Από την Γυναίκα-Μητέρα στη Γυναίκα Θεά 
Το Ανθρώπινο Γένος οδοιπορώντας μέσα στο χάος των αιώνων κάτω από τον αστερισμό του μόχθου, της αγωνίας, του τρόμου, γνώρισε τον εαυτό του μέσα από τη ΦΥΣΗ και τη ΓΥΝΑΙΚΑ. Η διαδοχή των εποχών, η βλάστηση και ο μαρασμός των φυτών συγκίνησαν βαθιά τον πρωτόγονο άνθρωπο. Έτσι η φύση πήρε στη φαντασία του ανθρώπου μορφή ΓυναίκαςΠάνω στην επιφάνεια του χώματος χάραξε τα πρώτα του αυλάκια μ’ ένα οξύ εργαλείο που ήταν ο ΓΥΗΣ, δηλαδή το άροτρο, όμοιο με το κεφαλαίο ΓΑΜΑ. Με την διάνοιξη της γης από το άροτρο και τη σπορά και γονιμοποίηση συνέδεσε τη ΓΥΝΑ-ΓΥΝΗ, που κι αυτή από την φύση της υφίσταται ρήγμα στον παρθενικό της υμένα προς χάριν της γονιμοποίησης. Από το ρήγμα αυτό γεννιέται ο νέος άνθρωπος που αυτή μεγαλώνει κι εκπαιδεύει.
« ΓΑ, ΓΗ, ΓΑΙΑ ευρύστερνον, στήριγμα όλων ασφαλές και αιώνιον», όπως μας λέει κι ο Ησίοδος στη «Θεογονία» του. ΓΑ- ΜΗΤΗΡ, ΓΗ-ΜΗΤΡΑ,ΔΗΜΗΤΡΑ, η ξανθόφαιη πανάρχαια θεά που φυλάει τον πολύτιμο σπόρο των χρυσών σταχυών και τον προσφέρει στον άνθρωπο με τη γεωργία της άγριας γης. Ο προϊστορικός άνθρωπος πρόσεξε τον ιδιαίτερο ρόλο της Γυναίκας και πίστεψε πως έκρυβε μέσα της μια μυστική, ανεξήγητη δύναμη.
Μη μπορώντας αλλιώς να εξηγήσει τις ζωοδότρες αυτές δυνάμεις, τις μορφοποίησε με την τέχνη της ειδωλοπλαστικής τονίζοντας, κατά την κατασκευή των πήλινων, λίθινων, μαρμάρινων ειδωλίων το γενετήσιο χαρακτήρα της γυναίκας. Η γυναίκα αποτέλεσε για τον άνδρα αντικείμενο του πρώτου του θαυμασμού για τη ζωή και τη δημιουργία.
Κατά την Παλαιολιθική Εποχή η ανδρική συμμετοχή στην όλη διαδικασία της δημιουργίας ήταν ασαφής κι ασφαλώς ακατανόητη. Γι’ αυτό κατά τη μορφοποίηση της πράξης της δημιουργίας η ανδρική μορφή απουσιάζει.
Στη Νεολιθική όμως Εποχή τα πράγματα αλλάζουν. Ο άνθρωπος πλησιάζει περισσότερο την αλήθεια. Καταλαβαίνει ότι κι ο άνδρας συμμετέχει στη δημιουργία, ότι έχει κι αυτός μέσα του ένα μέρος από τη μυστική δύναμη που καθορίζει τη διαιώνιση
Η 3η χιλιετία είναι ένα ορόσημο για τη Μινωική Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, τα παράλια της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Πολύκωπα πλοία οργώνουν τις θάλασσες. Οι άντρες εμπορεύονται, γνωρίζουν νέους τόπους, ξένα ήθη κι έθιμα. Όταν γυρίσουν με τα άγνωστα προϊόντα έχουν να λένε πολλά.
Δένοντας το παλιό με το καινούριο, διηγούνται πως ήταν φτιαγμένο και καθοδηγούν πώς θα φτιαχτεί. Στα χέρια τους τώρα η μεταλλοτεχνία, τα πλοία, ο πόλεμος, η κτηνοτροφία που βαραίνει περισσότερο από τη γεωργία. Γυναικείες δουλειές είναι ο αργαλειός, η κεραμική και ό,τι δεν χρειάζεται απομάκρυνση από το σπίτι.
