλλιά με μικρές ραβδώσεις. Όπως και η γυναίκα, το πρόσωπό του αποδίδεται σε προφίλ, ενώ το σώμα του φαίνεται σε τρισδιάστατη όψη από την πλάτη. Μόνο ένα σκέλος του κρεβατιού είναι ορατό στα αριστερά, ο καλλιτέχνης παραλείπει το πίσω αριστερό πόδι. το δεξί πόδι (τα πόδια) λείπει λόγω ενός μεγάλου μέρους που κόπηκε. Και οι δύομορφές έχουν το βλέμμα στραμμένο προς τα κάτω. Σημαντικό κομμάτι λείπει  γύρω από τη σωστή οριζόντια διάτρηση. Από το  Μουσείο Καλών Τεχνών -  Βοστώνη

Αρχαϊκή εποχή -3ο τρίμηνο του 6ου αι. π.Χ. Ελληνικό  σφραγιστικό κόσμημα - Σάρδιος λίθος

Ύστερη Αρχαϊκή περίοδος περί των αρχών 5ου αι. π.Χ.  Ελληνικό  - Κορνεόλη ή Καρνεόλη -Carnelian ή Σάρδιος λίθος .

Σφραγιδόλιθος με ένα χαριτωμένο ελάφι χαραγμένο σε ορεία  κρύσταλλο δηλαδή χαλαζία ,ελληνικό έργο  με χρονολόγηση το 420 έως 400 π.Χ.

Νέος  που καθαρίζει το πόδι του με μια στλεγγίδα, έργο που αποδόθηκε στον Επιμήνη (Epimenes)  φιλοτεχνήθηκε περίπου  το 500 π.Χ. και ο οποίος εργάστηκε στις Κυκλάδες  Έχουμε 4 ενυπόγραφα σφραγιστικά κοσμήματα του και οι πολύτιμοι λίθοι του βρίσκονται στο Μουσείο Getty-  Οψιδιανός λίθος τοποθετημένος σε ένα σύγχρονο χρυσό δαχτυλίδι.

Ωοειδές  σφραγιστικό κόσμημα Κορνεόλη ή Καρνεόλη -Carnelian ή Σάρδιος λίθος  με την Υγεία να ταΐζει όφι  Η θεά θα κρατούσε με το δεξί χέρι το φίδι το οποίο θα τυλιγόταν γύρω από τον βραχίονά της ενώ με το αριστερό φιάλη προς την οποία θα έτεινε το φίδι. Ο συγκεκριμένος τύπος απόδοσης της Υγείας ήταν πολύ διαδεδομένος-Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη

Ο κυκλαδίτης Επιμήνης 
Οι σφραγιδόλιθοι, τα μικρά αυτά κομμάτια ανεκτίμητης αξίας της αρχαιότητας, οι οποίοι συχνά δένονταν σε δαχτυλίδια, έχουν απασχολήσει εδώ και δεκαετίες τους αρχαιολόγους. Οι λόγοι είναι απλοί όσο και σημαντικοί: Διασώζονται κατά χιλιάδες, ενώ η μοναδική αισθητική τους έχει αναγάγει πολλούς σε αριστουργήματα.

Χαραγμένος σφραγιδόλιθος  Αποδίδεται στον Επιμήνη (Ελληνικό, περίπου 500 π.Χ.). Κυκλάδες, Ελλάδα.  Σάρδιος λίθος; 1,6 x 1 x 0,8 cm (5/8 x 3/8 x 5/16 in.). 81.ΑΝ.76.22

Ελληνικό,  σφραγιδόλιθος του 500 π.Χ. έργο που αποδόθηκε στον Επιμήνη (Epimenes) με έναν τοξότη να δοκιμάζει το βέλος του- from The Met- Ν.Υόρκη

Ελληνικό - Σφραγιδόλιθος του 500 π.Χ. έργο που αποδόθηκε στον Επιμήνη (Epimenes) με έναν τοξότη να ετοιμάζεται να ρίξει το βέλος του  Museum of Fine Arts, Boston

Ένας γυμνός νέος ιππεύς και ένα άλογο.Ελληνικό  Σφραγιδόλιθος : Ύστερη αρχαϊκή περίοδος , περίπου 500 π.Χ.Αναφέρει  ΕΠΙΜΗΝΕΣ ΕΠΩΙΕ   'Ο Επιμήνης (με) εποίησε ' Museum of Fine Arts, Boston.

ΕΡΜΟΤΙΜΟ ΕΜΙ

Ο Σφραγιστικός λίθος χαλκηδόνιος από τη Δημητσάνα (Αρκαδία).του Ερμότιμου , με ένα αιγοπρόβατο -Ελληνικό, ύστερη αρχαϊκή ή πρώιμη κλασική περίοδος, 500-450 π.Χ. αναφέρει  ΕΡΜΟΤΙΜΟ ΕΜΙ  «Είμαι από τον Ερμότιμο». Boston 27.689, LHG όχι. 35bis. 16mm. AGGems όχι. 516. - MFA Boston

Ωοειδές  σφραγιστικό κόσμημα  από Κορνεόλη -Σάρδιο λίθο- Ταύρος ημικλινής - Ελλάδα, 6ος αιώνας π.Χ.

Χαλκηδόνιος  κίτρινος ίασπις. Τρυπημένος  για χορδές (οριζόντια). Το μοτίβο προσανατολίζεται κάθετα. Ο Απόλλων, αριστερά, γυμνός και σε μια μερική γραμμή εδάφους, κινείται προς ένα τρίποδο και εκτείνει το δεξί του χέρι πάνω από έναν από τους δακτυλίους. κρατάει ένα τόξο στο αριστερό (δεξί σε αυτή την μορφή )του χέρι. Το τρίποδο έχει τα πόδια του λιονταριού, ένα καμπύλο χείλος, ενισχυτικές ζώνες γύρω από τα πόδια και τρεις κυκλικές λαβές. Βρίσκεται στο δικό του δάπεδο .Ελληνικό, Πρώιμη Κλασική Περίοδος, 480-450 π.Χ.

Σκάλισμα. Διατρυπημένο (οριζόντια).  Ο Αχιλλέας, στα δεξιά, προχωράει με το αριστερό του πόδι στον δεξιό αστράγαλο της Πενθεσίλειας και την τρυπάει με ένα δόρυ που κρατάει στο δεξί του χέρι, έχει μια στρογγυλή ασπίδα στο αριστερό του χέρι. Φοράει κράνος και μανδύα που στερεώνεται γύρω από το λαιμό του. Τα μαλλιά και οι μπούκλες του, που είναι ορατά κάτω από το κράνος του, υποδεικνύονται από μια σειρά σφαιριδίων. Έχει ένα «αρχαϊκό χαμόγελο». Πίσω του, στο πεδίο, ένα αστέρι. Η Πενθεσίλεια, στα αριστερά, πέφτει στο έδαφος, κρατώντας ένα τόξο στο δεξί της χέρι και ένα δόρυ στα αριστερά της. Φοράει ένα κοντό φόρεμα με πολλές πτυχώσεις, ζώνη γύρω από τη μέση. ένα καπάκι, ένα κολιέ και ένα στρογγυλό σκουλαρίκι. Η γραμμή των μαλλιών της αποδίδεται επίσης από μια σειρά σφαιριδίων. Πλευρική γραμμή σφαιριδίων μεταξύ δύο γραμμών. Κατεστραμμένο περίγραμμα . Η πέτρα έχει καταστραφεί  από όλες τις πλευρές. μεγάλο μέρος του ακροτελεύτιου δακτυλίου χάνεται και η Πενθεσίλεια είναι πολύ κοντά στην άκρη του πεδίου.Ελληνική περίοδο  Ύστερη Αρχαϊκή περίοδος  αρχές του 5ου αι. π.Χ

Ελληνικό-Δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, Ημερομηνία:525 - 500 π.Χ. Φυσικός κρύσταλλος

Ένας κένταυρος, ένα μυθολογικό πλάσμα, μερικώς-άλογο, κρατά ένα κλαδί ενώ τρέχει. Φαινομενικά γονατιστό με ένα γόνατο κάτω, η στάση του είναι στην πραγματικότητα μια καλλιτεχνική σύμβαση που σήμαινε γρήγορη κίνηση. 

Μέσα Αρχαϊκής εποχής -Ελληνική τέχνη. Αυτός ο κένταυρος έχει ανθρώπινα μπροστινά πόδια και όχι τα πιο συνηθισμένα ιπποειδή.

Ο σκαραβαίος τρυπημένος  γενικά φοριούνται ως δαχτυλίδι ή ώς κρεμαστό κόσμημα. Όταν συνδέεται σε ένα μεταλλικό στεφάνι και φοριέται ως δακτύλιος, η πλευρά του σκαθαριού βλέπει προς τα έξω και το σκάλισμα η επιφάνεια ήταν απέναντι στο δάκτυλο. Όταν χρησιμεύει ως σφράγιση, το  δακτυλίδι αφαιρείται, ο σκαραβαίος περιστρέφεται και ο σχεδιασμός του κτυπήματος πιέζεται σε μαλακό άργιλο ή κερί τοποθετημένο πάνω σε ένα αντικείμενο για να το αναγνωρίσει ο ιδιοκτήτης του και να τον ασφαλίσει.

Η ελληνική γλυπτική αλλά και η ξυλογλυπτική άλλαξε δραματικά στη μορφή, τα υλικά και την τεχνική στα μέσα  του 500 π.Χ .. Μία από αυτές τις αλλαγές ήταν η εισαγωγή του σκαραβαίου με την καμπύλη του πλάτη σκαλισμένη σαν σκαθάρι και την επίπεδη επιφάνειά του μια σκηνή με βάθος.
 Η μορφή του σκαραβαίου τελικά προήλθε από την Αίγυπτο, όπου είχε χρησιμοποιηθεί για σφραγίδες και φυλακτά εδώ και αιώνες.
Ωστόσο, ορισμένα χαρακτηριστικά των ελληνικών σκαραβαίων, όπως η μορφή του σκαθαριού και η εκκόλαψη γύρω από το μοτίβο, δείχνουν την επίδραση ανατολικών στοιχείων τα οποία κατά πάσα πιθανότητα είδαν οι Έλληνες της Κύπρου.


Η χρήση κρυσταλλικού λίθου για ένα σκαραβαίο είναι ασυνήθιστη.
Τα περισσότερα πετράδια που έχουν λαξευθεί από κρυστάλλο πήραν την απλούστερη  μορφή, αφού είναι  σαφές η πέτρα αυτή έκανε δύσκολο να δει κάποιος τη λεπτομερεια στο  σκάλισμα του σκαθαριού.

Ανατολική Ελλάδα (Τόπος που δημιουργήθηκε) Ημερομηνία: 525 - 500 π.Χ. Φυσικός κρύσταλλος

Σφραγιδόλιθος χαραγμένος με την εικόνα ενός γυμνού νεαρού που οδηγεί ένα άλογο προς τα δεξιά. Κρατάει τα ηνία με το αριστερό του χέρι και ένα άλλο στοιχείο στα δεξιά του. Έχει καταστραφεί το περιμετρικός δακτύλιος με τα διάστικτα στοιχεία

Κορνεόλη ή Καρνεόλη -Carnelian ή Σάρδιος λίθος -  : Ο Προμηθέας φτιάχνει τον άνθρωπο. Ελληνικό σφραγιστικό κόσμημα intaglio άγνωστη χρονολόγηση και βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο

«Ελληνιστική» εποχή  

Η ελληνιστική εποχή, η οποία περιλαμβάνει την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, διήρκεσε από τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Στην ενσωμάτωση

της Αιγύπτου - της τελευταίας Ελληνιστικής Αυτοκρατορίας - στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία 30 π.Χ.

Ο Ελληνιστικοί χρόνοι είναι μία από τις πλουσιότερες φάσεις ανάπτυξης της ελληνικής τέχνης. Σε αυτή την εποχή, ο ελληνικός πολιτισμός εξαπλώθηκε σε όλες τις χώρες της Μεσογείου και της δυτικής Ασίας . 

Εκτός από τα παραδοσιακά σημεία κατασκευής σφραγιδόλιθων του ελληνικού πολιτισμού, αναδύονται νέα κέντρα, τα οποία αυξάνουν επίσης την ποικιλία μορφών και θεμάτων.

Ο Προμηθέας που σχηματίζει από  μια  πέτρα τον άνθρωπο - Gem, 300 π.Χ., Μ Ελλάδα Ιταλία, -Kunsthistorisches Museum Wien - Για την καύση των οστών χρειαζόταν φωτιά. και ήταν επίσης ο Προμηθέας που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και την έδωσε στην ανθρωπότητα. Ο μύθος ήταν μέρος μιας διάσημης τριλογίας των έργων του Αισχύλου (500 π.Χ.). Το πρώτο μέρος ονομάζεται Προμηθέας Πυρφόρος-  η ιστορία του πυροδότη είναι ο σημαντικότερος μύθος του Προμηθέα, διότι επέδρασε και στη φιλοσοφία του Πλάτωνα στη διάκριση μεταξύ ανθρώπων και ζώων. Ο Πλάτωνας υποστήριξε ότι ο Προμηθέας έκλεψε την  τέχνη της  φωτιάς  - δημιουργική δύναμη - και την έδωσε στην ανθρωπότητα. Αυτό έκανε τους ανθρώπους να είναι ανώτεροι από τα ζώα, τα οποία συγκρίνονταν μόνο με το εγγενές ένστικτό τους. και τελικά, αδυνατούν να καταλάβουν την επιβίωση του κόσμου. (Πλάτωνας, Πρωταγόρας, 400 π.Χ.).

Ο όρος Ελληνιστική εποχή και «Έλληνας» στην γλυπτική αναφέρεται στην ιστορική αυτή εποχή στην οποία οι παλιές μορφές των πολύτιμων λίθων εξαφανίζονται σιγά-σιγά. Οι σφραγιδόλιθοι σκαραβαίοι  (Scarab και το Skaraboid )είναι πλέον στο τέλος αυτής της εποχής. Τώρα προτιμούνται έντονα κυρτές πέτρες και τοποθετούνται σε δακτυλίους. Συχνά οι ημιδιαφανείς πέτρες στο πίσω μέρος κόβονται κοίλες, γεγονός που καθιστά την χαρακτική πιο πλαστική. Γρανάτης και υάκινθος με τα φωτεινά χρώματα τους είναι δημοφιλείς όπως και τα πολυεπίπεδα εγχάρακτα ορυκτού αχάτη και ήταν πιθανώς στην Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια του 2ου αιώνα π.Χ. που αυτό το είδος επινοήθηκε.

ΓΡΑΝΑΤΗΣ (Garnet)
Λέγεται και γρανάδα. Είναι μία μεγάλη οικογένεια ορυκτών. Ο γρανάτης είναι γνωστός στους ανθρώπους από την 4η χιλιετία π.Χ., και τον χρησιμοποιούσαν ως πολύτιμο λίθο και ως λειαντικό. Το όνομα γρανάτης προέρχεται από το λατινικό granatus που σημαίνει ρόδι ή ροδιά, επειδή κάποιες ποικιλίες του ορυκτού έχουν το χρώμα των σπόρων του ροδιού. Στα αρχαία κείμενα αναφέρεται με το όνομα άνθραξ ή ανθράκιον (βλ. σπινέλιος)
Πιό γνωστές είναι οι ποικιλίες του γρανάτη στις αποχρώσεις του κόκκινου, που έχουν και την ειδική ονομασία αλμανδίνη αλλά συναντάται και σε άλλα χρώματα ( Βλέπε τον πίνακα που ακολουθεί) Το 1900 στη Μαδαγασκάρη βρέθηκε και μία σπάνια ποικιλία μπλε γρανάτη. Κάποιες ποιότητες γρανάτη εμφανίζουν το φαινόμενο του Αλεξανδρίτη, δηλαδή αλλάζουν απόχρωση ανάλογα με το είδος του φωτός που δέχονται. Τα ορυκτά του γρανάτη κρυσταλλώνονται στο κυβικό κρυσταλλογραφικό σύστημα, έχουν σκληρότητες από 6,5 έως 7,5, ικανοποιητική συνεκτικότητα και συνεπώς είναι πολύ κατάλληλα για την κατασκευή κοσμημάτων.

ΥΑΚΙΝΘΟΣ (Hyakinth)

Είναι μία ποιότητα ζιρκονίου με κίτρινο – πορτοκαλί – κόκκινο χρώμα, που χρησιμοποιείται στην κοσμηματοποιία.
Υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με αυτό το υλικό. Στην αγορά σαν υάκινθος πουλιέται μία ποικιλία γρανάτη ο εσσονίτης, που έχει τους ίδιους χρωματισμούς με τον υάκινθο, αλλά και το μελί τοπάζι πουλιέται σαν υάκινθος. Η ονομασία υάκινθος άρχισε να χρησιμοποιείται μετά τον 1ο μ.Χ. αιώνα(π.χ. Αποκάλυψη του Ιωάννη). Παλαιότερα ( π.χ. Παλαιά Διαθήκη) χρησιμοποιείτο ή ονομασία λιγύριον, από την περιοχή Λιγυρία της σημερινής Γαλλίας όπου το έβρισκαν. Χρησιμοποιούνταν και οι ονομασίες λυγγίριον, και λαγούριον . Για τις ονομασίες αυτές υπάρχουν κάποιες αλλόκοτες ετυμολογικές ερμηνείες που δεν χρειάζεται να παραθέσουμε.
Στη σύγχυση σχετικά με αυτό το υλικό, συνέβαλλαν και βιβλία με κύρος όπως στο λεξικό Liddel – Scott, όπου αναφέρεται η εσφαλμένη πληροφορία ότι οι αρχαίοι ονόμαζαν υάκινθο μία γαλάζια πέτρα, και υακίνθινο χρώμα το γαλάζιο. Αυτό το σφάλμα έλκει την καταγωγή του, από τους Ιουδαίους συγγραφείς Ιώσηπο και Φίλωνα οι οποίοι έγραψαν αυτή την ανακρίβεια, που πολλοί στη συνέχεια αναπαρήγαγαν.

Αυτό που ονομάζεται Gems είναι συναρπαστικό, από το χρώμα και λάμψη είναι αριστουργήματα της επιγραμματικής τέχνης, μικροί χαραγμένοι πολύτιμοι λίθοι, διεισδυτική αισθητική με συνθέσεις, έργα τέχνης που βάζουν στο χέρι, του θεατή μιά πέτρα ζωντανή πλέον. Οι πολύτιμοι λίθοι είναι ένα ανεξάρτητο είδος τέχνης, ίσο με άλλες μορφές τέχνης, όπου στη μικρότερη επιφάνεια, που σπάνια υπερβαίνει τα λίγα εκατοστά στο μεγαλύτερο μήκος τους, παρουσιάζουν αληθινά αριστουργήματα .

Σφραγιστικό, Πτολεμαίας πριγκίπισσας ,με τιάρα -περιμετρικό δακτυλίδι - Intaglio  από ζαφείρι (σάπφειρος,) Η Νίκη  στο άρμα με τέσσερα άλογα -Τέθριππον . Περίπου. 300 π.Χ. Σάρδιο γκρίζου-καφέ 

Ένας ελληνικός σφραγιστικός λίθος από carnelian - Σάρδιος λίθος- intaglio..Θυρσοκρατών Διόνυσος σε θεϊκή μέθη - Ελληνιστικής εποχής , περίπου 3ος-2ος αιώνας π.Χ.

Ελληνικό σφραγιστικό από (carnelian) Κορνεόλη - Σάρδιος λίθος με Πτολεμαϊκή βασίλισσα, κρατά το Κέρας της Αφθονίας εις διπλούν,κρατά θύρσο και ακουμπά σε κολόνα.  Ελληνιστική τέχνη, Cabinet des Médailles

Ωοειδές κόσμημα σφραγιστικού λίθου με τον Έρωτα να κρατά  δόρυ και ασπίδα. Ελληνικό, υστεροκλασσική ή πρώιμη ελληνιστική περίοδος, 350-300 π.Χ. Αναφέρει... [ ΚΑΛΛΙΠΠΟΣ  ΕΠΟΙΕΙ ]

Αμέθυστος λίθος -Ελληνιστική περιοδος - Ο Πάμφιλος Έλληνας  χαράκτης της εποχής του Αυγούστου και του οποίου το όνομα εμφανίζεται σε ένα αμέθυστο στο  des médailles στο Παρίσι με τον Αχιλλέα  γυμνό, να κάθεται σε ένα βράχο και να περιβάλλει με τα χέρια του και  στην πράξη παίζει την άρπα. Θα έπρεπε να αναφέρουμε ότι το μοντέλο της σκηνής, που υπάρχει συχνά στο ρεπερτόριο της αρχαίας αυτής γλυπτικής , έχουν πρότυπο  κάποια διάσημη ζωγραφική απόδοση . Επίσης, η σοφή αίσθηση της σύνθεσης, η λεπτή απόδοση του γυμνού, η προσοχή στη λεπτομέρεια που ποτέ δεν περιπίπτει σε μια απλή καλλιγραφία, αλλά έχουν φτιαχτεί  πάνω στο στυλ του  Πάμφυλου  πυο προσομοιάζει με εκείνο του σύγχρονου του  Απολλώνιου

[Αμέθυστος- Το όνομά του προέρχεται από το στερητικό ''α'' και το αρχαίο ελληνικό ρήμα μεθύω (μεθώ) καθώς οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο Αμέθυστος προστάτευε τον κάτοχό του από τη μέθη.]

Ελληνικό - Αμέθυστος σφραγιστικός λίθος με τον Απόλλωνα κιθαρωδό  πλάι στον Δελφικό τρίποδα και  ίσως ο αμέθυστος αυτός να προέρχεται από την  Ινδία,οπότε πρέπει να θεωρείται της ελληνιστικής εποχής 

Στρογγυλό σφραγιστικό κόσμημα  από όνυχα με τις τρεις Χάριτες| με εξαιρετική εκμετάλλευση των χρωμάτων του λίθου - Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη. 1ος αιώνας  

Ελάφι- Τόπος καταγωγής: Ανατολική Ελλάδα, Ιωνία Χρόνος δημιουργίας: 4ος αιώνας. π.Χ. Υλικό: Χαλκηδόνιος λίθος Τεχνική: βαθυτυπία Διαστάσεις: 2,0x1,5 cm Αριθμός Ευρετηρίου: GR-20787 hermitagemuseum.org/

Ένα ελληνιστικό σφραγιστικό από αμέθυστο ωοειδές κόσμημα με την απεικόνιση της θεάς Αρτέμιδος, 2ος αιώνας π.Χ. Ελληνικό - Hermann Historica GmbH Linprunstraße 16 80335 München

Αλέξανδρος

Ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος επέλεξε τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν τα επίσημα πορτρέτα του, αν θέλουμε να πιστέψουμε τις λογοτεχνικές πηγές. Έτσι, ο σχεδιαστής της Αυλής ήταν ο Pyrgoteles, αλλά είναι σαφές ότι πολλοί άλλοι χαράσσουν την εικόνα του, η οποία έγινε ακόμα ευρύτερα κατανεμημένη ανα τον κόσμο μετά το θάνατό του, όταν εκπροσωπήθηκε επίσημα σε κέρματα για πρώτη φορά.

Ένας από τους πιο παλιούς πολύτιμους λίθους με την ομοιότητα του Αλέξανδρου είναι αυτή η πέτρα που βρίσκεται σήμερα στην Οξφόρδη, που τον δείχνει με τα κέρατα του Δία Άμμωνα, πιθανώς κομμένα-χαραγμένο  λίγο μετά το θάνατό του το 323 π.Χ. Είχε επισκεφθεί το ιερό του Άμμων Διός  το 332 π.Χ. και η αφομοίωση των χαρακτηριστικών του κέρατος είχε αποκτήσει πολιτικές συνέπειες και διαστάσεις . Η μικρή επιγραφή κάτω από το λαιμό είναι προφανώς Ινδική, είτε το όνομα του ιδιοκτήτη - ίσως ένας ιθαγενής κυβερνήτης σε ένα μέρος της Ινδίας όπου ο Αλέξανδρος ήταν ενεργός βασιλεύς , ή ο κατασκευαστής του στολιδιού. Το υλικό είναι σπάνιο για πολύτιμους λίθους και για Ινδική προέλευση.Oxford 280 (1892.1499) GGFR, pl. 998; Plantzos 164; Τουρμαλίνη (κίτρινο, μοβ) 24x24mm

.

Ένας ηγέτης, ίσως ο Αλέξανδρος, απεικονίζεται ως Δίας με τον αετό του, και κρατώντας ένα κεραυνό και την αιγίδα. Υπογράφεται από τον καλλιτέχνη Νησίως, -NEICOY- ίσως ακόμη τον 1ο αιώνα π.Χ.Αγία Πετρούπολη. Plantzos, pl. 29, όχι. 164. Carnelian. 20mm.

Ελληνιστικοί πολύτιμοι λίθοι: άλλα βασιλικά πορτρέτα

Αληθινή προσωπογραφία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην ελληνιστική περίοδο, συνήθως ενός ηγεμόνα ή συζύγου του. Τα κεφάλια συνδυάζουν ρεαλιστικά χαρακτηριστικά με κάπως εξιδανικευμένο τρόπο, με βασιλικές και μερικές φορές θεϊκές ιδιότητες.

Ο Αλέξανδρος Α΄ Βάλας ήταν ηγεμόνας της Αυτοκράτορίας των Σελευκιδών κατά την ελληνιστική εποχή και συγκεκριμένα για την περίοδο 150 – 146 π.Χ. Ανέβηκε στο θρόνο υποστηρίζοντας ότι ήταν γιος του Αντίοχου Δ' του Επιφανούς - Βασιλέας Συρίας από την Σμύρνη -Σαρδόνυχας καμέο- - Ελληνιστική περίοδος 150 π.Χ. -Παρίσι -department of coins , medals and antiquities 

Τα βασιλικά πορτρέτα σε νομίσματα εξασφάλιζαν την αξία και την αυθεντικότητά τους και η συνέχιση παρόμοιων τύπων σε γενιές πρότεινε τη σταθερότητα στους υποκειμένους τους. Το πορτραίτο του Αλεξάνδρου χρησίμευσε ως πρωτότυπο, και χαράκτες, τόσο για νομίσματα όσο και για πολύτιμους λίθους, τόνισαν τα οικογενειακά χαρακτηριστικά.

Ένα πορτραίτο του Μιθριδάτη Ευπατόρα Διονύσου, ο οποίος έγινε βασιλιάς του Πόντου το 120 π.Χ. Είναι σχεδόν πανομοιότυπο με τα πορτρέτα κέρματος που εκδόθηκαν κατά το πρώτο μισό του πρώτου αιώνα π.Χ. και δείχνει τον ηγεμόνα στην γνωστή ηρωική στάση, με τα αδέσποτα μαλλιά να πέφτουν κάτω από το λαιμό του και τις πετάρισες βασιλικές μπούκλες Τα χαρακτηριστικά που τα δανείστηκαν από τα πορτραίτα του Αλεξάνδρου προώθησαν την εικόνα της νεανικής ενέργειας και πιστοποίησαν τον ρόλο του ως διαδόχου.Φλωρεντία, Μουσείο Αρχαιολογικό Etrusco (Plantzos 85) Tassie 9757, Αμέθυστος 26x18mm, κυρτό πρόσωπο.

Ο Διονύσιος και ο κύκλος του

Οι αντιπροσωπίες του Διονύσου, των σατύρων και των μαινάδων, είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς σε όλες τις τέχνες αυτής της περιόδου και ορισμένοι ηγέτες αυτοπροσδιορίζονται με τον θεό. Η λατρεία του Διόνυσου βρισκόταν κάτω από βασιλική υποστήριξη σε πολλές ελληνιστικές βασιλικές αυλές  και απέκτησε ιδιαίτερη σημασία στην Αίγυπτο, όταν ο Πτολεμαίος Δ 'ανακηρύχθηκε ο «Νέος Διονύσιος». Δεν είναι πάντοτε σαφές εάν πρόκειται για πλήρη αναγνώριση ή απλώς για ένωση. Οι Πτολεμαίοι βασιλείς και βασίλισσες αναγνωρίστηκαν ως ζωντανοί θεοί, όπως και οι Φαραώ  προκάτοχοί τους, και αφομοιώθηκαν σε διάφορους θεούς και θεές κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Τα χαρακτηριστικά του Διονύσου σε ένα κόσμημα από όνυχα στο Παρίσι, που θεωρείται προτομή με προφίλ, που φέρει χλαμύδιο, με μακριά μαλλιά και κισσό στεφάνι, μοιάζει με ένα μέλος της οικογένειας των Πτολεμαίων.Παρίσι, Cabinet des Medailles (Plantzos 26) Onyx 36 x28 mm, επίπεδή επιφάνεια. 

 

Η μορφή κεφαλής της μαινάδας στο κόσμημα της Οξφόρδης είναι ένα από τα πολυάριθμα μέλη του κύκλου του Διονύσου που γενικά απεικονίζεται σε πολύτιμους λίθους ολόκληρης της περιόδου. Το κεφάλι εμφανίζεται σε προφίλ, τα μαλλιά χαλαρά συγκεντρώθηκαν σε ένα μικρό κόμπο χαμηλό στο λαιμό της και κρατήθηκαν στη θέση τους από ένα στεφάνι κισσού και ολοκληρώθηκαν με μια μικρή δέσμη σταφυλιών.Oxford 295 (1892.1497) Olivine 18x16x5mm, κυρτό πρόσωπο και πλάτη.

Η προτομή του Σιληνού σε τρία τέταρτα όψη είναι ίσως πρόδρομος του μετωπικού κεφαλιού του Διονύσου, ενός δημοφιλούς τύπου του πρώτου αιώνα π.Χ. Εμφανίζεται με στεφάνι κισσού και σταφύλια που στέκονται στο φαλακρό κεφάλι του και τα φιλέτα-ταινίες  που το δένουν είναι ορατά πάνω από κάθε ώμο. Ένα μανδύα καλύπτει χαλαρά τους ώμους του, αφήνοντας το στήθος του γυμνό.Oxford 315 (1892.1562) (Plantzos 603) Κρύσταλλο (15) x15x5.5mm, κυρτός και στις δύο πλευρές.

Ελληνιστικά πετράδια: Έρωτες

Στην Ελληνιστική περίοδο ο Έρως παρουσιάζεται συχνότερα ως μωρό, όχι ως νέος όπως και πριν. Συμμετέχει στην περιήγηση του Διονύσου και παρακολουθεί τη μητέρα του Αφροδίτη.

Ο Έρωτας και η Ψυχή (με καμπύλες φτερούγες) εμφανίζονται σε στενή αγκαλιά σε προβολή τριών τετάρτων. Είναι γυμνά εκτός από ένα κοινό μανδύα που κρέμεται πάνω από τα χέρια τους. Ο Έρως κρατά στεφάνι και εκτός από την Ψυχή είναι επάνω σε ένα μικρό βωμό με φλόγα.Oxford 354 (1941.623) Διαυγές γυαλί 12x10.5x2mm, επίπεδη όψη, κυρτή πλάτη.

Ο Έρως που οδηγούσε  μια χήνα, ένα κλαδί που κρατούσε πίσω του σαν ένα μαστίγιο.Oxford 357 (1892.1429) Γρανίτης 12.5x8.5x3mm, επίπεδη όψη και πλάτη.

Ελληνιστικά πετράδια: νέοι θεοί

Ο θεός Σαράπης ήταν εφεύρεση της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου. Είναι δημοφιλής στους ελληνιστικούς πολύτιμους λίθους, συχνά ως διπλό πορτρέτο με την αιγυπτιακή θεά Ίσιδα . Ο Σαράπης ταυτίζεται συχνά με τον βασιλιά, ενώ από την Κλεοπάτρα Ι και μετά, το πορτρέτο της Ίσις εμφανίζεται συχνά με βασιλικά χαρακτηριστικά. Και οι δύο θεότητες γίνονται προικισμένες με μια πληθώρα νέων χαρακτηριστικών και λειτουργιών, χάνοντας τις ξεχωριστές σφαίρες δράσης τους για να γίνουν πιο γενικοί προμηθευτές καλής τύχης.

Βερολίνο AGDS II 93 pl. 45, 213 (Zazoff 46.8) Cornelian  Σάρδιος λίθος , 218x156x52mm, επίπεδη επιφάνεια  και πίσω κυρτή.

Η προτομή του Σάραπη σε όψη τριών τετάρτων είναι τύπου του δευτέρου αιώνα π.Χ. Φέρει επί της κεφαλής κάλαθο Σε μεταγενέστερες περιόδους τα ανταριασμένα μαλλιά γίνονται ένα λιγότερο κοινό χαρακτηριστικό. Αυτός ο τύπος προέρχεται σαφώς από τη γλυπτική και όχι από τα νομίσματα ή άλλα πολύτιμα πετράδια, τα οποία συνήθως δείχνουν το κεφάλι στο προφίλ

 Ο παρόμοιος με τον επάνω ωοειδής σφραγιστικός λίθος κόσμημα με τον Δία Σέραπι ( Ιωνική  Σέραπις δωρική  Σάραπις )  σε χρώμα - Ελληνικό. Ελληνιστική Περίοδος. 2ος-1ος αι. Π.Χ. | Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστώνη

Ένα πορτρέτο της Κλεοπάτρας Ι, με το στέμμα των κέρατων και του δίσκου της Ίσιδος, φορώντας τα μαλλιά της με λιβυκές κοτσίδες δεμένα με ένα διάδημα. Αυτός ο τύπος φαίνεται να προτιμάται από την παραδοσιακή αιγυπτιακή αναπαράσταση της Ίσιδας με τον κότσο στην κόμμωση.Oxford 290 (1892.1572) (Plantzos 52) Jacinth 13.5x10.5x3mm, επίπεδη όψη και κυρτή πλάτη.

Μια άλλη θεά που σχεδιάστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. είναι η Τύχη, η θεά της τύχης. Χαρακτηριστικά της, όπως το κέρας της αφθονίας που ξεχειλίζει με φρούτα και ψωμιά , την δείχνουν με τη θετική της εικόνα ως προσφέρουσα της  καλής τύχης. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι λατρεύτηκε επίσης ως προστάτης της πόλης, φορώντας ένα στέμμα των πυργίσκων των τειχών πόλεως, όπως στο κεφάλι που παρουσιάζεται σε προφίλ σε γρανίτη. Ιδιωτική συλλογή, γρανίτης 19x15x3mm, επίπεδο πρόσωπο της επιφάνειας , με κυρτή πλάτη.

Ελληνιστικοί πολύτιμοι λίθοι: διάφορες θεότητες

Η εικόνα του Δία με τα κέρατα των κριαρών έγινε μια δημοφιλής παράσταση του Μεγάλου θεού μετά τον Μέγα Αλέξανδρο που ονομάστηκε γιος του Διός Άμμωνα στην Όαση της Σίβα. Ο αρχηγός των θεών εμφανίζεται σε προβολή τριών τετάρτων. Αυτή η στοχαστική και παθητική εικόνα του Δία είναι μια άλλη πρωτοτυπία της Ελληνιστικής περιόδου. Οι παλαιότερες αναπαραστάσεις του θεού γενικά τον δείχνουν ενεργό και σε συναγερμό.-Oxford 351 (1892.1508) Cornelian, Σάρδιος λίθος 17x15x4mm, ελαφρώς κυρτό πρόσωπο και πλάτη.

Δεν είναι όλοι οι θεοί αναγνωρίσιμοι αμέσως. Η κεφαλή του γενειοφόρου θεού που φοράει κορδέλα σε αυτό το κόσμημα δείχνει πιθανώς τον θεό Ποσειδώνα. Είναι γραμμένο με τα γράμματα Π και Y. - Plantzos 384 (Ionides 15, GGFR 997) Αμέθυστο 22,5 χιλιοστά, επίπεδη όψη, κυρτή πλάτη.

Ένα δημοφιλές μοτίβο της ύστερης ελληνιστικής περιόδου είναι η προτομή μιας νεαρής γυναίκας με μακρά κυματιστά μαλλιά, οι γυμνοί ώμοι της βλέποντας με όψη από την πλάτη, με το κεφάλι της να φαίνεται στο προφίλ. Οι μαλακές πτυχές του ιματίου που πλαισιώνουν τον ώμο της ερμηνεύονταν από παλαιότερους μελετητές ως νερό και η φιγούρα αναγνωρίστηκε ως προσωποποίηση της Γαλήνης  την οποία και βλέπουμε .  Το μεσημεριανό φεγγάρι που προστέθηκε σε αυτό το κόσμημα, ωστόσο, την αναγνωρίζει ξεκάθαρα ως Σελήνη -.Plantzos 510 (Ιωνίδης 43) Cornelian Σάρδιος λίθος -14mm, κυρτό πρόσωπο επιφάνειας του κοσμήματος .

Ωοειδείς σφραγιστικός λίθος στολίδι με προτομή ενός ανατολικού ηγεμόνα. Ελληνικό, Ελληνιστική Περίοδος, 1ος αιώνας π.Χ.

Ελληνικός ωοειδείς σφραγιστικός λίθος  με την Κασσάνδρα γονατιστή στο Παλλάδιο  Ελληνικό, Υστερο ελληνιστική περίοδος, τέλη 1ου αι. π.Χ.

Σάτυρος και πλάι  παίζοντας λύρα μια μαινάδα. Ελληνικό- Ελληνιστική εποχή  ωοειδείς κρύσταλος λίθος , 2ος αιώνας π.Χ. 1,7 x 1,3 cm -thorvaldsensmuseum.dk Αριθμός καταλόγου: I359

Lapis lazuli σφραγιδόλιθος  με το κεφάλι του Περσέα της Μακεδονίας στον χαρακτήρα του Ήρωα Περσέα, σφαγέα της Μέδουσας . Ελληνιστικός. 323 - 331 π.Χ The British Museum

Ελληνιστική περίοδος  Ελληνικό. Σφραγιστικός λίθος του 3ου αι. π.Χ. - από το Christie’s 

Πρόκειται για ένα μυθικό αρχαίο Πτολεμαϊκό στοιχείο  που χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ. Το σώμα είναι κατασκευασμένο από γυαλιστερό πολύτιμο λίθο στεατίτη- steatite, με ένα εκπληκτικό και πολύ μαγικό φούξια χρωματισμένο βερνίκι. Δεν έχουμε δει άλλο τέτοιο πριν, ειδικά σε αυτό το χρώμα που πιθανά  προσπαθεί να μιμηθεί ένα ρουμπίνι.Το έμβλημα κόβεται με μια τεθλασμένη εικόνα του Δία, που κρατάει σκήπτρο και κάνει προσφορά πάνω από ένα βωμό. Αυτή η εικόνα μπορεί να βρεθεί σε νόμισμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου

 Κόσμημα σφραγιστικό ωοειδές  κατασκευασμένο από πράσινο-κίτρινο γυαλί , που απεικονίζει τη θεά Αφροδίτη. Ελληνιστική τέχνη, II et.ΗΠΑ / Νέα Υόρκη / Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Ν.Υ.  Διαστάσεις: 2,7 x 1,8 cm.

Ελληνικό -Ωοειδείς σφραγιστικός Κορνεόλη ή Καρνεόλη - Σάρδιος λίθος με τον Ποσειδώνα - Ελληνιστική περίοδος  2ος αιώνας  π.Χ .Saved from Christie’s

Ελληνικό - ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ - 1ος αιώνας π.Χ. Ωοειδείς σφραγιστικός Κορνεόλη ή Καρνεόλη  - Σάρδιος λίθος  Η κυρτή ωοειδής  πέτρα χαραγμένη με τη Νίκη απεικονιζόμενη  γυμνή αλλά με ένα μανδύα τυλιγμένο γύρω από τα πόδια της, τα μαλλιά της δεμένα με ένα φιλέτο και δεμένα σε ένα κότσο στον αυχένα του λαιμού της, τα μακριά φτερά της με το φτερό λεπτομερώς εικονιζόμενα , γράφοντας σε μια ασπίδα η οποία ισορροπεί στο ανυψωμένο δεξιό γόνατο της, με το πόδι να ακουμπά σε μικρή πέτρα .

Δαχτυλίδι με πέτρα από  ανοιχτόχρωμο κίτρινο-καφέ ημιδιαφανές Σάρδιο λίθο  που απεικονίζει τον Απόλλωνα ή τον Ορφέα σκυμμένο παίζοντας  λύρα με ένα στέφανο στο κεφάλι του  Ελληνικό από την Θράκη -5 ος  αιώνας π.Χ -Η καφέ Καρνεόλη (Σάρδιος) έχει  ιδιότητες να ... Έλκει την αγάπη, τον έρωτα, τη χαρά, την αφθονία, και φέρνει ευγλωττία και επαγγελματική πρόοδο. Απομακρύνει το άγχος, αναζωογονεί, τονώνει την αντίληψη, τη μνήμη και την αυτοπεποίθηση. Μας χαρίζει θετικότητα, έμπνευση, δράση, θάρρος και βοηθά στη σωστή λήψη αποφάσεων. Έχει την ιδιότητα να καθαρίζει και να φροντίζει άλλους λίθους. Είναι αντικαταθλιπτικός και μας γεμίζει ενέργεια και ζωτικότητα. Εξαιρετικό φυλαχτό για το κακό μάτι. Χρήσιμος σε πνευματικές εργασίες και σε μαντείες.

Ελληνικό -Σφραγιδόλιθος από κόκκινη Κορνεόλη - Σάρδιο λίθο με χρυσό περιμετρικό δέσιμο Ελληνιστική περίοδος  περί τον  2ο αι. π.Χ.  ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

 Ανάγλυφο κρεμαστό κόσμημα. Τέλειο έργο όπου το σκάλισμα που αντιπροσωπεύει έναν πρίγκιπα. 300-150 π.Χ. Ελληνοβακτιανά βασίλεια 

Το "Coupe de Ptolémé" Το « κάναθρος του Πτολεμαίου» στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, είναι ένας Κάνθαρος που κόπηκε από ένα μεγάλο κομμάτι σαρδόνυχα κάτι που  πρέπει επίσης  να αναφερθεί εδώ . Τα στοιχεία που έχει είναι  από τον κύκλο της Αφροδίτης και του Διονύσου ήταν  δημοφιλή θέματα κατά τον χρόνο κατασκευής του , έτσι ώστε η όλη παρουσίαση αυτή που έχει ο κάνθαρος να είναι γεμάτη από Διονυσιακή γιορτή - η χαρακτική του το καθιστά υπερφορτωμένο με τυχαία κατανεμημένα αντικείμενα λατρείας και μάσκες, αμπέλια και αγγεία πόσης

Μεταξύ των μικρών ελληνιστικών καμέο, το καμέο που υπογράφεται από τον Αθηναίο στη Νάπολη είναι το πιο διάσημο - δείχνει τον Δία στον τεράστιο αγώνα των θεών. Η παράσταση  είναι πανέμορφη, οπότε και εργάστηκε και στην τεχνική καμέο .

Το καμέο των Πτολεμαίων ΚΟΥΛΤΟΎΡΑ ελληνική ΠΕΡΊΟΔΟΣ ελληνιστική ΧΡΟΝΟΛΌΓΗΣΗ 278 - 269 π.Χ. .

Τα πορτρέτα του ζεύγους των Ελλήνων βασιλιάδων της Αιγύπτου  του κράτους των Πολεμαίων έχει κοπεί έτσι όπου εκεί που μετατρέπεται σκούρο καφέ και ελαφρύ γαλανό  -άσπρο να έχει αρμογή για αυτό το  θέμα, στους χρωματισμούς στα στρώματα της πέτρας. Ο Πτολεμαίος Β 'Φιλάδελφος στο προσκήνιο φορώντας ένα αττικό κράνος του οποίου στις παραγναθίδες είναι ένας κεραυνός, η ιδιότητα του Δία, .. Το φίδι στο θόλο του κράνους  είναι ο «απόγονος» της εξελληνισμένης αιγυπτιακής κόμπρας που είχαν για τον πόλεμο το κράνος των Αιγυπτίων Φαραώ. Στο επαυχένιο  του κράνους, αναπαράγεται το κεφάλι του   Άμμωνα Δία. Η αδερφή σύζυγος Αρσινόη Β΄ στο βάθος φοράει  κορώνα κάτω από υφασμάτινο κάλυμμα   πάνω του ένα πέπλο. Το καμέο αυτό προέκυψε μεταξύ του γάμου του ζευγαριού το 278 και του θανάτου της Αρσινόης  270/69. Ίσως ήταν για τον επίσημο γάμο.

Η περιπέτεια του 
Η περιγραφή του θεολόγου και φυσιοδίφη Albertus Magnus δείχνει το καμέο γύρω στα μέσα του 13ου αιώνα στο Dreikönigsschrein της Κολωνίας. Εκείνη την εποχή τα κεφάλια του κυρίου ζευγαριού και του Αμμώνα ερμηνεύτηκαν ως η εικόνα των τριών μάγων από την Ανατολή. (...!!!) Το 1574 η πολύτιμη πέτρα είχε κλαπεί. Εμφανίστηκε στη Ρώμη το 1586 και αποκτήθηκε από τον Vincenzo Gonzaga το 1587 για τη συλλογή του στη Μάντοβα. Στη Βιέννη, για πρώτη φορά για πρώτη φορά έγινε η παρουσίαση στην αίθουσας του μουσείου το .1668/69.

Μετά τον 1ο αιώνα

Σταδιακά η χρήση πολύτιμων λίθων εξαπλώνεται σε όλη την Ιταλία - η εντόπια Ετρουσκική χαρακτική  χάνει τη σημασία της. Στα μέσα του 1ου αιώνα η μετάβαση από τα πρώτα Ρωμαϊκά προς τα νεώτερα ελληνορωμαϊκά στυλ έγινε βαθμιαία. Τα μοντέλα για τους πολύτιμους λίθους παρέχουν τώρα το στρογγυλό σχήμα το πλαστικό καλλιτεχνικό ύφος  υψηλής τέχνης, τα ανάγλυφα και τη ζωγραφική. Χρησιμοποιώντας τα κλασικά μοντέλα ρόλων προσπαθεί επίσης να δημιουργήσει κάτι φαινομενικά νέο. 

Ο ενθουσιασμός των Ρωμαίων για την ελληνική τέχνη οδηγεί την Γλυπτική και την σφραγιδογλυφία  σε νέα ύψη. Ο τεχνίτης  αρχίζει να συλλέγει πολύτιμους λίθους, όπου ο Έλληνας σφραγιδογλύφης , ο οποίος είχε χάσει τους τοπικούς του άρχοντες και πελάτες, βρήκε νέους προστάτες στην Ιταλία. Μέσα από τις επιγραφές τους, είναι γνωστοί πολλοί καλλιτέχνες, όλοι αυτοί οι Έλληνες-υπογεγραμμένοι είναι και ελληνικής καταγωγής, αν και φέρουν μερικές φορές ρωμαϊκά ονόματα.

Τυρκουάζ  γυάλινο καμέο , υπογεγραμμένο από τον Ηρόφιλο αναφέρει ..[ΗΡΟΦΙΛΟΣ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΟΥ ]περίπου το 20 μ.Χ.-Ένα Kameo με το κεφάλι πορτρέτο ενός δαφνοστεφανωμένου  ανδρός Το πορτρέτο είναι  ίσως του Δρούσου Maior ή του  γιου του Γερμανικού και είναι ένα μεταθανάτιο πορτρέτο προς τιμή τους όταν ήταν αυτοκράτορας ο Τιβέριος στη μνήμη του αδελφού του και του ανιψιό του στη σειρά.Kameo δεν είναι λαξευμένη πέτρα, αλλά ένα παλαιό γυαλί χυτό μέσα στην αρχική φόρμα ένα καλούπι για ένα αριστούργημα που έφτιαξε ο  Ηρόφιλος όπου μιμείται το μπλε, το λεπτό πρασινωπό χρώμα για να ομοιάζει με τουρκουάζ

Οι καλλιτέχνες αυτοί γνώρισαν μια ευρεία γλωσσική και καλλιτεχνική μορφή. Ανάλογα με την προτίμηση του πελάτη, μπορούσαν να εργαστούν σε ποικίλα δημοφιλή στυλ - αρχαϊκά, νεοκλασικά ή ελληνιστικά. Επίσης δημοφιλείς ήταν πορτρέτα από καμέα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας. 

Ένα δείγμα σφραγιδογλυφίας από την Αθήνα με την προσωπογραφία του Ηρακλείτου  Αναφέρει  σε χάραγμα ...[ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ]

Πορτρέτα διάσημων σύγχρονων και παρελθόντων ανδρών όπως ο φιλόσοφος Σωκράτης ή ο Αθηναίος πολιτικός και ο ρήτορας Δημοσθένης απεικονίστηκαν επίσης σε σφραγιδόλιθους.

Αποτύπωμα ενός  σφραγιδόλιθου από Κορνεόλη -Σάρδιο λίθο-  που δείχνει το μέγα φιλόσοφο  Σωκράτη. 1ο π.Χ. - 1ος μ.Χ. 

Οι ιδιώτες και άλλοι άσημοι είχαν το δικό τους πορτρέτο κομμένο για να σφραγίσουν πλέον. Οι υπογραφές για τα πετράδια που φορά κάποιος γίνονται λεπτότερες, με το να χρησιμοποιούν άξονα, δοκούς και τελειώνει γρηγορότερα το έργο τους πλέον

Λεπτές σφαιρικές τομές τώρα συγκροτούν την μορφή με λεπτομέρεια και σαφή τρόπο οι μικρές γραμματοσειρές, τώρα γίνονται πιο εύκολα οι υπογραφές.

Ο γιος (ή μαθητής;) του Διοσκουρίδη, ο Ύλλος, έχει καταφέρει να τελειοποιήσει αυτό το είδος υπογραφής. Το μικρό του καμέο που βρίσκεται σήμερα στο Βερολίνο με την προτομή ενός άτακτου σάτυρου με σγουρά μαλλιά και στον ώμο μια οπλή αλόγου..... Είναι περίτεχνα, σε επιφάνεια μόλις 1,7 x 7 mm, υπογεγραμμένη σε τρεις γραμμές.

Η θεά Μέθη ή ελληνική θεά του μεθυσιού σε δακτυλίδι με πέτρα από χαλκηδόνιο, από εργαστηριο της Αιγύπτου 1ος αιώνας π.Χ. Διαστ. 2,2 Χ 1,7 εκ.-www.alaintruong.com

Η ελληνική τέχνη της σφραγιδογλυφίας απολήγει στο Βυζάντιο 

Βυζαντινό -Σφραγιδόλιθος από αμέθυστο με πρόσωπο που ονομάζεται Πέτρος πιθανά να πρόκειται για τον άγιο Πέτρο λόγο του ότι κρατά σταυρό, αναγράφει με ελληνική γραφή  δε...{ ΠΕΤΡΟC ]

Βυζαντινό -  Σφραγιδόλιθος από αμέθυστο  που απεικονίζει τους δύο στρατιωτικούς Αγίους ,τον Καππαδόκη Έλληνα Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Δημήτριο, 6ος αιώνα μ.Χ. -Από το Hoard,

Αιματίτης «μαγικής» υπόστασης σφραγιστικό Ρωμαϊκό -Βυζαντινό- 4ος-5ος αιώνας μ.Χ. Η εμπρόσθια όψη χαραγμένη με έναν ιππέα που φορά ένα χιτώνα, οδηγώντας στρεφόμενος δεξιά, προετοιμάζοντας να καταπατήσει και να ακουμπήσει μια γυναικεία; φιγούρα, η οποία με τα πόδια της λυγισμένα να απομακρύνει το χτύπημα, ένα αστέρι μπροστά από το πρόσωπο του ιππέα, μια ελληνική επιγραφή και παύλες που πλαισιώνουν τη σκηνή, πιθανόν να διαβάζουμε 'Σολομών'. το ανάστροφο που έχει εγγραφεί σε τρεις γραμμές, με την πινακίδα κάτω αναφέρει ΣΦΡΑΓΙΣ ΘΕΟΥ -Από τους Christie’s

ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΚΑΙ ΔΑΚΤΥΛΙΟΛΙΘΟΙ

Με βάση τα κείμενα:

D. Plantzos, λ. «Gem Engraving» στο: G. Campbell (επ.), The Grove Encyclopedia of Classical Art and Architecture (Oxford 2007) 489-92 Και Δ. Πλάντζος, λ. «Σφραγιδογλυφία»

Η κοπή σφραγίδων σε μάρμαρο, ασβεστόλιθο, πολύτιμους λίθους ή γυαλί αποτελεί ιδιαίτερο κλάδο της ελληνικής τέχνης που γνώρισε αξιοσημείωτη ανάπτυξη από τη Γεωμετρική έως την Ελληνιστική περίοδο. Ο σφραγιδόλιθος είναι λίθος μικρών διαστάσεων (συνήθως διαμέτρου 1 ή 2 εκατοστών) που φέρει εγχάρακτη παράσταση σε τουλάχιστον μία από τις πλευρές του (σφραγιστική επιφάνεια). Οι παραστάσεις είναι κατά κανόνα έγγλυφες (έγγλυφος λίθος) και «διαβάζονται» ανεστραμμένες (σαν σε καθρέφτη). Ο κειμηλιόλιθος, αντίθετα, είναι σφραγιδόλιθος ομοίως μικρών διαστάσεων (υπάρχουν όμως και πολύ μεγαλύτεροι) με ανάγλυφη παράσταση. Ένας σφραγιδόλιθος δεμένος σε δακτυλίδι ονομάζεται και δακτυλιόλιθος.

Γεωμετρικοί χρόνοι

Η τέχνη της σφραγιδογλυφίας άνθησε στον ελλαδικό χώρο κατά την Εποχή του Χαλκού, αλλά εγκαταλείφθηκε μετά την κατάρρευση των ανακτορικών πολιτισμών της Κρήτης και της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Εμφανίστηκε εκ νέου κατά την Ύστερη Γεωμετρική Περίοδο (8ος αι. π.Χ.), υπό την επίδραση επαφών και ανταλλαγών με την Εγγύς Ανατολή και την Αίγυπτο. Από τον ύστερο 8ο αι. π.Χ., εκτεταμένες εισαγωγές σφραγιδολίθων (κυρίως στο σχήμα του σκαραβαίου), καθώς και η άφιξη περιπλανώμενων ανατολιτών τεχνιτών έφεραν ξανά στον ελλαδικό χώρο τόσο τη χρήση των σφραγίδων όσο και τις τεχνικές κατασκευής τους.

Το πρωιμότερο εργαστήριο κατασκευής σφραγίδων εμφανίστηκε στις Κυκλάδες γύρω στο 750 π.Χ. και παρήγε τετράγωνες, επίπεδες πλάκες με λοξότμητες πλευρές και κεντρική οπή, η οποία έφερε, προφανώς, ξύλινη λαβή. Οι σφραγίδες ήταν κατασκευασμένες από μαλακό λίθο, συνηθέστερα πωρόλιθο, αλλά κάποτε και μάρμαρο.

Σύντομα, ο τύπος αυτός εμφανίστηκε και στην Αργολίδα, όπου το υλικό τους είναι κατά κανόνα ο σερπεντινίτης (πυριγενές πέτρωμα γκριζοπράσινου χρώματος) και το σχήμα τους ποικίλει από τετράγωνο σε ελλειψοειδές και κυκλικό.

Κάποια από τα σχήματα των ελληνικών σφραγίδων της Γεωμετρικής περιόδου προέρχονται από την Εγγύς Ανατολή: συνηθέστερα πρόκειται για αντικείμενα ημισφαιρικά, τραπεζιόσχημα, φακοειδή ή σε σχήμα απλού δίσκου. Τα πρωιμότερα παραδείγματα φέρουν γραμμική διακόσμηση και (σπανιότερα) ανθρώπινες μορφές στην παραδοσιακή Γεωμετρική τεχνοτροπία. Αργότερα, όμως, παρατηρείται η εισαγωγή θεμάτων του ανατολίζοντος ρεπερτορίου, όπως η σφίγγα και ο κένταυρος. Ο επαναλαμβανόμενος χαρακτήρας αυτής της διακόσμησης φανερώνει ότι οι σφραγίδες είχαν διακοσμητική ή αναθηματική και όχι «γραφειοκρατική» χρήση (δηλαδή δεν χρησίμευαν για να πιστοποιούν την ταυτότητα του ιδιοκτήτη τους).

Ένα από τα πρωιμότερα παραδείγματα σφραγισμάτων (γύρω στο 700 π.X.) προέρχεται από τη Σάμο: πρόκειται για μια τετράγωνη σφραγίδα περ. 25 x 30 εκ. όπου απεικονίζεται ο Aχιλλέας να μεταφέρει το νεκρό σώμα του Aίαντος. Aξίζει να προσέξει κανείς ότι σώζονται δύο αποτυπώματα της σφραγίδας αυτής: ένα από τη

Σάμο (επάνω σε μία αναθηματική πλάκα) και ένα από την πρώτη ελληνική αποικία στη Δύση, στο νησί Ίσχια στον κόλπο της Nάπολης. Tόσο το θέμα, όσο και η διπλή εμφάνισή του στα δύο άκρα του πεδίου δράσης του ελληνικού πολιτισμού κατά τον ύστερο 8ο αι. π.X., είναι χαρακτηριστικά για την τυπολογία των πρώιμων σφραγίδων και για το μηχανισμό διάδοσης των μοτίβων τους.

Από τον 7ο αι. π.Χ. σφραγίδες κατασκευάζονταν και από ελεφαντόδοντο και οστό, κυρίως στη μορφή επίπεδων δίσκων. Συνηθέστερα, οι σφραγίδες αυτού του τύπου έφεραν απλές γραμμικές παραστάσεις σαν αυτές των λίθινων σφραγίδων και φαίνεται ότι προσφέρονταν ως αναθήματα σε ιερά.

Η σημαντικότερη κατηγορία πρώιμων ελληνικών σφραγίδων είναι οι Νησιωτικοί Σφραγιδόλιθοι, με τόπο παραγωγής τις Κυκλάδες, κυρίως τη Μήλο. Οι κατασκευαστές τους εισήγαγαν εκ νέου τις φακοειδείς και αμυγδαλόσχημες φόρμες της Εποχής του Χαλκού, τις οποίες υποθέτουμε ότι αντέγραψαν από προϊστορικές σφραγίδες που έφτασαν στα χέρια τους από γενιά σε γενιά ή (το πιθανότερο) τυχαία ανακάλυψη. Το υλικό που προτιμούσαν ήταν ο μαλακός πρασινωπός σερπεντινίτης, συχνά ημιδιαφανής, και η εικονογραφία τους περιελάμβανε ζώα, θαλάσσια τέρατα και υβριδικά όντα από τη Γεωμετρική και την Ανατολίζουσα παράδοση. Δείγματα Νησιωτικών Σφραγίδων έχουν βρεθεί και εκτός Κυκλάδων, στην Ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη. Οι σφραγίδες της κατηγορίας αυτής φέρουν διαμπερή διάτρηση κατά μήκος και το πιθανότερο είναι ότι οι ιδιοκτήτες τους τις φορούσαν περασμένες σε κορδόνι δεμένο γύρω από τον καρπό τους.

Αρχαϊκοί χρόνοι

H ελληνική σφραγιδογλυφία γνωρίζει την πραγματική της άνθηση από την προχωρημένη Αρχαϊκή περίοδο και μετά, δηλαδή μετά τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. Kατά την περίοδο αυτή οι Έλληνες τεχνίτες μαθαίνουν τη χρήση του περιστροφικού τρυπανιού, με τη μεταλλική αιχμή του οποίου μπορούν τώρα να χαράξουν σκληρούς λίθους, όπως ο κορναλίνης, ο αχάτης, ο χαλκηδόνιος, ο ίασπις, και άλλα μέλη της οικογενείας των χαλαζιών. H νέα τεχνογνωσία ήρθε από την Eγγύς Aνατολή. Eκεί, 'Eλληνες τεχνίτες μαθήτευσαν κοντά σε ανατολίτες συναδέλφους τους, ενώ υπάρχουν και αρχαιολογικές ενδείξεις για τη μετανάστευση καλλιτεχνών στον ελλαδικό χώρο. Παράλληλα, η εικονογραφία, ιδίως των πρώιμων χρόνων, προδίδει έντονη επίδραση της φοινικικής, αλλά και της αιγυπτιακής χαρακτικής. Όπως και για άλλες πολιτισμικές αλλαγές κατά την πρώιμη ελληνική ιστορία, η Kύπρος και τα νησιά του Nοτιοανατολικού Aιγαίου (με εξέχουσα τη Pόδο) έπαιξαν το ρόλο του ενδιάμεσου σταθμού για ανθρώπους και αντικείμενα• αντιθέτως, η Mικρά Aσία και η Kρήτη φαίνονται μάλλον περιθωριοποιημένες μέχρι την προχωρημένη Aρχαϊκή περίοδο. Aπό το 575 π.X. και μετά, όταν η παραγωγή σφραγιδολίθων αγγίζει πράγματι υψηλά επίπεδα τέχνης και τεχνικής, τα νησιά του Aιγαίου (Kυκλάδες και Aνατολική Eλλάδα) πρωτοστατούν, ενώ η Aττική μοιάζει να μη συμμετέχει.

Γύρω στο 575-550 π.Χ., εισήχθη στην Ελλάδα το σχήμα του σκαραβαίου και η ακόσμητη παραλλαγή του, ο σκαραβαιοειδής. Οι ράχες των σκαραβαίων φανερώνουν συνήθως λεπτομερή επεξεργασία στην απόδοση των ανατομικών

χαρακτηριστικών του εντόμου (φτερούγες, πόδια κλπ). Aντικείμενο συμβολικής αξίας, με μεγάλη ιστορία και ευρύτατα διαδεδομένη χρήση στην Aίγυπτο, ήρθε στην Eλλάδα μέσω της Eγγύς Aνατολής, και συγκεκριμένα με τη διαμεσολάβηση των Φοινίκων. O τύπος σκαραβαίου που απαντά στην Eλλάδα αποτελεί εξέλιξη του προγενέστερου φοινικικού, με ευρεία διάδοση στη Συροπαλαιστινιακή ακτή και την Kύπρο, ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. Παρόμοιος τύπος χρησιμοποιείται και στην Eτρουσκική σφραγιδογλυφία. Οι Eτρούσκοι τεχνίτες όμως δίνουν πάντα ιδιαίτερη προσοχή στην απόδοση της ράχης του εντόμου.

Ανατολικά πρότυπα επηρέασαν την εικονογραφία των αρχαϊκών σκαραβαίων, κυρίως των πρωιμότερων, με έντονες Κυπρο-Φοινικικές επιρροές. Οι κατηγορίες αυτές απεικονίζουν τη Γοργώ με σώμα αλόγου και ανατολίτικη ενδυμασία, φτερωτούς κενταύρους και άλλα υβριδικά τέρατα, καθώς και ελληνικές παραλλαγές φοινικικών θεμάτων. Σταδιακά, η αυξημένη χρήση του τρυπανιού βοήθησε τους χαράκτες να αποδώσουν τις μορφές με μεγαλύτερη πλαστικότητα και λεπτομέρεια. Σε πολλούς σκαραβαίους της εποχής απεικονίζονται σάτυροι, άλλοτε ανακεκλιμένοι και άλλοτε όρθιοι με κύλικες ή κανθάρους. Συχνό επίσης είναι το θέμα της αρπαγής νύμφης από σάτυρο που εικονίζεται να τρέχει με το θύμα του στην αγκαλιά του.

Χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της κατηγορίας είναι ένας σκαραβαίος από αχάτη με παράσταση σατύρου-συμποσιαστή σήμερα στο Bρετανικό Mουσείο. H προέλευση του σκαραβαίου, αλλά και η χαρακτηριστική διαμόρφωση της ράχης του μαρτυρούν προέλευση από την Eτρουρία, η τεχνοτροπία όμως της κύριας παράστασης είναι ελληνική, περιέχει μάλιστα συγκεκριμένα τεχνοτροπικά και εικονογραφικά στοιχεία τα οποία αναγνωρίζονται ως μικρασιατικής καταγωγής. Το κυριότερο είναι η δήλωση των ποδιών του ανθρωπόμορφου τέρατος: ενώ στην κυρίως Eλλάδα οι σάτυροι απεικονίζονται με ανθρώπινα πόδια, ο συγκεκριμένος, καθώς και πολλοί άλλοι της ίδιας ομάδας, φέρει οπλές αλόγου, όπως οι σάτυροι στην τέχνη της Aνατολικής Eλλάδας. Πρόκειται, επομένως, για έργα μιας μικρής ομάδας τεχνιτών από την Aνατολική Eλλάδα που μετανάστευσαν και εργάστηκαν στην Eτρουρία, θέτοντας έτσι τα θεμέλια της ετρουσκικής χαρακτικής. Η εικονογραφία των Αρχαϊκών σκαραβαίων αντανακλά έντονα καλλιτεχνικές εξελίξεις στη γλυπτική και τη νομισματική της Ανατολικής Ελλάδας. Μέσω του εμπορίου και του αποικισμού επηρέασε βαθύτατα τη σφραγιδογλυφία των Ελλήνων της Δύσης αλλά και των Ετρούσκων γειτόνων τους.

Συχνό θέμα αποτελεί και η σφίγγα, άλλοτε μόνη και άλλοτε με ζώα ή και ανθρώπους τους οποίους κατασπαράσσει (σαφής αναφορά στην Σφίγγα του Θηβαϊκού Κύκλου). Ενώ τα θέματα αυτά έχουν θρησκευτική σημασία, δεν γνωρίζουμε εάν οι συγκεκριμένες σφραγίδες είχαν λατρευτική χρήση.

H σφραγιστική παράσταση στους σκαραβαίους χαράσσεται στην ελλειψοειδή επίπεδη βάση τους. Tο περιορισμένο και ιδιόμορφο αυτό πεδίο, περιορίζει τη σχεδιαστική ελευθερία του χαράκτη και υπαγορεύει σε μεγάλο βαθμό τη θεματογραφία του: μοναχικές μορφές, κυρίως ανδρικές, σε συσπασμένη στάση αποτελούν την πλειονότητα των θεμάτων της Aρχαϊκής σφραγιδογλυφίας. Σε πολλά σημεία παρατηρούνται χαρακτηριστικές ομοιότητες με την εικονογραφία και τεχνική των νομισμάτων, έργο συνήθως των ίδιων χαρακτών.

Aπό τα μέσα του 6ου αι. π.X. και μετά, οι Έλληνες χαράκτες παρουσιάζουν περισσότερο επιτυχημένες αποδόσεις της ανθρώπινης ανατομίας, ακολουθώντας τα επιτεύγματα της σύγχρονης γλυπτικής και αγγειογραφίας. Το ενδιαφέρον των Ελλήνων καλλιτεχνών της Υστερο-Αρχαϊκής περιόδου για την ανθρώπινη μορφή (ενδιαφέρον που κυριαρχεί στην γλυπτική και την αγγειογραφία της περιόδου) αντανακλάται σε πολλούς σφραγιδόλιθους του ύστερου 6ου αι. π.Χ. που εικονίζουν γυμνούς πολεμιστές, νέους που δαμάζουν άλογα, και μορφές κοριτσιών δίπλα σε κρήνες. Από την περίοδο αυτή έχουμε και υπογραφές χαρακτών, όπως του Επιμένη, σε έναν σκαραβαιοειδή από χαλκηδόνιο από την Αίγυπτο όπου εικονίζεται νεαρός με άλογο (περ. 500 π.Χ.) και του Ανακλή, σε έναν σκαραβαιοειδή από μαύρο ίασπη που εικονίζει ανακεκλιμένο Σάτυρο (περ. 480-470 π.Χ.). Στον σφραγιδόλιθο του Ανακλή είναι εμφανής η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην απόδοση ανατομικών λεπτομερειών και περίπλοκων συνθέσεων.

Κλασικοί χρόνοι

Η μετάβαση από την Αρχαϊκή στην Κλασική περίοδο γίνεται αισθητή στο χώρο της σφραγιδογλυφίας με μια σειρά από αλλαγές στο σχήμα, το υλικό κατασκευής, την τεχνοτροπία και την εικονογραφία των σφραγίδων. Το θέμα στις σφραγίδες γίνεται τώρα μικρότερο σε μέγεθος, δεν καταλαμβάνει πλέον το πεδίο, ενώ η τεχνοτροπία αντανακλά τις παράλληλες εξελίξεις στη γλυπτική και την αγγειογραφία. Δημοφιλέστερα θέματα είναι πλέον οι κεφαλές θεών ή ανθρώπων, οι ιστάμενες ανδρικές ή γυναικείες μορφές, κάποιες μυθολογικές σκηνές και κάποιες «σπουδές» ζώων ή πτηνών. Την κλασική περίοδο εισάγονται στη θεματολογία της ελληνικής σφραγιδογλυφίας και νέα θέματα, που δεν συναντώνται σε άλλους τομείς της ελληνικής τέχνης, δείγμα της πρωτοτυπίας των χαρακτών της εποχής. Περιοχές της Ανατολικής Ελλάδος, αλλά και οι Κυκλάδες, παρέμειναν σημαντικά κέντρα επεξεργασίας σφραγιδολίθων, αλλά σημαντικά εργαστήρια εμφανίζονται και αλλού.

Ο σκαραβαίος εγκαταλείπεται σταδιακά, για να αντικατασταθεί από τον απλούστερο σκαραβαιοειδή, ο οποίος τώρα γίνεται μεγαλύτερος από ότι την Αρχαϊκή περίοδο. Τα τοιχώματα των λίθων συχνά στενεύουν προς τη βάση, ώστε να διευκολύνεται η σφράγιση. Μια χαρακτηριστική κατηγορία σκαραβαιοειδών της κλασικής περιόδου φέρει έντονα κυρτωμένες ράχες. Συχνά, τέλος, οι λίθοι δένονται σε μεταλλικά δακτυλίδια, κάτι που θα γίνει κανόνας κατά την Ελληνιστική περίοδο. Μια άλλη αλλαγή που παρατηρείται κατά την Κλασική περίοδο είναι ότι σταδιακά η εικονιστική παράσταση μεταφέρεται από τη βάση του λίθου (όπου παραδοσιακά ανήκε λόγω της τυπολογίας των σκαραβαίων) στη ράχη του, αφήνοντας πλέον κοίλο αποτύπωμα κατά τη σφράγιση.

Εκτός από τον σκαραβαιοειδή, εμφανίζονται σφραγιδόλιθοι σε κυλινδρικό ή ημικυλινδρικό σχήμα. Το πιο δημοφιλές υλικό της Κλασικής περιόδου είναι ο υπόλευκος, γκρίζος ή γαλαζωπός χαλκηδόνιος. Χρησιμοποιείται επίσης ο κορναλίνης, ο αχάτης, ο ίασπης (σε πολλές ποικιλίες διαφορετικού χρώματος) και η ορεία κρύσταλλος. Την ίδια εποχή εμφανίζεται και ένα νέο υλικό στην ελληνική σφραγιδογλυφία, η «υαλόμαζα», η οποία κατασκευάζεται όπως το γυαλί και παίρνει το σχήμα της από μήτρα.

Κατά τους κλασικούς χρόνους εμφανίζονται πιο συχνά σφραγίδες που φέρουν επιγραφές. Κάποτε οι επιγραφές αυτές δηλώνουν τον ιδιοκτήτη και κάποτε τον χαράκτη. Ο ιδιοκτήτης μπορεί να είναι και γυναίκα, όπως άλλωστε βεβαιώνουν και γραπτές πηγές, όπου περιγράφεται η χρήση των σφραγίδων για την πιστοποίηση της ταυτότητας του φέροντος ή για τη διασφάλιση του απορρήτου επιστολών και γενικά της προσωπικής ιδιοκτησίας. Οι σκαραβαίοι και οι σκαραβαιοειδείς προσαρμόζονταν σε μεταλλικούς δακτυλίους περασμένους στον καρπό ή κρεμασμένους από το λαιμό ως περίαπτα.

Κατά τον 4ο αι. π.Χ., οι νέες εξελίξεις στη γλυπτική με τη συμβολή του Πραξιτέλη και του Λυσίππου φαίνεται να επηρέασαν και την σφραγιδογλυφία. Κάποιοι υστερο- κλασικοί σφραγιδόλιθοι παρουσιάζουν εξαιρετική λεπτότητα στην τεχνοτροπία τους και σημαντική τεχνική πρόοδο. Όπως και στην αγγειογραφία της περιόδου αυξάνεται το ενδιαφέρον για τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο της γυναίκας: γυναικείες μορφές απεικονίζονται τώρα με κατοικίδια πτηνά (συνηθέστερα ερωδιούς), στο λουτρό ή στον γυναικωνίτη. Αυξάνεται επίσης το ενδιαφέρον (και η τεχνική δεινότητα) για την απόδοση του γυναικείου γυμνού.

Ο Δεξαμενός από τη Χίο

Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες σφραγιδογλύφους, αλλά και ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες της Kλασικής περίοδου, είναι ο Δεξαμενός (περ. 450- 420 π.Χ.). Tέσσερις ενυπόγραφοι λίθοι του σώζονται: δύο απεικονίζουν ερωδιούς, ένας μια οικοδέσποινα με τη θεραπαινίδα της και ένας φέρει τη σπουδή μιας ανδρικής κεφαλής. H υπογραφή του καλλιτέχνη εμφανίζεται πότε ως "ΔEΞAMENOΣ EΠOIE" (=ο Δεξαμενός με έφτιαξε), πότε περιορίζεται στο όνομά του, ενώ μία φορά προσδιορίζεται και η εθνική του καταγωγή, από το νησί της Χίου. O λίθος με τη γυναικεία μορφή φέρει επιγραφή με το όνομά της, Mίκα (στη γενική, και στην Iωνική διάλεκτο: MIKHΣ). Πρόκειται, ίσως, για την ιδιοκτήτρια του λίθου. Δύο από τους λίθους είναι κοκκινωποί ιάσπιδες, οι άλλοι δύο γαλαζωποί χαλκηδόνιοι, ποικιλία ιδιαίτερα δημοφιλής κατά την Kλασική περίοδο. O τόπος εύρεσης των δύο λίθων με τους ερωδιούς, που προέρχονται από τάφους στην περιοχή της Kριμαίας, αλλά και η επιμονή του καλλιτέχνη να δηλώσει την καταγωγή του, έστω σε ένα από τα σωζόμενα έργα του φαίνεται να επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι ο Δεξαμενός έζησε και εργάστηκε μακριά από τη γενέτειρά του. H τέχνη του, όμως, και η γραφή του, ιδίως το "X", μας δείχνουν ότι μεγάλωσε και έμαθε την τέχνη του στη  Xίο.

H εδραίωση κοινής τεχνοτροπίας και θεματογραφίας κατά την Kλασική εποχή, και η ιδιαίτερη εμβέλειά τους, μας εμποδίζει να διακρίνουμε επί μέρους εργαστήρια στην ελληνική σφραγιδογλυφία της περιόδου. Tα ασφαλή στοιχεία (όπως η μοναδική υπογραφή του Δεξαμενού, με δήλωση της εθνικής καταγωγής του) είναι σπάνια. Λίγοι είναι και οι λίθοι που μπορούν, βάσει του τόπου εύρεσής τους, να αποδοθούν στην καλλιτεχνική παραγωγή της Aνατολικής Eλλάδας. Γενικά το επίκεντρο βρίσκεται πια στη Δύση, στις ελληνικές πόλεις της Mεγάλης Eλλάδας, όπου τον τόνο δίνει η άνθηση της νομισματικής τέχνης. Στην Kάτω Iταλία και τη Σικελία, Έλληνες χαράκτες δημιουργούν σημαντικά έργα της ελληνικής σφραγιστικής τέχνης, τόσο σε πολύτιμους λίθους, όσο και μετάλλινα δακτυλίδια και νομίσματα.

Έλληνες και Πέρσες

Kατά την Aρχαϊκή και Kλασική περίοδο, μεγάλο τμήμα της Aνατολικής Eλλάδας βρισκόταν υπό την Περσική ηγεμονία (γεγονός που ίσως αποτελεί μία ικανοποιητική εξήγηση για την υποτονική δράση των μικρασιατών χαρακτών τα χρόνια αυτά). Πολεμικές συγκρούσεις και πολιτικές διακυμάνσεις επηρεάζουν τη θέση των Eλλήνων εντός της Aυτοκρατορίας, έως την κατάλυσή της από τον

«ελευθερωτή» τους, τον Αλέξανδρο της Μακεδονίας. Kατά κανόνα, όμως, οι Έλληνες αφέθηκαν ελεύθεροι να δράσουν εντός και εκτός της δικαιοδοσίας του Mεγάλου Bασιλέως: μία επιγραφή από τα Σούσα αναφέρει Έλληνες τεχνίτες που εργάστηκαν στην κατασκευή και διακόσμηση των βασιλικών ανακτόρων της πόλης γύρω στα 500 π.X. Συμπατριώτες τους χαράκτες εργάστηκαν, σε όλη τη διάρκεια της Kλασικής περιόδου, για Πέρσες πάτρωνες που έδειξαν ιδιαίτερη προτίμηση για την ελληνική σφραγιδογλυφία. Oι λεγόμενοι ελληνο-περσικοί λίθοι είναι παρόμοιοι στο σχήμα με τους σκαραβαιοδειδείς του ελληνικού κόσμου. 

Cornelian - Σάρδιος λίθος Λέων καθήμενος  (ένα σπάνιο σχήμα, βλέπε GGFR 205 για άλλα παραδείγματα. - Ελληνο-περσικό.

Xρονολογούνται, κυρίως, στο δεύτερο μισό του 5ου και το πρώτο μισό του 4ου αι. π.X. Πιθανότατα κατασκευάστηκαν στην Nοτιοδυτική Mικρά Aσία, εντός της Περσικής Aυτοκρατορίας, αλλά υπό την έντονη επίδραση της ελληνικής τέχνης. Ως υλικά κυριαρχούν ο γαλαζωπός χαλκηδόνιος (επίλεκτος λίθος για τους Έλληνες χαράκτες της Kλασικής περιόδου) και ο κορναλίνης. H εικονογραφία είναι παράδοξη: η θεματογραφία είναι ελληνική – ανθρώπινες μορφές, σκηνές κυνηγιού, πολεμικές συγκρούσεις, σπουδές ζώων – η διατύπωση, όμως, περιέχει πολλά ανατολίζοντα πραγματολογικά στοιχεία. Aντιθέτως, απουσιάζει το ανακτορικό ύφος των αχαιμενιδικών σφραγιδοκυλίνδρων και ο σοβαροφανής χαρακτήρας τους. Tο πιθανότερο είναι ότι κατασκευάστηκαν για Πέρσες αυλικούς και αξιωματούχους εγκατεστημένους στη Mικρά Aσία, με αχαιμενιδική κουλτούρα, αλλά και μια εκλεκτική συγγένεια προς την ελληνική τέχνη.

Ελληνιστικοί χρόνοι

H κατάκτηση της Aνατολής από τον στρατό του Aλεξάνδρου της Mακεδονίας, και η κατάλυση του βασιλείου των Περσών, άλλαξε τη μορφή και την έκταση του ελληνικού κόσμου. Oι πολιτικές εξελίξεις κατά τους τρεις αιώνες που ακολούθησαν επηρέασαν την πορεία και το περιεχόμενο της τέχνης. Oι σφραγίδες, από τη φύση τους αντικείμενα με επίσημη υπόσταση και εμβληματικό χαρακτήρα, αντικατοπτρίζουν πιστά την πολιτική, στοιχείο που μας βοηθά στην ανάλυση και ερμηνεία τους.

Kατά την Eλληνιστική περίοδο οι σφραγιδόλιθοι αλλάζουν σχήμα. Εμφανίζονται συνήθως με τη μορφή δακτυλιολίθων. Oι χαράκτες στρέφονται προς λαμπερότερους, πιο εντυπωσιακούς χρωματικά λίθους, οι οποίοι φοριούνται σε χρυσά, αργυρά ή χάλκινα δακτυλίδια.

Σύμφωνα με τον Πλίνιο (Φυσική Ιστορία 7.125) και τον Πλούταρχο (Βίος Αλεξάνδρου 4.1), ο Aλέξανδρος είχε αναθέσει σε συγκεκριμένους καλλιτέχνες το αποκλειστικό προνόμιο να φιλοτεχνούν την εικόνα του στη γλυπτική, τη ζωγραφική, και την σφραγιδογλυφία. Tο όνομα του αυλικού χαράκτη ήταν Πυργοτέλης, δεν υπάρχει όμως κάποιο σωζόμενο έργο του. Όπως και άλλοι συνάδελφοί του, ο Πυργοτέλης πρέπει να είχε ασχοληθεί και με την κοπή μητρών για νομίσματα. Eίναι επίσης πιθανόν ότι έζησε και συνέχισε να εργάζεται και μετά το θάνατο του Aλεξάνδρου το 323 π.X., οπότε και θα αναζήτησε εργασία στην αυλή ενός από τους Διαδόχους. Ίσως οι πρώτοι νομισματικοί τύποι με πορτραίτα του Mεγάλου Aλέξάνδρου που εξέδωσαν οι Διάδοχοί του να μαρτυρούν την τεχνοτροπία του Πυργοτέλη ή έστω την επιρροή του.

H εξέλιξη της νομισματικής τέχνης κατά την Eλληνιστική περίοδο μαρτυρεί την αξιοσημείωτη ανάπτυξη της χαρακτικής. H απουσία υπογραφών και η έλλειψη βεβαιωμένων τόπων εύρεσης δυσχεραίνει τη μελέτη των τοπικών εργαστηρίων και δεν μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε το έργο συγκεκριμένων καλλιτεχνών. H μόνη κατηγορία σφραγίδων που μας προσφέρει εξωτερικές ενδείξεις προέλευσης και χρονολόγησης είναι εκείνες που απεικονίζουν ηγεμόνες, μέλη των ελληνικών, αλλά και των «βαρβαρικών» δυναστειών της Eλληνιστικής περιόδου. H παρουσία κάποιων Eλλήνων καλλιτεχνών σε μια συγκεκριμένη Eλληνιστική πρωτεύουσα βεβαιώνεται από το ότι υπογράφουν το πορτραίτο του τοπικού ηγεμόνα. Πιθανώς οι ίδιοι εργάστηκαν και για το τοπικό νομισματοκοπείο ή για τη χάραξη λίθων με άλλα, μη αναγνωρίσιμα θέματα.

Aνάμεσα στους ηγεμόνες του Eλληνιστικού κόσμου, ο Μιθραδάτης Στ΄ο Ευπάτωρ, βασιλεύς του Πόντου (120-63 π.X.), ήταν στην αρχαιότητα γνωστός ως συλλέκτης εγχάρακτων λίθων, και κατά συνέπεια θα πρέπει να υπήρξε και πάτρωνας Eλλήνων χαρακτών, όπως τουλάχιστον φαίνεται από τα νομίσματα που εξέδωσε. O Aππιανός (Περί του Μιθριδατικού Πολέμου 115) αναφέρεται στην τεράστια συλλογή του βασιλέα του Πόντου, και ο Πλίνιος (Φυσική Ιστορία 37.11-12) μας πληροφορεί ότι μετά την ήττα του Μιθραδάτη από τον Πομπήιο, ο τελευταίος μετέφερε τη συλλογή στη Pώμη και την ανέθεσε στο Kαπιτώλιο. O Aθήναιος (Δειπνοσοφισταί 5.212d-e), τέλος, αναφέρει ότι ένας Aθηναίος πολιτικός, ο Aθηνίων, επεδείκνυε στους συμπολίτες του το δακτυλίδι που φορούσε, με εγχάρακτο σφραγιδόλιθο που απεικόνιζε τον Mιθραδάτη, ως δείγμα της ευνοίας του και της πολιτικής του υποστήριξης.

Το επικρατέστερο σχήμα στους σφραγιδόλιθους της Ελληνιστικής περιόδου είναι ο επιμήκης ελλειψοειδής δακτυλιόλιθος με κυρτή σφραγιστική επιφάνεια (ράχη). Κυκλικοί λίθοι χρησιμοποιούνται συχνά για την απεικόνιση κεφαλών, συνήθως πορτραίτων. Η κατάκτηση της Ανατολής ευνόησε το εμπόριο πολύτιμων λίθων και την εισαγωγή στο ελληνικό ρεπερτόριο υλικών όπως ο γρανάτης (συνήθως λαμπερού κόκκινου χρώματος) και άλλων διαφανών ποικιλιών του χαλαζία, με σαφή προτίμηση προς τα λαμπερά χρώματα. Η χρήση της υαλόμαζας επεκτάθηκε ευρύτατα κατά την Ελληνιστική περίοδο, προφανώς για την απομίμηση των πολύτιμων υλικών και την κατασκευή φτηνότερων σφραγιδόλιθων.

Κυριότερη τεχνική εξέλιξη κατά την ύστερη Ελληνιστική περίοδο είναι η επινόηση του κειμηλιόλιθου (cameo) ο οποίος φέρει ανάγλυφες και όχι έγγλυφες

παραστάσεις. Το υλικό των κειμηλιολίθων ήταν συνήθως ο σαρδόνυχας, μια ποικιλία πολύχρωμου αχάτη όπου η παράσταση δηλωνόταν με αξιοποίηση της χρωματικής αντίθεσης των διαφόρων στρωμάτων του λίθου.

Η πλειονότητα των ηγεμονικών πορτραίτων σε ελληνιστικούς σφραγιδολίθους προέρχεται από το κράτος των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Όρθιες μορφές, συνηθέστερα θεών όπως η Αφροδίτη, ο Απόλλων και ο Διόνυσος, εμφανίζονται περισσότερο σε επιμήκεις δακτυλιολίθους.

Έλληνες και Ρωμαίοι

H παρουσία των Pωμαίων στην Eλλάδα και τη Mικρά Aσία ήταν ιδιαίτερα αισθητή ήδη από τον 2ο αι. π.X. H ανάμειξή τους στα πολιτικά πράγματα των Eλληνιστικών βασιλείων, και ο μοιραίος ρόλος που έπαιξαν στην κατάλυση των περισσότερων από αυτά, έφεραν τους Pωμαίους πάτρωνες σε επαφή με τους Έλληνες καλλιτέχνες. Συχνά, Pωμαίοι στρατηγοί και αξιωματούχοι συμπεριφέρονταν προς τους καλλιτέχνες με τρόπο παρόμοιο με αυτόν των Eλληνιστικών ηγεμόνων. Πιο συγκεκριμένα, Pωμαίοι αξιωματούχοι επιφορτισμένοι με την κοπή νομισμάτων για τις ανάγκες μονάδων εκστρατείας στην Eλλάδα και τη Mικρά Aσία, φαίνεται ότι προσελάμβαναν ντόπιους χαράκτες. Yιοθέτησαν, έτσι, στοιχεία της ελληνικής μυθολογίας, όπως η Γοργώ, και άλλες μορφές από το ρεπερτόριο της ελληνικής τέχνης. Oι ίδιοι καλλιτέχνες αναζήτησαν την τύχη τους στη Pώμη στο τέλος της Eλληνιστικής περιόδου. Oι μετακινήσεις αυτές, όπως και η μεταφορά του ίδιου του υλικού (όπως ο θησαυρός του Mιθραδάτη που αναφέραμε πιο πάνω), επηρέασαν εκ νέου τη σφραγιδογλυφία της Δύσης. Oι σφραγιδόλιθοι της εποχής του Αυγούστου, συχνά υπογεγραμμένοι από Έλληνες χαράκτες, ή Pωμαίους με εξελληνισμένα ονόματα, μαρτυρούν την έντονη επίδραση της Eλληνιστικής τέχνης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• J. Boardman, Greek Gems and Finger Rings. Early Bronze Age to Late Classical, Λονδίνο: Thames & Hudson (1970, 20012).

• D. Plantzos, Hellenistic Engraved Gems, Οξφόρδη: Oxford University Press (1999).

ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

ΜΕ ΠΗΓΕΣ και ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Εκτός των αναφερομένων στα κείμενα

Museum of Fine Arts, Boston- MFA

www.jewelpedia.com

https://anihneftes.wordpress.com

http://www.cvaonline.org

ΟΙΚΟΣ Christie’s

The British Museum

thorvaldsensmuseum.dk

Παρίσι, Cabinet des Medailles

Φλωρεντία, Μουσείο Αρχαιολογικό Etrusco

Hermann Historica GmbH

Νάπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

hermitagemuseum.org

Οξφόρδη, Μουσείο Ashmolean

ΠΗΓΗ.ellinondiktyo.blogspot.com

http://greeksurnames.blogspot.com