Νύμφες Υάδες: Οι θεότητες της βροχής και τροφοί του Διόνυσου

Στην ελληνική μυθολογία οι Υάδες, λέξη που σημαίνει «οι της βροχής», ήταν αδελφές Νύμφες, που έφερναν τη βροχή (από το αρχαίο ρήμα υώ = βρέχω). Οι Υάδες θεωρούνταν οι θεότητες της βροχής στον ουρανό και στη γη οι νύμφες της γονιμοποιού υγρασίας, οι πηγές και οι ποταμοί, οι τροφοί της φύσης. Στα αρχαία κείμενα οι Υάδες αναφέρονται σαν βροχερά άστρα, τα οποία δημιουργούν θύελλες, υγρασία και«υετόν», γιατί η θέση τους σε σχέση με τον Ήλιο επιδρούσε στον καιρό...
Μερικοί, μάλιστα, υποθέτουν, ότι η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις «ύειν» και «υετός», που σημαίνουν«βρέχει» και «βροχή». 

Παλαιότερα ονομάζονταν Δωδωνίδες νύμφες αλλά όταν ο Δίας τις μεταμόρφωσε σε αστέρια τις ονόμασεΥάδες (από το ρήμα ὕω=στέλνω βροχή), γιατί την ημέρα που γεννήθηκε ο Διόνυσος ο Δίας έριξε βροχή στη γη (Απολλόδ. 3.29)· ή από το επίθετο του Διόνυσου, Ὕης που δόθηκε στον θεό, επειδή την περίοδο των γιορτών του έβρεχε.  
Έτσι ο Οβίδιος αναφέρει: δηλαδή «Οι Υάδες υπό των Ελλήνων από τις βροχές ονομάστηκαν» και στην «Αινειάδα» ο Βιργίλιος «και τις βροχερές Υάδες».
Και όπως η μητέρα του Διόνυσου, Σεμέλη,  αποκαλούνταν και Ὕη, έτσι και αυτές ονομάστηκαν Υάδες.
Θεωρούνταν κόρες του Τιτάνα Άτλαντα και μιας Ωκεανίδας, της Αίθρας ή της Πλειόνης ενώ ο Υγίνοςδίνει και την πιθανότητα να ήταν κόρες του Ύαντα και της Βοιωτίας. Είχαν και ένα θνητό πατέρα που ανάλογα με τα τοπικά συμφέροντα ήταν ο βασιλιάς της Κρήτης Μελισσέας, ο Ερεχθέας (αθηναϊκή εκδοχή), ο Κάδμος (θηβαϊκή εκδοχή).
Ο αριθμός τους δεν είναι σταθερός το ίδιο και τα ονόματά τους . Τα ονόματα των Υάδων ποικίλλουν στους διάφορους μυθογράφους. Η επικρατέστερη ίσως εκδοχή θέλει τα ονόματά τους να είναι τα εξής:  
(Φ)Αισύλη, Κορωνίδα, Κλέεια, Φαιώ, Ευδώρη(α), Αμβροσία, Διώνη, Πολυξώ, Κισσηίδα, Νύσα, Ερατώ, Εριφία, Βρομίη, Αρσινόη, Πεδίλη, Φυτώ, Θυώνη, Προδίκη, Φάολα.
 Στην επικρατέστερη εκδοχή πάντως, ο Ύας ήταν αδελφός τους. oι Υάδες μαζί με τις 7 Πλειάδες αποτελούν τις 14 Ατλαντίδες, αλλιώς γνωστές ως Δωδωνίδες καθώς ήταν νύφες της Δωδώνης που δόθηκε ο θεός Διόνυσος σε αυτές ως βρέφος για να τον μεγαλώσουν, μετ' εμπιστοσύνης του Διός.

  

Οι Υάδες είναι συνδεδεμένες με τον Διόνυσο και την ανατροφή του: "και ο Ερμής πήρε το παιδί και το έφερε στις Νύμφες που κατοικούσαν στη Νύσα της Μικράς Ασίας."