Οι πρώτες «πόλεις» απαιτούν ιεραρχία, γραφειοκρατία. Τη διακυβέρνηση έχουν οι άντρες. Η γυναίκα όμως, η γυμνόστηθη στις τοιχογραφίες των ανακτόρων της Κρήτης και των σπιτιών της Θήρας, της «τειχιόεσσας» Τίρυνθας και των Λεαίνων των Μυκηνών, επιμένει να κρατά-ει τη θέση της.
Στολισμένη η Θεά των Φιδιών με τις πολύχρωμες φούστες, τα χρυσά της κοσμήματα και την πλούσια σγουρή κόμη, κρατώντας τον Διπλούν Πέλεκυ, ταξιδεύει στους αιώνες, με μια ιερή μέλισσα για συντροφιά, ενώ από τα φουσκωμένα στήθη της ρέει γάλα και μέλι… Περιστέρια, παπαρούνες, ελιές και στάχυα, φίδια και πελέκια ακτινοβολούν μαζί της πάνω σε τοιχογραφίες, ειδώλια, δακτυλίδια και σφραγίδες.
Πολλά από αυτά κληροδοτήθηκαν στις θεές των Ελληνικών χρόνων, την Ήρα, την Άρτεμη, την Αφροδίτη, την Αθηνά. Στενότερα όμως σχετίζεται η Μινωική Θεά με τις δυνατές γυναικείες θεότητες της Μικράς Ασίας, την Κυβέλη, η Μεγάλη Μητέρα της Φρυγίας, την Ιδαία Μητέρα, την Μα, την Εφέσσια Άρτεμη. Ως «Κουροτρόφος» Μητρική Θεά κρατά στην αγκαλιά της το Θείο Βρέφος και γίνεται το αρχέτυπο της Αιγυπτιακής Ίσιδας και της Χριστιανικής Παρθένας.
Η Θεά της Γονιμότητας παρουσιάζεται σε σχετικές παραστάσεις επάνω στην κορυφή του βουνού ως «Ορεία Μήτηρ» κι ανάμεσα σε λιοντάρια ως«Πότνια Θηρών».Τώρα συνοδεύεται κι από το νεαρό θεό. Ο άντρας-στοιχείο που γονιμοποιεί-παριστάνεται ισότιμα στον Ιερό Γάμο. Σιγά σιγά αυτήη είσοδος του αντρικού στοιχείου θα βγάλει το γυναικείο από τη σκηνή. Οι Μυκηναίες στις τοιχογραφίες των ανακτόρων, ανώνυμες Κλυταιμνήστρες, βλέπουν θλιμμένα την ισοτιμία να γλιστρά από τα δάχτυλα τους σαν την άμμο. Τους μένει μόνο η μητρογραμμική καταγωγή. Κι αυτή όμως θα τη χάσουν.
Μέσα από την ομίχλη του μύθου, ο Τριπτόλεμος, κληρονόμος της Δήμητρας, θα διδάξει το αλέτρι. Η Αθηνά, η πελασγική θεότητα, θα επιζήσει συνθηκολογώντας με τους Ολύμπιους.
Όταν βασίλευε ο Κέκροπας, πρώτος βασιλιάς της Αθήνας, που πριν την εποχή του «δεν υπήρχε γάμος, οι άνθρωποι έσμιγαν μαζί τους ανάκατα μ’ αποτέλεσμα να μην ξέρουν οι πατεράδες τους γιους κι οι γιοι τους πατέρες. Τα παιδιά ονοματίζονταν κατά τις μητέρες τους.»
Η Αθηνά και ο Ποσειδώνας ζητούν να ονοματίσουν την πόλη. Το Μαντείο των Δελφών προτείνει η λαϊκή συνέλευση ν’ αποφασίσει. Οι γυναίκες ψήφισαν την Αθηνά, οι άντρες τον Ποσειδώνα. Με μια ψήφο διαφορά κερδίζουν οι γυναίκες. Αγριεμένος ο Ποσειδώνας σκεπάζει με θάλασσα την Αττική. Οι άντρες για να τον εξευμενίσουν θα αφαιρέσουν από τις γυναίκες το δικαίωμα να ψηφίζουν, να ονομάζουν τα παιδιά τους με τ’ όνομα τους και το δικαίωμα να λέγονται Αθηναίες…
Ωραία δικαιολογία για την κοσμοϊστορική ήττα του γυναικείου φύλου από τη δουλοκτησία. Πώς αλλιώς θα στηθεί το τρίγωνο «ατομική ιδιοκτησία, υποταγή γυναικών, δουλική εργασία »…
Παρ’ όλ’ αυτά, η Αθηναία γυναίκα αντιστέκεται, όπως η Λυσιστράτη που λέει στον Πρόβουλο: «Στην αρχή του πολέμου τον πρώτο καιρό υπομείναμε εμείς οι γυναίκες όλα εκείνα που κάνατε οι άντρες εσείς, η γυναικεία συγκράτηση βλέπεις, τα στραβά σας τα βλέπαμε ωστόσο…»
Ανθρωπολόγοι, ιστορικοί και αρχαιολόγοι αναγνωρίζουν σήμερα το γεγονός ότι τα πρώτα στάδια της ανθρωπότητας ήταν ειρηνικά και εποικοδομητικά και ότι η βαρβαρότητα των όπλων διαδέχτηκε την απόλυτη ειρήνη της πρωτόγονης ανθρωπότητας.
Οι Μινωίτες ζούσαν μιαν άνετη ζωή σε ειρηνικές συνθήκες μέσα στα μεγαλόπρεπα παλάτια της Κρήτης και στα σπίτια της Θήρας, με τους ζωγραφισμένους τοίχους γεμάτους από πανέμορφες δυναμικές και κυρίαρχες γυναίκες, που αρμονικά συμμερίζονταν τον πολιτισμό με τους ηλιοψημένους συντοπίτες τους, με τους οποίους μοιράζονταν ισότιμα τον έρωτα, το χορό, την άθληση, σε μια κοινωνία ειρηνική χωρίς πολέμους.
Στις ατοίχιστες μητριαρχικές πόλεις της Κρήτης που καταστράφηκαν μάλλον από το μεγάλο σεισμό του ηφαιστείου της Θήρας και την πυρκαγιά που ακολούθησε, τίποτε δεν υποδήλωνε τον πόλεμο και τίποτε δεν μαρτυράει την ύπαρξη πολιτικών ταραχών ή ακόμα και μια άμυνα απέναντι σε ξένες επιδρομές.
Όμως, ποια είναι η μοίρα της απλής γυναίκας στην ελληνική κοινωνία μέσα στο πέρασμα των χιλιετηρίδων και των αιώνων;
Στα ιστορικά χρόνια, η διαδικασία της ευγονίας παραμένει ιερή κι ο κύκλος της γέννας -ανατροφής – ακμής και γήρατος καθιερώνεται μέσα από τη Γυναίκα.
Η Γυναίκα είναι η αδιαμφισβήτητη Δέσποινα του Οίκου. Οι αρετές που τη συνοδεύουν είναι η σεμνότητα κι η αιδώς. Ως Κόρη γίνεται περιζήτητη νύφη αν την συνοδεύουν η «θεοειδής» μορφή και ο καλός «προικώος κλήρος». Ως ύπανδρη, πιστή «σύνευνος», δένεται από τη γυναικεία μοίρα της για πάντα στην κλίνη τουάνδρα -την «ευνή»- και στο «λέχος».
Η αρχαία ελληνίδα γυναίκα ξέρει πως, είτε ακολουθήσει το δρόμο της σεμνής «αλόχου», δηλαδή της πιστής συντρόφου, είτε της «παντόλμου εταίρας», η ζωή της θα είναι δέσμια του άνδρα και του οίκου. Δημόσιοι νόμοι και δια-τάγματα την ρίχνουν στην ανωνυμία και στο σκοτάδι. Αν δεν θέλει να την χαρακτηρίσουν «αφράσμονα», άμυαλη, βγαίνει στο δρόμο μόνο με το φως της μέρας και πάντα με τη συνοδεία θεραπαινίδων. Ο Ξενοφώντας θεωρεί μία γυναίκα αψεγάδιαστη, αν κρύβεται μέσα κι επιτρέπει να την βλέπουν και να την ακούν όσο γίνεται λιγότερο.
Όμως, ποιος είναι ο ρόλος της ως συμβόλου μιας εκρηκτικής και κοινωνικά δαμασμένης δύναμης; Το ερώτημα αυτό παίρνει κάθε φορά μια νέα προκλητική όψη. Στη μία όχθη του ερωτή-ματος στέκεται γυμνή η Θεά-Γυναίκα ως «άγαλμα μαλθακόν ομμάτων βέλος.,.έρωτος άνθος».(Αισχύλος Χοηφόροι).
Στη γυμνότητα της απαυγάζει η λάμψη παλαιοτέρων εποχών κι η ομορφιά της ελευθερίας των μητριαρχικών καιρών. Όμως στο γυναικείο «φύλο»παραμονεύει η «φύση» και στο πρόσωπο της συμπυκνώνονται οι μητριαρχικές μνήμες και ιδιότητες.
Θεότητα Χθόνια, η πρώτη Μάντις, η Γαία.
Με την μέριμνα του Έρωτα γεννιούνται όλα τα άλλα θεϊκά κι ανθρώπινα όντα κι εκείνα τα συναισθήματα κι οι ηθικές δυνάμεις που συνδέονται με την ύπαρξη του ανθρώπου… Κατά την«Θεογονία», από τα κομμένα ανδρικά μέλη του Ουρανού που επιπλέουν στη θάλασσα μετά την αποκοπή τους από το, Κρόνο, γεννιέται η « Χρυσή Αφροδίτη», η «κυανώπις», και «ελικοβλέφαρη».
Αρχέτυπο γυναικείο πρότυπο ομορφιάς, αιώνια νέα κι ευδιάθετη, ευτυχισμένη και με γοητεία ακαταμάχητη, αναδύεται από τα βάθη της αρχέγονης συλλογικής μνήμης σαν ένα κόσμημα του Κόσμου. Γεννήτρα της ζωής, βαδίζει πάνω στη Βασιλική Οδό των ανθρώπινων παθών κι αφήνει πίσω τηςμια σειρά από ζωντανά μαργαριτάρια εκατομμυρίων ζωντανών υπάρξεων.
Η Αφροδίτη, η θεά του Κάλλους, «φιλομειδής», λουσμένη στον υγρό σπινθηρισμό της απόλαυσης είναι η γενεσιουργός αρχή κι ο παλμός της ζωής. Αναστενάζει ερωτικά και ξυπνάει τον ερωτικό πόθο σε όλο το Σύμπαν. Ο αρχαίος Άνθρωπος μαγεύτηκε από τη γλυκύτητα και την έλξη του ερωτικούσυναισθήματος και λάτρεψε τη Γυναίκα-Αφροδίτη ως ΘΕΑ.
Λάτρεψε το μεγάλο θαύμα της Μητρότητας και της Γέννησης, ενσαρκωμένο στο γυναικείο σώμα. Η λατρεία της Θεάς-Μητέρας ως πηγή όλων των μορφών ζωής, επέζησε και στην ιστορική εποχή στη σύνθετη μορφή της ΜΑGΝΑ ΜΑΤΕR, της ΜΕΓΑΛΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ της Εγγύς Ανατολής και του Ελληνορωμαϊκού Κόσμου.
Όμως, παρά τη δύναμη της ως Θεά της Γονιμότητας, της τάξης, της ερωτικής αγάπης, των ουρανών, της θεραπείας, των συναισθημάτων, η Μεγάλη Θεά με την εμφάνιση της Πατριαρχίας γνωρίζει τα δεσμά και τον αλύπητο διωγμό.
Οι περισσότερες ιδιότητες που κατείχε αποκαθιερώθηκαν ή προσδόθηκαν σε αρσενικές θεότητες. Έτσι οι περισσότερες Ελληνίδες Θεές καταβροχθίζονται από τους πατριαρχικούς Θεούς. Πρώτος ο Δίας που καταπίνει τη Σοφία-Μήτιδα. Οι δυνάμεις και τα χαρίσματα τους που κατείχαν έχασαν τη σύνδεση τους με τη γυναικεία ζωή. Το ενσαρκωμένο, παιχνιδιάρικο, παθιασμένο ερωτικό Θηλυκό, το ισχυρό κι ανεξάρτητο, φιλόδοξο κι ηγεμονικό πρόσωπο της μητριαρχικής γυναίκας αφορίζεται και στέλνεται στον Κάτω Κόσμο, στα χθόνια, χαοτικά βάθη όπου θαύεται για να ξεχαστεί η αρχική του δύναμη.
Η γυναίκα, με δαμασμένη την ελευθερία της από τους νόμους και τα ήθη των ανδροκρατούμενων πια κοινωνιών, χάνει την ιερότητα της και τη δύναμη της. Στη σκοτεινή ατραπό της Περσεφόνης και στο άλσος της εκμαυλίστριας Αφροδίτης παραμονεύουν η φοβερή Μήδεια, η αδίστακτη Κλυταιμνήστρα, η «ευπλόκαμος» Κίρκη, η Πασιφάη κι η Αριάδνη, η Φαίδρα, οι Μαινάδες κι οι Βάκχες…
Απομένουν ωχρές μορφές του Μύθου που κατοικούν σε αβυσσαλέους ψυχικούς, αρχέγονους τόπους. Δεσμευμένη στο γάμο η σεμνή Πηνελόπη, κλείνεται στο πληκτικό γυναικωνίτη και στα ιδιαίτερα διαμερίσματα των γυναικών μόλις την επιπλήξει ο νεαρός γιος. Η Γυναίκα τυλιγμένη στα μακριά της πέπλα έχει μεγάλη ευκαιρία εξόδου μόνο τη θρησκεία. Η λατρεία των Θεών, με τις γιορτές, τις θυσίες και τα φαγοπότια, τη φέρνει σ’ επαφή με το άλλο φύλο.
Εξάρχουσα η Γυναίκα στους καθαρμούς και τις επικλήσεις της θεϊκής εύνοιας, μεσολαβεί σε ιερουργίες, εξαγνισμούς, καθαρμούς και συμμετέχει ολόψυχα στη πομπή-σπονδή- θυσία, στο χορό και στη χαρά του γλεντιού.
Στήνει τους κύκλιους χορούς της στις γονιμοποιές ποταμιές, στ’ άλση, στ’ άντρα και στους ανθηρούς λειμώνες κι επιζητεί το άγγιγμα των ζωοδόχων πηγών της φύσης, όπως και στον παλιό, καλό μητριαρχικό καιρό στον αιγαιακό χώρο και στη Μινωική Κρήτη. Μέσα στα Αρτεμισία, Αφροδίσια, Νυμφαία, Διονύσια κι Ελευσίνια αρχαία μυστικόπαθα ιερά, οι λατρεύτριες γυναίκες δένονταν σε μαγικό κύκλο με τις χαώδεις συμπαντικές δυνάμεις.
Μέσα στην καθημερινή της καταπίεση η αρχαία γυναίκα δεν ξεχνούσε το πανάρχαιο παρελθόν της «Πότνιας των Θηρών», δηλαδή την ισχυρή Μητριαρχική Θεά, ούτε και την «Πάνδημη Αφροδίτη» που την απελευθέρωνε, έστω και για λίγο, από τα καθημερινά δεσμά της.
Στην αριστοκρατική-φεουδαρχική κοινωνία του Ομήρου η γυναίκα παρουσιάζεται δίπλα στον άνδρα ισότιμη στην αγάπη και στο μίσος, πρωταγωνίστρια στον έρωτα, υποταγμένη όμως στο ιδεώδες της Ομορφιάς και της ιδανικής συζύγου.
Η Ωραία Ελένη κι η πιστή Πηνελόπη είναι τα πρότυπα της γυναίκας της εποχής. Ανάμεσα τους στέκεται αγέρωχη η τελευταία εκπρόσωπος της Μητριαρχίας, η Κλυταιμνήστρα, που έπαιξε το δικό της ρόλο, όχι κρυμμένη στο βάθος του γυναικωνίτη, αλλά τοποθετημένη στο κέντρο της πολιτικής ζωής.
Προσεκτική μελέτη των ιστορικών γεγονότων, που καλύπτονται πίσω από έναν ποικιλμένο μύθο, μας δίνει αλήθειες συγκλονιστικές, που αποκαλύπτουν την πραγματικότητα της τότε ζωής. Βεβαιώνεται η συμμετοχή της γυναίκας σ’ όλους τους αγώνες, και η παρουσία της μέσα στην κοινωνία είναι τέτοια που προκαλεί πολλές φορές το θαυμασμό. Η Μητριαρχία δεν ήταν μια εποχή που οι γυναίκες είχαν εξουσία πάνω στους άνδρες, αν και η κοινωνική τους θέση ήταν αξιοζήλευτη.
Στους καιρούς εκείνους δεν ήταν απαραίτη-το το ένα φύλο να άρχει και το άλλο να υποτάσσεται.
Στις προπατριαρχκές κοινωνίες οι άνθρωποι ζούσαν με ειρήνη, ισοτιμία και σεβασμό στη φύ-ση. Η Θεά Γαία είναι η μητέρα γη που γέννησε τον Ουρανό και τη Θάλασσα κι απ’ αυτήν προ-ήλθαν όλοι οι θεοί κι ο Δίας. Από το κεφάλι του Δία γεννιέται πολεμική με δόρυ κι ασπίδα, η μεταμορφωμένη μητριαρχική Θεά Αθηνά, κι έδωσε τ’ όνομά της στην Αθήνα.
Στην ελληνική προϊστορική αρχαιότητα η γυναίκα ήταν αξιοσέβαστη και είχε δικαίωμα να μετέχει στα κοινά.
Όμως οι γυναίκες, όπως κι οι δούλοι των δύο φύλων, έχουν αποκλειστεί δια νόμου από τη φημισμένη Αθηναϊκή Δημοκρατία. Οι γυναίκες ήταν περιορισμένες και επαγγελματικά. Η Αγνοδίκη, πρώτη επαγγελματίας μαία, μεταμφιέζεται σε άνδρα για να σπουδάσει και να επισκέπτεται τις γυναίκες, αλλά όταν έγινε αυτό γνωστό καταδικάστηκε με βαρεία ποινή από τον ανδροσύστατο Άρειο Πάγο. Την έσωσαν από βέβαιο θάνατο οι Αθηναίες, οι οποίες για πρώτη φορά στην ιστορία διαδήλωσαν στο δρόμο τη γνώμη τους για την αξία της Αγνοδίκης ως ιατρού, γιατί πολλές από αυτές της χρωστούσαν τη ζωή τους.
Ο Ησίοδος, μακριά από τους δοξασμένους πολέμους, επιτρέπει στις γυναίκες μόνο τις συνηθισμένες καθημερινές ασχολίες και δεν διστάζει με την αφήγηση του μύθου της Πανδώρας να την χαρακτηρίσει πηγή κακών.
Όμως στη Λέσβο, στο πρώτο ήμισυ του 6ουπ.Χ. αιώνα, συναντάμε την Σαπφώ, μια γυναίκα με τρυφερό και λυρικό έργο που συνδυάζεται, με πολιτική και κοινωνική δράση. Η Σαπφώ όμως εξορίστηκε για την πολιτική της, και το ερωτικό της ποιητικό έργο καταστράφηκε τον 11ο μ.Χ. αιώνα.
Στην αρχαία Σπάρτη, τη Θήβα, στα νησιά του Αιγαίου και στις μικρασιατικές ακτές, οι γυναίκες είχαν μια ελευθερία άγνωστη στις άλλες περιοχές του ελληνικού χώρου. Ο Πυθαγόρας πήρε το μεγαλύτερο μέρος της ηθικής του μάθησης από μια γυναίκα, νη Θεμιστόκλεια, ιέρεια των Δελφών.
Λέγεται, επίσης, ότι ο Πυθαγόρας που εισήγαγε τον αρχαίο μυστικισμό στην ελληνική φιλοσοφία ήταν φεμινιστής.
Αναμορφώνοντας τη θρησκεία των Ορφικών Μυστηρίων, ο Πυθαγόρας φαίνεται ότι έδωσε έμφαση στη λατρεία του θηλυκού στοιχείου. Και ο Διογένης μας λέει ότι στη σχολή του Πυθαγόρα οι γυναίκες σπούδαζαν μαζί με τους άνδρες, όπως γινόταν αργότερα και στην Πλατωνική Ακαδημία. Στην Αθήνα των ιστορικών χρόνων η θέση της γυναίκας ήταν διαφορετική. Δεν υπήρχε γι’ αυτήν χώρος για πολιτική-οικονομική δραστηριότητα, παιδεία και φυσικά πνευματικό έργο.
Τα καθήκοντα της περιορίζονταν σ’ ένα ασφυκτικά στενό κύκλο δραστηριότητας. Δεν είχε ελευθερία κινήσεων και ήταν μόνιμα εγκατεστημένη στο γυναικωνίτη, φροντίζοντας το σπίτι και τα παιδιά της.
Δημόσια παραγγέλματα τη ρίχνουν στην ανωνυμία και σιωπή. Άνδρες οι νομοθετούντες, άνδρες και οι θεματοφύλακες…Στη «βραχεία παραίνεση» του Περικλή στον «Επιτάφιο» το431 π.Χ., περιορίζει τις χήρες να μην ακούγονται ποτέ απ’ τους άνδρες μήτε για καλό, μήτε για κακό….
Τα στοιχεία αυτά θα ακολουθούν τη γυναίκα για αιώνες και θυμίζουν τη ζωή της αστής του Βυζαντίου, αλλά και του μεσαιωνικού και μουσουλμανικού κόσμου.
Στην Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα οι γυναίκες των πλούσιων οικογενειών ζούσαν απομονωμένες από τους άνδρες.
Οι γυναίκες, όμως, των κατώτερων τάξεων είχαν περισσότερες ευκαιρίες για επαφή μαζί τους, αφού οι συνθήκες τις υποχρέωναν να ζουν και έξω από το σπίτι. Μέσα από την κοινωνική αυτή ανισότητα γεννιέται ο θεσμός της όμορφης εταίρας, που ενώ νομικά είναι δούλη, ζει με απόλυτη ελευθερία και ξέρει να εκμεταλλεύεται τα γυναικεία της θέλγητρα που τα συνδυάζει με ανώτερη μόρφωση και πνευματική καλλιέργεια.
«Αι εύμορφαι εταίροι εισίν βασίλισσαι», λέει ο Διογένης.
Η Εταίρα, εκτός της συντροφιάς και της σεξουαλικής ψυχαγωγίας των ανδρών της εποχής, μπορεί να έχει γνώμη ακόμα και για τα πολιτικά θέματα. Η Ασπασία, καταγόταν από τη Μίλητο της Μ. Ασίας κι έγινε σύζυγος του «Ολύμπιου Περικλή, «που όταν μιλούσε στους Αθηναίους άστραφτε και βρόνταγε η Κλασική Αθήνα.»
Το όνομα της πανέξυπνης αυτής εταίρας συν-δέεται με μια νέα εποχή για την Αθηναία γυναίκα.
Μπορεί ο ρήτορας Δημοσθένης, καυχόμενος για το πολίτευμα των Αθηνών, να δηλώνει…«Έχουμε τις εταίρες για την ευχαρίστηση του πνεύματος, τις παλλακίδες για την ευχαρίστηση των αισθήσεων και τη σύζυγο για να μας χαρίζει παιδιά…» Όμως αρκετοί Αθηναίοι, φωτισμένοι από ένα νέο φιλοσοφικό και πολιτικό πνεύμα, κατάλαβαν ότι έπρεπε να δημιουργηθεί ένα νέο ιδεώδες για την ανατροφή των γυναικών και τον κοινωνικό τους ρόλο.
Ο Σωκράτης διακηρύσσει την ισοτιμία των δύο φύλων με προϋπόθεση τη μόρφωση και την καλλιέργεια της γυναίκας. Η Διοτίμα, ιέρεια από την Μαντινεία, δίδαξε τον Σωκράτη. Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα η σοφή Διοτίμα διατυπώνει ότι «η γαρ ανδρός και γυναικός συνουσία τόκος εστίν, εστί δε τούτον θείον το πράγμα».
Ο Σοφοκλής παρουσιάζει όλο το φάσμα των γυναικείων χαρακτήρων από την υποταγμένη Ι-σμήνη ως την ηρωίδα Αντιγόνη που αντιστέκεται στους ανθρώπινους νόμους. Ο Αντισθένης, ιδρυτής της σχολής των Κυνικών, θα διακηρύξει ότι ο άνδρας και η γυναίκα είναι ίσοι κι έχουν τις ίδιες αρετές.
Οι Σοφιστές πρώτοι ανέπτυξαν την έννοια του φυσικού Δικαίου, που, ισχυρότερο από τις ανθρώπινες συμβάσεις, αμφισβητεί την κατωτερότητα των δούλων, και των γυναικών.
Ο Ευριπίδης αν και θεωρήθηκε μισογύνης με το «εις γαρ ανήρ κρείσσον μυρίων γυναικών»[Ιφιγένεια εν Αυλίδι] στέκεται με πολλή αγάπη δίπλα στην αδικημένη γυναίκα. Στη Μήδεια, η φοβερή της εκδίκηση είναι μια τελευταία καταφυγή της αδυναμίας της απέναντι στα δεινά που της επισωρεύουν η μοίρα, οι άντρες, οι κοινωνικές συνθήκες, ο πόλεμος
Ο Ευριπίδης στο πρόσωπο, στις πράξεις και με το στόμα της Μήδειας έχει προσφέρει εκπληκτικό για τη ρεαλιστική και την εκρηκτική συμβολική του δύναμη δίπτυχο της γυναίκας. Της δαμασμένης από το Νόμο πού έχουν οι άνδρες στα χέρια τους και της αδάμαστης που ο χαλινός δε στομώνει τη φύση της, αλλά που τη σκληραίνει και την οιστρηλατεί προς την τιμωρία.
Η ΜΗΔΕΙΑ είναι μια πολύτιμη κιβωτός και μαρτυρία που δείχνει γυμνή την αλήθεια για τη θέση της γυναίκας μέσα σ’ έναν κόσμο που δεν έχει αλλάξει και πολύ από τότε…
«Απ’όλα πόχουνε ψυχή και γνώση εμείς,
γυναίκες, είμαστε το πλάσμα το πιο άθλιο.
Έχουν να πουν ακίντυνα τη ζήση πως
την περνούμε στο σπίτι, την ώρα που
εκείνοι πολεμούν με το κοντάρι.
Ανόητος στοχασμός. Τι κάλλιο θάχα τρεις
να σταθώ φορές πλάι στην ασπίδα
παρά μια και μονάχη να γεννήσω..
Μτφρ. Π.Πρεβελάκης
Μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια υπομονής και αγώνων η Ελληνίδα, που βαδίζει σήμερα ως άτομο και ως πολίτης;
Τι κοινωνία οραματίζεται για τον εαυτό της και τα παιδιά της; Η σύγχρονη γυναίκα προσαρμοσμένη σε ένα αρσενικά προσανατολισμένο κατεστημένο, τι πιθανότητες έχει ν’ αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο;
Εμείς οι γυναίκες έχουμε μια μακραίωνη ιστορία που γίνεται όλο και πιο συνειδητή.
Με το ακρωτηριασμένο από τον πολιτισμό θηλυκό μας «ΕΓΩ» πρέπει να ονειρευτούμε πάλι το Μύθο, όπως το έθεσε ο Γιουνγκ, και να μάθουμε από το πανάρχαιο παραμύθι τις αλήθειες για το φύλο μας και τις θηλυκές μας αξίες.
Μετά από χιλιάδες χρόνια οι Ελληνίδες απέκτησαν επίσημα το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι το 1952 κατοχυρωμένο από το Σύνταγμα και το νόμο 2159. Η πρώτη γυναίκα βουλευτής ήταν η ΕΛΕΝΗ ΣΚΟΥΡΑ από τη Θεσσαλονίκη…
Η Ελευθερία Αναγνωστάκη Τζαβάρα είναι πρόεδρος της εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου