Μέγας Αλέξανδρος - Ο πρώτος ερευνητής πετρελαίου; 
Διαρροές
πετρελαίου από ρωγμές πετρελαιοφόρων στρωμάτων μικρού βάθους
αναφέρονται υπό αρχαίων συγγραφέων ως αναβλύζουσες σε διάφορες χώρες της
αρχαιότητας της Μεσογείου της Μικράς Ασίας και της Απω Ανατολής.Σύμφωνα με γραπτά του Ηρόδοτου (5ος αιώνας π.Χ.) και άλλων συγγραφέων όπως ο Πλούταρχος ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος ο Μάρκος Βιτρούβιος (1ος αιώνας μ.Χ.) διαρροές πετρελαίου είχαν σημειωθεί δε διάφορες περιοχές των Ινδιών Περσίας Συρίας νήσων της Μεσογείου, Μαλαισίας, Κίνας και άλλων χωρών.
Αρχαίοι Ελληνες συγγραφείς οι οποίοι περιέγραψαν την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου τον 4ο π.Χ. αιώνα αναφέρουν πηγές πετρελαίου στις νότιες ακτές της Κασπίας θαλάσσης και τις όχθες του ποταμού Οχους. Όταν ο Αλέξανδρος οδήγησε το στράτευμα στη
Ζηρκωνία στην νότια ακτή της Κασπίας Θάλασσας στρατοπέδευσε στο Ζαρακατ (σήμερα Αστεραμπαντ του Ιράν).
Το εσπέρας η σκηνή του Αλέξανδρου εφωτίζετο από κάποιες πρωτόγνωρες λυχνίες ασυνήθεις και άγνωστες μέχρι τότε αναδίδουσες ένα πολύ λαμπερό φώς. Ο Αλέξανδρος ενδιαφέρθηκε για τον τρόπο λειτουργίας των λυχνιών αυτών και διεπίστωσε ότι λειτουργούσαν με ένα κίτρινο υγρό το οποίο έρεε μέσα από ένα φυτίλι διερχόμενο από κάποιο σωλήνα το οποίο καιόμενο ανέδιδε μια πολύ λαμπρή φλόγα.
Οι ιθαγενείς ονόμαζαν αυτή την λάμπα σιράκ ( chirαk) και το υγρό το οποίο καιόμενο ανέδιδε την λαμπρή φλόγα naphatha ( νάφθα) λέξη που σημαίνει υγρό διαρρέον από τη γή Το υγρό ανέβλυζε σε μια υπάρχουσα τότε πηγή ευρισκόμενη στην δυτική ακτή της Κασπίας θαλάσσης . Από αυτή την πηγή προφανώς υπάρχει μια ιστορική ένδειξη για εμφάνιση πετρελαίου στην ακτή του σύγχρονου Αζερμπαϊτζάν.
Ο Ιπποκράτης ο αρχαίος Ελλην Ιατρός και φιλόσοφος ( 4ος εως 5ος αιώνας π.Χ.) ο οποίος θεωρείται ως ο πατέρας και θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης περιέγραψε στις διασωθείσες εργασίες του πολλές ιατρικές συνταγές για παρασκευάσματα τα οποία είχαν ως ένα εκ των δραστικών συστατικών τους το πετρέλαιο.
Σε γραπτά κείμενα άλλων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων περιγράφονται πηγές πετρελαίου στην Σικελία εκ των οποίων διέρρεε υγρό φερόμενο ως Σικελικό έλαιον ή πετρέλαιο το οποίο χρησιμοποιείτο για φωτισμό σε λυχνίες περίπου όμοιες με αυτές που περιγράψαμε για την σκηνή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Αρχαίο Ιράν που εφέροντο με τον όρο σιράκ.
Από τις παραπάνω περιγραφές και από άλλες αναφορές καταγεγραμμένες σε αρχαία ντοκουμέντα προκύπτει το συμπέρασμα ότι το πετρέλαιο ήτο γνωστό ως καύσιμο υγρό πολύ πριν τη τρέχουσα εποχή διαρρέον από ρωγμές πετρωμάτων σε θέσεις ονομαζόμενες ναφθα η πηγές Σικελικού πετρελαίου ή πηγές ελαίου από πέτρα κλπ.
ΟΙ εμφανίσεις υγρού πετρελαίου τότε και σήμερα είναι σπάνιες εντοπιζόμενες σε πετρελαιοφόρα πετρώματα όχι πάντοτε σε υγρή κατάσταση αλλά ενίοτε υπο την μορφή ασφάλτου και βιτουμενίων γαιών ήτοι σκληρά έως ημίσκληρα προϊόντα πετρελαίου που εσχηματίσθησαν από σκλήρυνση υγρού πετρελαίου εκτιθέμενου στις ατμοσφαιρικές επιδράσεις και οξειδώσεις.
Το υγρό πετρέλαιο καθώς διαρρέει στην επιφάνεια του εδάφους βαθμιαία μετατρέπεται σε άσφαλτο η οποία φράζει τις ρωγμές και εμποδίζει την περαιτέρω ροή . Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς όταν πρόκειται να περιγράψουν εμφάνιση πετρελαίου τις αναφέρουν ως φλέβες ή στρώματα ασφάλτου . Όταν δε το πετρέλαιο διέρρεε ως υγρό το χρησιμοποιούσαν για να τροφοδοτούν λυχνίες σιρακ νάφθα κλπ.
Η εξαγωγή του πετρελαίου στην αρχαιότητα στις περιοχές που υπήρχαν εμφανίσεις εγένετο με πρωτόγονες μεθόδους . Συνήθως κατασκεύαζαν σκαπτά φρέατα έως το πετρελαιοφόρο στρώμα στο οποίο το πετρέλαιο ευρίσκετο σε υγρή κατάσταση. Είναι γνωστές περιπτώσεις σημαντικών διαρροών πετρελαίου οι οποίες γέμιζαν τις κοιλότητες των φρεατοειδών εκσκαφών η γειτονικών γεωμορφολογικών κοιλοτήτων οπότε εσχηματίζοντο λίμνες πετρελαίου. Σε αυτές τις λίμνες παρερχομένου του χρόνου το πετρέλαιο έχανε τα πτητικά του συστατικά και μετετρέπετο σε λίμνες ασφάλτου.
Σήμερα η μεγαλύτερη λίμνη ασφάλτου γνωστή ως Pitch Lake βρίσκεται στις δυτικές Ινδίες και έχει έκταση περίπου 50 εκτάρια (500 στρέμματα).
Κατά θέσεις η λίμνη αυτή λόγω μακράς εκθέσεως στις ατμοσφαιρικές επιδράσεις έχει αποσαθρωθεί και στερεοποιηθεί σε βαθμό που βαδίζοντας στην επιφάνεια της τις απογευματινές ώρες να μη αφήνονται αποτυπώματα από τα ίχνη βαδίσματος.
Λίμνες ασφάλτου σχηματισθείσες από συνεχή αποσάθρωση πετρελαιοφόρων στρωμάτων υπάρχουν στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ στην Ερυθρή Θάλασσα στην Τασμανία και στη νήσο Σαχαλίνη στην οποία σήμερα διεξάγονται αντλήσεις πετρελαίου από υποθαλάσσιες πετρελαιοπηγές στην βόρεια και στην νότια θάλασσα της νήσου.
Τέτοιες ασφαλτικές λίμνες είναι γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων χρησιμοποιηθείσες σε ορισμένες περιπτώσεις για δομικούς σκοπούς. Μια τέτοια ασφαλτική λίμνη στην περιοχή της Αρχαίας Βαβυλώνας είχε περιφραχθεί με ένα τοίχωμα το οποίο κατασκευάσθηκε με ασφαλτούχο υλικό προερχόμενο από την Ερυθρά Θάλασσα. Είναι επίσης γνωστές περιπτώσεις κατασκευής στεγανών λιμνών υδατοδεξαμενών των οποίων ο πυθμένας έχει επενδυθεί με επικάλυψη στεγανού ασφαλτούχου πετρώματος.
Σύμφωνα με αρχαίες καταγραφές πετρέλαιο και ασφαλτούχα πετρώματα χρησιμοποιήθηκαν από αρχαιοτάτων χρόνων ως καύσιμη ύλη από τους κατοίκους στις ακτές της Κασπίας για θέρμανση και φωτισμό σε περιοχές στις οποίες υπήρχαν διαρροές πετρελαίου και έλλειψη άλλου τύπου καύσιμου ύλης όπως κάρβουνο τύρφη ή ξυλεία.
Εκτός από τις ακτές της Κασπίας εφαρμογές πετρελαίου για φωτισμό και θέρμανση με λάμπες τύπου σιράκ αναφέρονται από αρχαίους συγγραφείς και για νησιά της Μεσογείου.
Σύμφωνα με τον Πλινιο τον πρεσβύτερο οι Ρωμαίοι κατά την πολιορκία της πόλεως Λουκουλα εδέχθησαν επίθεση με αυτοσχέδιους μηχανισμούς πρόκλησης πυρκαϊάς που είχαν βάση το πετρέλαιο.
Άλλες ιστορικές καταγραφές αναφέρουν ότι Πέρσες και Ελληνες χρησιμοποιούσαν εμπρηστικά βέλη δια της εμβαπτίσεως αυτών σε μίγμα πετρελαίου και θείου.
Ο Ιούλιος ο Αφρικανός συγγραφέας του τρίτου αιώνα π.Χ. περιγράφει ένα τέτοιο εύκλεκτο μίγμα με ένα εκ των συστατικών του οποίου ήτο συντρίμματα πετρελαιούχου πετρώματος. Νεώτερες καταγραφές αναφέρουν ότι ο στρατός του Τζέκις Χαν 12ος έως 13ος αιώνας Μ.Χ. χρησιμοποίησε εμπρηστικά βέλη τα οποία εβαπτίζοντο σε μίγμα πετρελαίου και θείου.
Σύμφωνα με τον Masudi κάποιο Αραβα συγγραφέα γεωγράφο και ταξιδευτή στο Μπακού υπήρχε παραγωγή πετρελαίου τον 10ο αιώνα το οποίο πλήν τοπικών καταναλώσεων μετεφέρετο σε δερμάτινους σάκους φορτωμένους σε καμήλες και επωλείτο σε άλλες γειτονικές χώρες.
Όπως γράφει ο Μasudi στο Μπακού εγένετο τότε παραγωγή δυο τύπων πετρελαίου ένας τύπος λευκός και ένας κίτρινος και σε ορισμένες πετρελαιοπηγές παράγετο και πετρέλαιο χρώματος μπλέ και μαύρου.
Τον 13ο αιώνα ο Μarko Polo ο Ιταλός ταξιδευτής ο οποίος περιόδευσε και έζησε στην Ινδία Κίνα Περσία και άλλες χώρες όπως η Γεωργία και η Αρμενία αναφέρει παραγωγή πετρελαίου στις χώρες που περιβάλλουν την Κασπία Θάλασσα από τις οποίες το πετρέλαιο μεταφέρετο φορτωμένο σε καμήλες από τα σύνορα της Γεωργίας προς γειτονικές χώρες.
Από τις πληροφορίες αυτές προκύπτει ότι η πρώτη στην ιστορία παραγωγής και εμπορίας πετρελαίου σημειώθηκε στις χώρες πέριξ της Κασπίας Θαλάσσης στις οποίες και σήμερα σημειώνεται έντονη εξορυκτική δραστηριότητα πετρελαίου. Στις περιοχές αυτές ανεβρέθησαν από Άραβες αρχαιολόγους αμφορείς μεταφοράς πετρελαίου χωρητικότητας 15 λίτρων σε μικρό βάθος στην ακτή.
Από τις ανωτέρω καταγραφές προκύπτει ότι η πρώτη παραγωγή και χρήση πετρελαίου σημειώθηκε 1000 χρόνια πρίν από την σημερινή εποχή στην περιοχή του Μπακού και σε γειτονικές χώρες των ακτών της Κασπίας Θαλάσσης.
Ενας τύπος εκσκαφής που χρησιμοποιείτο στην αρχαιότητα για άντληση πετρελαίου ήτο φρέαρ ορθογώνιας διατομής σε βάθος 20 έως 30μ. εκσκαπτόμενο κατά βαθμίδες μέχρι συναντήσεως του πετρελαιοφόρου στρώματος.
Ένα τέτοιο φρέαρ στην περιοχή Ασφαιρο του Καυκάσου μπορούσε να αποδώσει μέχρι 35 τον. πετρελαίου ανά ημέρα ή 12.800τον/ετος.
Οι προηγουμένως περιγραφείσες εφαρμογές και αντλήσεις πετρελαίου συνεχίσθηκαν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα στην Ευρώπη και στην Αμερική.
Στην Ρωσία η πρώτη κατασκευή φρέατος αντλήσεως πετρελαίου έγινε από τον Μηχανικό F. Semenov στην περιοχή Bibi Eibet της Χερσονήσου Ασφαιρου στον Καύκασο. Φρέατα του τύπου αυτού κατασκευάσθηκαν και στις περιοχές γύρω από την Κασπία θάλασσα με ημερήσια απόδοση έως 32 τον/ημέρα.
Την ίδια περίπου εποχή δηλαδή στα μέσα του 19ου αιώνα σημειώθηκε και η πρώτη κατασκευή σωληνωτού φρέατος άντλησης πετρελαίου στην πολιτεία της Πενσυλβάνια των ΗΠΑ το έτος 1859 από τον Μηχανικό Ε.Drake . Η περίοδος 1859-1900 ονομάσθηκε εποχή της κηροζίνης αλλά η μεγάλη εξέλιξη αρχίζει από τις αρχές του 20ου αιώνα με την εφεύρεση και ανάπτυξη των μηχανών εσωτερικής καύσης που ονομάσθηκε ως εποχής της γκαζολίνης (βενζίνη).
Εκτός από τις μηχανές εσωτερικής καύσης το πετρέλαιο βρίσκει εφαρμογές στην βιομηχανία των πετροχημικών που είναι βιομηχανικά προϊόντα με βάση το πετρέλαιο.
Σήμερα η κύρια εφαρμογή του πετρελαίου είναι στην παραγωγή ενέργειας στην οποία το 50% της παραγόμενης ενέργειας στις ΗΠΑ προέρχεται από το πετρέλαιο.
Α. Μπαρούνη
π. Υφηγητή Γεωλογίας ΕΜΠ (από elora.gr)
ΠΗΓΗ
thesecretrealtruth
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου