Αρχαιότητες σε αρμονική συνύπαρξη με σιλό και γερανούς

Μουσείο-κόσμημα στην καρδιά του Πειραιά Η μελέτη, που τιμήθηκε με το Α' Βραβείο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, για να αποκτήσουμε επιτέλους στο λιμάνι του Πειραιά το πρώτο Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων της χώρας, είναι πολύ πρωτοποριακή. Αυτό δεν εμπόδισε το Συμβούλιο Μουσείων του ΥΠΠΟ να την εγκρίνει ομόφωνα μετά πολλών επαίνων.

  

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Μακέτα του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά

Αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του ’30, το κτίριο του σιλό, τοπόσημο για το λιμάνι του Πειραιά, με το εμβληματικό ρολόι του στην κορυφή του πύργου των 56 μέτρων, μετατρέπεται στο πρώτο Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων της χώρας. Πρόκειται για ένα πρότυπο μουσείο του μέλλοντος, εξαιρετικής έμπνευσης, με συναρπαστικές διαδρομές. Κυρίαρχο εξωτερικό χαρακτηριστικό, η αρχιτεκτονική παρέμβαση στην καρδιά του παλιού κτιρίου: μια μεταλλική κατασκευή, που θυμίζει σκαρί πλοίου ή θαλάσσιο κήτος και πλέει στο νερό, απογειώνει το οικοδόμημα. Το νέο μουσειακό συγκρότημα θα αποτελείται από έξι κτιριακές μονάδες, θα διαθέτει πισίνα καταδύσεων για εκπαιδευτικούς λόγους και θα χρησιμοποιεί τους εντυπωσιακούς γερανούς που κάποτε εφοδίαζαν τα πλοία με σιτηρά! Μετατρέπονται ακόμα κι αυτοί σε μουσειακούς χώρους και εντυπωσιακά καφέ.


Η μελέτη, που τιμήθηκε με το Α” Βραβείο του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για τον ανασχεδιασμό του υπάρχοντος κτιρίου του αποθηκευτικού σταθμού σιτηρών (σιλό) σε Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων ενταγμένο στην «Πολιτιστική Ακτή Πειραιά», απέσπασε την ομόφωνη έγκριση των μελών του Συμβουλίου Μουσείων του υπουργείου Πολιτισμού μαζί με εγκάρδια συγχαρητήρια. Η μελέτη εκπονήθηκε από έξι ισότιμους αρχιτέκτονες: τους Ευάγγελο Αντωνόπουλο, Θάλεια Βέττα, Γιώργιο Γαβαλά, Μάρω Ρήγα, Αναστασία Σταμούλη και Μαρία Πυλαρινού, «φίλους και παλιούς συμφοιτητές», οι οποίοι ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μια ομάδα για την εκπόνηση της πρότασης, που ευοδώθηκε με τον ιδανικότερο τρόπο.

Το πρώτο Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στη χώρα μας. Υπάρχει πλήθος αξιόλογων ευρημάτων χιλιάδων χρόνων που βρίσκονται είτε σε αποθήκες είτε εκτίθενται μεμονωμένα. «Στα 37 χρόνια που λειτουργεί η Εφορεία δεν μπορούμε να εκθέσουμε τα μοναδικά ευρήματα. Είναι σημαντικό αυτό το Μουσείο για την Ενάλια Αρχαιολογία», είπε η Αγγελική Σίμωση, προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Το μουσείο ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των σύγχρονων επισκεπτών -με εύκολη πρόσβαση σε ανθρώπους με δυσκολίες στην κίνηση, εξόδους κινδύνου, χώρους υγιεινής και πυκνά σημεία στάσης- και φιλοδοξεί να αποτελέσει πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών από όλη τη χώρα και το εξωτερικό, καθώς βρίσκεται σε περίοπτη θέση στο λιμάνι του Πειραιά.

Το κτίριο

Με προϋπολογισμό 50 εκατομμύρια ευρώ και συνολική έκταση 14.439 τ.μ. η νέα σύλληψη για το κέλυφος του μουσείου διαπνέεται από εξπρεσιονιστικά στοιχεία, σέβεται και διατηρεί τον βιομηχανικό χαρακτήρα του κτιρίου και αναδεικνύει τις αντιθέσεις της φόρμας του, όπως είναι ο διαμήκης άξονάς του. Χωρίζεται σε έξη κτιριακές μονάδες:

* Το Κτίριο Σιλό: θα διατηρήσει μέρος της παρούσας μορφής του. Στη νοτιοανατολική πλευρά του θα τοποθετηθεί η κύρια είσοδος του μουσείου και θα φιλοξενεί τους χώρους υποδοχής, ψυχαγωγίας, διοίκησης, κ.ά.

* Το Νέο Κτίριο: θα ανεγερθεί στο βόρειο τμήμα του σιλό – στη θέση που σήμερα καταλαμβάνει το κτίριο των γραφείων του ΟΛΠ που θα καθαιρεθεί. Εκεί θα τοποθετηθούν τα εργαστήρια συντήρησης, οι αποθήκες, ο υπόγειος χώρος στάθμευσης, κ.ά.

* Η Φόρμα: είναι η νέα κτιριακή μονάδα, που θα εγκατασταθεί στην «καρδιά» του κεντρικού κτιρίου. Πρόκειται για μεταλλική κατασκευή η οποία θα βαφεί σκόπιμα σε κόκκινο χρώμα, το χαρακτηριστικό που συναντάμε στις βαφές της γάστρας των πλοίων. Θυμίζει σκαρί πλοίου ή θαλάσσιο κήτος. Θα περιλαμβάνει τους εκθεσιακούς χώρους και τα εκπαιδευτικά προγράμματα.

* Ο Ταινιόδρομος: διατηρείται στο ισόγειο του διώροφου κτιρίου και αξιοποιείται το μεγαλύτερο μέρος του. Θα φιλοξενεί μουσειακούς χώρους και αναψυκτήριο.

* Οι Τρεις Γερανοί: διατηρούνται και αξιοποιούνται για μουσειακή ή άλλη χρήση.

* Το Κτίριο των Καταδύσεων: στη νοτιότερη πλευρά προς τη θάλασσα, θα εξυπηρετεί με την πισίνα του τις εκπαιδευτικές ανάγκες καταδυτών.


……………………………………………………………………………………………..

Η περιπετειώδης διαδρομή του επισκέπτη

Η διάταξη των εκθεσιακών χώρων ακολουθεί την αλληλουχία έξι θεματικών αξόνων – όπως καθορίστηκαν από τη μουσειολογική προμελέτη του υπουργείου Πολιτισμού. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν δύο διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει ο επισκέπτης, η πλήρης και η σύντομη. Οι άξονες ένα έως τέσσερα, που αφορούν και το κύριο μέρος της έκθεσης Ενάλιων Αρχαιοτήτων, αναπτύσσονται αποκλειστικά μέσα στη νέα Φόρμα.

Ο άξονας πέντε καταλαμβάνει τμήμα του Ταινιοδρόμου και τον ένα Γερανό. Τέλος ο άξονας έξι, που αφορά την έκθεση Βιομηχανικής Ιστορίας του Κτιρίου (σιλό), αναπτύσσεται στους αυθεντικούς, διατηρούμενους χώρους του.

● Ο πρώτος θεματικός άξονας: με έκταση περίπου 800 τ.μ. καταλαμβάνει το χαμηλότερο επίπεδο της Φόρμας. Ο επισκέπτης ξεκινάει τη συμβολική εμβάπτιση στο ιδιαίτερο, υποβλητικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα περιηγηθεί. Η θεματική της συγκεκριμένης ενότητας αναδεικνύει τη διαχρονική σχέση του ανθρώπου με τη θάλασσα.

● Ο θεματικός άξονας δύο: εστιάζει στην ενάλια αρχαιολογία. Καταλαμβάνει επιφάνεια 800 τ.μ. και βρίσκεται στο άνω επίπεδο της Φόρμας. Ο επισκέπτης κινείται μέσα σε ένα σκηνογραφικό περιβάλλον, όπως αυτό που βιώνει ο αρχαιολόγος-καταδύτης. Περιλαμβάνει πλούσιο ενημερωτικό υλικό και πρωτότυπα αρχαιολογικά ευρήματα.

● Ο θεματικός άξονας τρία: είναι ο εκτενέστερος του μουσείου. Αναφέρεται στα σπουδαιότερα ενάλια αρχαιολογικά σύνολα και στην ιστορία 10.000 χρόνων ναυσιπλοΐας και ναυπηγικής. Καταλαμβάνει επιφάνεια πάνω από 2.000 τ.μ. και αναπτύσσεται σε τρεις στάθμες που επικοινωνούν οπτικά μεταξύ τους, αλλά και με το φυσικό σκηνικό του λιμανιού, που επαναφέρει τους επισκέπτες από τον σκοτεινό «τεχνητό» βυθό όπου κινούνταν μέχρι στιγμής. Εδώ θα φιλοξενούνται τα μεγαλύτερα εκθέματα και θα γίνεται επιλεκτική ανάρτηση προπλασμάτων.

● Ο θεματικός άξονας τέσσερα: εισάγει τους επισκέπτες στο θέμα της αρχαιοκαπηλίας και της προστασίας της υποβρύχιας αρχαιολογικής κληρονομιάς. Καταλαμβάνει χώρο 750 τ.μ. και περιλαμβάνει λίγα αλλά σημαντικά ευρήματα από παραδόσεις ή κατασχέσεις. Σε αυτό το σημείο δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να παραλείψουν τις επόμενες ενότητες και να κατευθυνθούν είτε στο κεντρικό αναψυκτήριο και τον χώρο εκπαιδευτικών προγραμμάτων, είτε στο φουαγέ μέσω υπόγειας σύνδεσης.

● Οι επισκέπτες που συνεχίζουν την περιήγηση μεταβαίνουν στον θεματικό άξονα πέντε, που αναπτύσσεται σε 500τ.μ., στα δύο επίπεδα του Ταινιοδρόμου και τον δεύτερο Γερανό. Εδώ η θεματική εστιάζει στη σχέση των γραμμάτων και τεχνών με τη θάλασσα και φιλοξενεί εκθέσεις και εκδηλώσεις.

● Τέλος, ο θεματικός άξονας έξι έχει στόχο την ανάδειξη του παλαιού κτιρίου και τη γνωριμία με τη βιομηχανική και εμπορική ιστορία του λιμανιού. Αναπτύσσεται σε διατηρούμενους χώρους περίπου 1.800 τ.μ., οι οποίοι περιλαμβάνουν την πλήρη διαδρομή αποθήκευσης των σιτηρών και τον αντίστοιχο εξοπλισμό. Ο επισκέπτης ξεκινά από τον Γερανό εκφόρτωσης, ακολουθεί τον Ταινιόδρομο, ανεβαίνει τον Πύργο Αναρρόφησης και καταλήγει στην άνω στάθμη των κυψελών. Από εκεί έχει τη δυνατότητα να βιώσει μια μοναδική εμπειρία καθόδου μέσα σε μια πλήρως διατηρούμενη αποθηκευτική κυψέλη. Καταλήγει στον εκθεσιακό χώρο της κάτω στάθμης των σιλό, πριν οδηγηθεί στο πατάρι εξόδου, προς το κατάστημα και το φουαγέ.

Να θυμίσουμε ότι το Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων εντάσσεται στα έργα της Πολιτιστικής Ακτής Πειραιά, συνολικής έκτασης 180.000 τ.μ. τον οποίο παραχώρησε ο ΟΛΠ Α.Ε. για δημιουργία πάρκων, ελεύθερων χώρων ακτογραμμής και μιας «γειτονιάς Μουσείων και Πολιτισμού».

Προβλέπει την ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου των Ηετιώνειων Πυλών με το κτίριο και τον περιβάλλοντα χώρο του στο Καστράκι ως ενιαίου Αρχαιολογικού Πάρκου και Αρχαιολογικού Θεματικού Μουσείου.

v.tzevelekou@efsyn.gr
http://cultureandheritage.blogspot.gr/2013/12/blog-post_9507.html