Οι μύθοι παραδίδουν ότι Νύμφες παρίστανται στη γέννηση του Διόνυσου και ότι ο Ερμής παραδίδει στιςκουροτρόφους Νύμφες της κισσοστεφανωμένης Νύσσας τον Διόνυσο. Σύμφωνα με ύστερες μαρτυρίες (Υγίνος, Σχόλια του Σέρβιου στον Βιργίλιο, Διόδωρος Σικελιώτης), η Νύμφη Νύσα μεγάλωσε τον μικρό Διόνυσο πάνω στο ομώνυμο βουνό. Από φόβο προς την Ήρα οι Υάδες εμπιστεύτηκαν το μωρό στη θεία του Ινώ, την αδελφή της Σεμέλης, άλλη θυγατέρα του Κάδμου· αυτές κατέφυγαν στη γιαγιά τους, την Τηθύ.Εκεί ο Δίας τις μεταμόρφωσε σε αστερισμό, αφού πρώτα η Μήδεια τις έκανε να ξανανιώσουν.
Παραδίδεται ακόμη ότι η μεταμόρφωση συντελείται, όταν ο βασιλιάς Λυκούργος της Θράκης κυνήγησε τις τροφούς μέχρι τη θάλασσα· τότε ο Δίας τις λυπήθηκε και τις μεταμόρφωσε.
Ενίοτε η μεταμόρφωσή τους αποδίδεται στη θλίψη τους για τον χαμό του αδελφού τους Ύαντα από τσίμπημα φιδιού, από λιοντάρι ή αγριογούρουνο· αυτό τις οδήγησε στην αυτοκτονία. Μετά τον θάνατο τουΎαντα οι Υάδες άρχισαν να κλαίνε από τη λύπη τους ασταμάτητα (μια μυθολογική αιτιολόγηση για το «κλάμα» της βροχής). Τότε οι θεοί τις λυπήθηκαν και τις μεταμόρφωσαν σε αστέρια.
Άλλη εκδοχή είναι ότι έγιναν αστέρια από τον Δία σε ανταμοιβή για το έργο τους να αναθρέψουν έναν Θεό.
 Η εμφάνισή τους στο ουράνιο στερέωμα, πολύ κοντά στις αδελφές τους Πλειάδες, http://mythiki-anazitisi.blogspot.gr/2013/07/blog-post_13.html συνέπιπτε με την εποχή των βροχών της άνοιξης. Στη λήξη των Ελευσινίων οι μύστες άδειαζαν δυο κρατήρες, προφανώς γεμάτους με νερό, τον ένα στην Ανατολή και τον άλλον στη Δύση, φωνάζοντας προς τον ουρανό ὕει, δηλαδή βρέξε, και προς τη γη κύε, δηλαδή σύλλαβε. Επομένως, δεν αποκλείεται οι απεικονίσεις δύο μόνο Υάδων, όσες ήταν αρχικά, που αδειάζουν δύο κρατήρες με νερό, για να σβήσουν τη φωτιά που έβαλε ο Αμφιτρύωνας ή ο Αντήνορας για να κάψει την Αλκμήνη, πέρα από το να αφηγούνται εικαστικά τον σχετικό μύθο, μπορεί να παραπέμπουν και στο τελετουργικό της επίκλησης προς τον θεό των καιρικών φαινομένων Δία να στείλει βροχή και να γονιμοποιήσει την καμένη από το κρύο ή τη ζέστη γη, που εδώ προσωποποιείται στη μορφή της Αλκμήνης.
Σε όλα τα αρχαία ελληνικά κείμενα, επίσης, αναφέρονται οι Υάδες, σε μυθολογικό επίπεδο. Ας τα γνωρίσουμε:

«Κοντά στα πόδια του Ηνίοχου τα κέρατα του σουφρωμένου Ταύρου να αναζητήσετε. Έχει σημάδια ευκολογνώριστα. Διακρίνεται θαυμάσια η κεφαλή του, που δεν μπορούμε καλύτερα να περιγράψουμε παρά μονάχα με τ’ άστρα που στρεφόμενα παρουσιάζουν το σχήμα του και ονόματα έχουν γνωστά. Και δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ακούσει για τις Υάδες που βρίσκονται στο μέτωπο του Ταύρου. Ένα μονάχα αστέρι κάνει την άκρη του αριστερού κεράτου γειτονικό με το δεξί πόδι του Ταύρου. Αυτά τα δύο σημάδια προχωρούν μαζί. Αλλά ο Ταύρος όντας πιο κάτω από τον Ηνίοχο δύει πάντα πριν από αυτόν αν και σύγχρονα μ’ εκείνον ανατέλλει».

(Άρατος ο Σολεύς).

« οι νύμφες που μοιάζουν με τις Χάριτες. Η Φαισύλη, η Κορωνίς και η Κλέεια με το όμορφο στεφάνι, η τρυφερή Γαιώ και η Ευδώρη με διαφανές πέπλο, τις οποίες ονομάζουν Υάδες,

εμφανίζονται στους ανθρώπους στη Γη».
 (Ησίοδος). 

 «οι Υάδες είναι δεινός και οχληρός αστήρ, προξενών θυέλλας και καταιγίδας, αι οποίαι επιφέρουν βλάβας, τόσον επί της ξηράς, όσον και επί της θαλάσσης».  

(Πλίνιος)
Η πιο αρχαία μυθολογική παράδοση, όμως, βρίσκεται στον ΄Ομηρο (Ιλιάδος Ζ, 130 – 140). 

Κατ’ αυτόν οι Υάδες παριστάνουν στον Ουρανό τις Δωδωνίδες νύμφες, στις οποίες ο Ζευς εμπιστεύθηκε την ανατροφή του Βάκχου. Όταν ο Λυκούργος, γιος του Δρύαντος και βασιλιάς των Ηδωνών, λαού που κατοικούσε στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, τις καταδίωξε από το ιερό Νυσήιο βουνό και τις έριξε στη θάλασσα μαζί με το Βάκχο, ο οποίος από το φόβο του κρύφτηκε στην αγκαλιά της Θέτιδας, εκείνες για να σωθούν ανυψώθηκαν από το Δία στον Ουρανό, σαν Υάδες.  

«Ουδέ γαρ ουδέ Δρύαντος υιός, κρατερός Λυκούργος, δην ην, ος ρα θεοίσιν επουρανίοισιν έριζεν ος ποτε μαινομένοιο Διωνύσοιο τιθήνας σεύε κατ’ηγάθεον Νυσήϊον. Αι δε άμα πάσαι θύσθλα χαμαί κατέχευαν, υπ’ανδροφόνοιο Λυκούργου θεινόνεναι βουπλήγι. Διώνυσος δε φοβηθείς δύσεσθ’αλός κατά κύμα, Θέτις δ’υπεδέξατο κόλπω δειδιότα, …»

 

Οι Υάδες είναι αραιό σμήνος αστέρων, ευρισκόμενο σε απόσταση 10ο μοιρών, περίπου, νοτιοανατολικά των Πλειάδων. Αποτελεί ένα από τα ωραιότερα κοσμήματα του έναστρου ουρανού, ορατό με γυμνό οφθαλμό. Αστρονομικά είναι μια ομάδα από 34 αστέρια που αποτελούν συστροφή. Προηγείται τούτων, ο αστέρας Λαμπαδίας του αστερισμού του Ταύρου. Είναι ευδιάκριτες λόγω του σχήματός τους, γιατί μαζί με τον Λαμπαδία σχηματίζουν το λατινικό γράμμα V, το οποίο θυμίζει κεφάλι Ταύρου.

«Υάδες ται μεν ρ’επί παντί μετώπω Ταύρου βεβλέαται».

O John Minsheu στο λήμμα «Hyades» παραπέμπει τον αναγνώστη στη λέξη «Raine», όπου αναφέρει: «Hyades, υάδες, dictae stellae quaedam in cornibus Tauri; quae ortu occasuq, sus pluvias largosque imbres concitant» δηλαδή: « Υάδες, λεγόμενοι μερικοί αστέρες εις τα κέρατα του Ταύρου, οι οποίοι κατά την εώαν επιτολήν (ανατολή) και την εσπερίαν δύσιν προκαλούν ασθενείς ή ραγδαίας βροχάς». 


Αποσπάσματα από: Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας

Περισσότερα: http://www.schizas.com/site3/index.php?option=com_content&view=article&id=56991:2014-11-12-10-54-52&catid=50:mathaino-tin-ellada&Itemid=336#ixzz3IzEWI7D1